گذار از صورت به بی صورتی
مولانا در دفتر پنجم می گوید ایاز بر چارق و پوستینی که پیش از راه یافتن به درگاه سلطان محمود داشت، کماکان عشق می ورزید:
ای ایاز این مهرها بر چارقی چیست آخر هم‌چو بر بت عاشقی
هم‌چو مجنون از رخ لیلی خویش کرده‌ای تو چارقی را دین و کیش
مولانا این علاقه را صورت پرستی می داند ولی برسازندة این صورت ها، عشق است که صورت را واسطه می کند و در واقع راه بی صورتی از صورت می گذرد:
صورتی پیدا کند بر یادِ او جذب صورت، آردت در گفت و گو
راز گویی پیشِ صورت، صد هزار آن چنان که یار گوید پیش یار
در حقیقت پیری که راهبر سالک است همین عشق است نه انسانی با ریش و موی سپید:
پیر، عشق تست نه ریش سپید دستگیرِ صد هزاران ناامید
سالک در زمان ملاقات و مواجهه با امر نامصور، در می یابد که در واقع حسنِ امرِ بی صورت بود که در صورت ها منعکس شده بود:
عشق صورت ها بسازد در فراق نامصور، سَر کُند وقت تلاق؛
که منم آن اصلِ اصل هوش و مست بر صُور آن حُسن، عکسِ ما بُدست
پرده‌ها را این زمان برداشتم حسن را، بی‌واسطه بِفراشتم
عاشق باید چندان با عکس و صورت محشور شود تا به امر مجرد پی ببرد. از صورت کاسه بگذارد و با نوشیدن محتوای کاسه، طریق علو و کمال بگیرد:
زانک بس با عکس من در بافتی قوتِ تجریدِ ذاتم یافتی
کاسه‌ها دان این صور را واندرو آنچ حق ریزد، بدان گیرد علو

کس نخواهد بعد از آن او را حجر
زانک جاری شد از آن سنگ آن گهر
با سپاس از مسولان سایت بسیار عالی گنجور لطفاً اشتباه انشایی کس نخواهد را اصلاح کنید
کس نخواند بعد از آن او را حجر
زانک جاری شد از آن سنگ آن گهر