گنجور

بخش ۸۶ - حکایت در تقریر این سخن کی چندین گاه گفت ذکر را آزمودیم مدتی صبر و خاموشی را بیازماییم

چند پختی تلخ و تیز و شورگز
این یکی بار امتحان شیرین بپز
آن یکی را در قیامت ز انتباه
در کف آید نامهٔ عصیان سیاه
سرسیه چون نامه‌های تعزیه
پر معاصی متن نامه و حاشیه
جمله فسق و معصیت بد یک سری
هم‌چو دارالحرب پر از کافری
آنچنان نامهٔ پلید پر وبال
در یمین ناید درآید در شمال
خود همین‌جا نامهٔ خود را ببین
دست چپ را شاید آن یا در یمین
موزهٔ چپ کفش چپ هم در دکان
آن چپ دانیش پیش از امتحان
چون نباشی راست می‌دان که چپی
هست پیدا نعرهٔ شیر و کپی
آنک گل را شاهد و خوش‌بو کند
هر چپی را راست فضل او کند
هر شمالی را یمینی او دهد
بحر را ماء معینی او دهد
گر چپی با حضرت او راست باش
تا ببینی دست‌برد لطفهاش
تو روا داری که این نامهٔ مهین
بگذرد از چپ در آید در یمین
این چنین نامه که پرظلم و جفاست
کی بود خود درخور اندر دست راست

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چند پختی تلخ و تیز و شورگز
این یکی بار امتحان شیرین بپز
هوش مصنوعی: چندین بار با مواد تلخ و تند و شور پخته‌ای، حالا این یکی بار را امتحان کن و البته به طرز شیرینی بپز.
آن یکی را در قیامت ز انتباه
در کف آید نامهٔ عصیان سیاه
هوش مصنوعی: در روز قیامت، اعمال نادرست و خطاهای فردی برای او به شکل یک نامهٔ سیاه آشکار می‌شود.
سرسیه چون نامه‌های تعزیه
پر معاصی متن نامه و حاشیه
هوش مصنوعی: این بیت به وصف حالتی می‌پردازد که همانند نامه‌های سیاه و غم‌انگیز تعزیه مملو از گناهان و معاصی است. در اینجا نمادین به بررسی نقاط قوت و ضعف می‌پردازد، به‌طرزی که متن اصلی نشان‌گر رفتار نادرست و حاشیه‌ها نمایان‌گر مکمل‌ها یا جزئیات زندگی است.
جمله فسق و معصیت بد یک سری
هم‌چو دارالحرب پر از کافری
هوش مصنوعی: همه گناهان و نافرمانی‌ها به مانند یک سرزمین جنگی پر از کافران هستند که وضعیت غیرقابل تحملی را به وجود می‌آورند.
آنچنان نامهٔ پلید پر وبال
در یمین ناید درآید در شمال
هوش مصنوعی: هرگز نگو که کارهای ناپسند و شرارت‌آمیز در شرق یا غرب سر بر آورد، زیرا این کارها همیشه در دنیای ما وجود دارند و در هر جایی ممکن است نمایان شوند.
خود همین‌جا نامهٔ خود را ببین
دست چپ را شاید آن یا در یمین
هوش مصنوعی: همین‌جا نامه‌ات را ببین، شاید در دست چپت باشد یا در دست راستت.
موزهٔ چپ کفش چپ هم در دکان
آن چپ دانیش پیش از امتحان
هوش مصنوعی: در مغازه‌ای که کفش‌های چپ عرضه می‌شود، حتی دانشی که قبل از امتحان کسب شده، به نوعی در آن مغازه گم و ناپیداست.
چون نباشی راست می‌دان که چپی
هست پیدا نعرهٔ شیر و کپی
هوش مصنوعی: وقتی تو حضور نداری، خوب می‌دان که غیبت تو باعث آشکار شدن نکات منفی و مشکلات می‌شود، همان‌طور که صدای شیر نشان‌دهنده وجود خطر است.
آنک گل را شاهد و خوش‌بو کند
هر چپی را راست فضل او کند
هوش مصنوعی: گل را به عنوان نشانه‌ای از زیبایی و خوش‌بویی می‌شناسند و این نشان می‌دهد که هر چیزی که به نظر ناپسند و نادرست می‌آید، با وجود فضل و برکت او، می‌تواند به سمت خوبی و زیبایی سوق داده شود.
هر شمالی را یمینی او دهد
بحر را ماء معینی او دهد
هوش مصنوعی: هر کسی که در یک سمت قرار دارد، به او نیکی می‌شود و مانند این است که دریا را به آب خاصی شناخته می‌شود.
گر چپی با حضرت او راست باش
تا ببینی دست‌برد لطفهاش
هوش مصنوعی: اگر تو به طرف او باشی و به او نزدیک شوی، خواهی دید که چطور رحمت‌ها و نعمت‌های او به تو می‌رسد.
تو روا داری که این نامهٔ مهین
بگذرد از چپ در آید در یمین
هوش مصنوعی: تو اجازه می‌دهی که این نامه مهم از سمت چپ به دست راست برسد.
این چنین نامه که پرظلم و جفاست
کی بود خود درخور اندر دست راست
هوش مصنوعی: این نامه‌ای که پر از ظلم و ستم است، چه کسی می‌تواند آن را صحیح و شایسته بداند که در دست راست باشد؟