گنجور

بخش ۱۰ - مثال دنیا چون گولخن و تقوی چون حمام

شهوت دنیا مثال گلخنست
که ازو حمام تقوی روشنست
لیک قسم متقی زین تون صفاست
زانک در گرمابه است و در نقاست
اغنیا مانندهٔ سرگین‌کشان
بهر آتش کردن گرمابه‌بان
اندریشان حرص بنهاده خدا
تا بود گرمابه گرم و با نوا
ترک این تون گوی و در گرمابه ران
ترک تون را عین آن گرمابه دان
هر که در تونست او چون خادمست
مر ورا که صابرست و حازمست
هر که در حمام شد سیمای او
هست پیدا بر رخ زیبای او
تونیان را نیز سیما آشکار
از لباس و از دخان و از غبار
ور نبینی روش بویش را بگیر
بو عصا آمد برای هر ضریر
ور نداری بو در آرش در سخن
از حدیث نو بدان راز کهن
پس بگوید تونیی صاحب ذهب
بیست سله چرک بردم تا به شب
حرص تو چون آتشست اندر جهان
باز کرده هر زبانه صد دهان
پیش عقل این زر چو سرگین ناخوشست
گرچه چون سرگین فروغ آتشست
آفتابی که دم از آتش زند
چرک تر را لایق آتش کند
آفتاب آن سنگ را هم کرد زر
تا بتون حرص افتد صد شرر
آنک گوید مال گرد آورده‌ام
چیست یعنی چرک چندین برده‌ام
این سخن گرچه که رسوایی‌فزاست
در میان تونیان زین فخرهاست
که تو شش سله کشیدی تا به شب
من کشیدم بیست سله بی کرب
آنک در تون زاد و پاکی را ندید
بوی مشک آرد برو رنجی پدید

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شهوت دنیا مثال گلخنست
که ازو حمام تقوی روشنست
هوش مصنوعی: دنیا و خوشی‌های آن مانند یک کورهٔ داغ است که از آن، نور و گرمای پاکی و تقوا ناشی می‌شود.
لیک قسم متقی زین تون صفاست
زانک در گرمابه است و در نقاست
هوش مصنوعی: اما به هر حال، آدم با تقوا از این وضعیت ناپسند دور است، چرا که او در وضعیتی پاک و سالم قرار دارد و در جایی آرام و به دور از آلودگی است.
اغنیا مانندهٔ سرگین‌کشان
بهر آتش کردن گرمابه‌بان
هوش مصنوعی: ثروتمندان مانند کسی هستند که به دوش خود بار سنگینی را می‌کشند تا آتش گرمابه را روشن کنند.
اندریشان حرص بنهاده خدا
تا بود گرمابه گرم و با نوا
هوش مصنوعی: در دل آن‌ها حرص و طمعی قرار داده شده که باعث شده است گرمابه‌ها همیشه پر رونق و شاداب بمانند.
ترک این تون گوی و در گرمابه ران
ترک تون را عین آن گرمابه دان
هوش مصنوعی: اگر از این کوره خارج شوی و به درون گرمابه بروی، باید بدانید که ترک کوره همانند ترک گرمابه است.
هر که در تونست او چون خادمست
مر ورا که صابرست و حازمست
هوش مصنوعی: هر کسی که در توانایی و قدرت خود باشد، مانند یک خدمتگزار است و کسی که صبر و توانمندی دارد، از او فراتر می‌باشد.
هر که در حمام شد سیمای او
هست پیدا بر رخ زیبای او
هوش مصنوعی: هر کسی که در حمام باشد، چهره‌اش به وضوح بر روی زیبایی‌اش نمایان است.
تونیان را نیز سیما آشکار
از لباس و از دخان و از غبار
هوش مصنوعی: تونیان نیز به وضوح بر اساس لباس و دود و غباری که دارند، شناخته می‌شوند.
ور نبینی روش بویش را بگیر
بو عصا آمد برای هر ضریر
هوش مصنوعی: اگر روش او را نخواهی دید، بوی او را بگیر. بوی عصا برای هر نابینو (کسی که بینا نیست) می‌آید.
ور نداری بو در آرش در سخن
از حدیث نو بدان راز کهن
هوش مصنوعی: اگر در گفتار خود از موضوعات جدید صحبت می‌کنی، اما در دل خود بویی از حقیقت قدیمی نداری، باید بدانی که به رازهای عمیق و کهنه آگاه نیستی.
پس بگوید تونیی صاحب ذهب
بیست سله چرک بردم تا به شب
هوش مصنوعی: پس او می‌گوید که من بیست سبد چرک به تو آوردم تا شب.
حرص تو چون آتشست اندر جهان
باز کرده هر زبانه صد دهان
هوش مصنوعی: حرص و طمع تو مانند آتش است که در دنیا هر گوشه‌ای را روشن کرده و به سرعت در حال گسترش و تاثیرگذاری است.
پیش عقل این زر چو سرگین ناخوشست
گرچه چون سرگین فروغ آتشست
هوش مصنوعی: پیش خرد، این طلا به مانند مدفوعی ناپسند است، هرچند که همچون مدفوع، در دل خود شعله‌ای از روشنی دارد.
آفتابی که دم از آتش زند
چرک تر را لایق آتش کند
هوش مصنوعی: آفتابی که درباره آتش صحبت می‌کند، می‌تواند چهره‌ی آلوده و ناپاک را شایسته‌ی آتش کند.
آفتاب آن سنگ را هم کرد زر
تا بتون حرص افتد صد شرر
هوش مصنوعی: خورشید توانست سنگ را به طلا تبدیل کند تا حرص و طمع انسان باعث ایجاد هزاران جرقه و آشفتگی شود.
آنک گوید مال گرد آورده‌ام
چیست یعنی چرک چندین برده‌ام
هوش مصنوعی: او می‌گوید که ثروت و دارایی‌ای که جمع کرده‌ام، در واقع چه چیزی بیش از زحمت و رنج‌های زیاد نیست.
این سخن گرچه که رسوایی‌فزاست
در میان تونیان زین فخرهاست
هوش مصنوعی: این حرف، هرچند باعث رسوایی می‌شود، در بین تو و دیگران به عنوان یک افتخار محسوب می‌شود.
که تو شش سله کشیدی تا به شب
من کشیدم بیست سله بی کرب
هوش مصنوعی: تو برای رسیدن به هدف‌های خود تلاش زیادی کردی، اما من بدون زحمت و به راحتی به موفقیت‌های بیشتری دست یافتم.
آنک در تون زاد و پاکی را ندید
بوی مشک آرد برو رنجی پدید
هوش مصنوعی: اگر در تاریکی زندگی، کسی صفا و پاکی را نبیند، مثل این است که بوی مشک را حس کرده و از آن رنج می‌برد.

حاشیه ها

1392/04/21 23:07
شکوه

تونیان کسانی بوده اند که در تون حمام زندگی میکرده اند تون هم که آتشدان حمام است

1392/04/21 23:07
شکوه

در تیتر این شعر گلخن اشتباها بصورت گولخن نوشته شده است لطفا در صورت امکان اصلاح بفرمایید

1392/04/21 23:07
ناشناس

جایگاه اهل پارسایی در حمام وجایگاه دنیاپرستان و شیفتگان مال و ثروت را در گلخن حمام میداند پس پاکی بهره پارسایان میشود و غبار و دود بهره دنیا پرستان

1392/04/21 23:07
شکوه

ضریر یعنی نابینا ولی معنی نحیف نزار هم میدهد

1394/02/15 19:05
شعله

شهوت و غضب و تعلقات مادی مانند سرگین اند باید آنها را سوزاند تا با آب گرمی که از آن سوختن بر پا میشود مطهر و پاک شد.

1399/09/17 03:12
میرزا اکسیر

شهوت وحرص دنیا گلخنیست که از زر اندوزی افروخته می‌شود.
شیفتگان صروت و زر آتشخانه را می‌گذارند. شهوت و حرص خود را تقویت می‌کنند. ولی پارسایان و متقیان از شهوت و حرص دوری نموده رجوع به پاکی و پرهیز می‌نمایند. ای متقی که تو دعوا از عقلانیت میکنی بدان که حرص و آز مانند آتش زبانه های متعدد دارند. هوش‌ دار که از دامی به دامی نییفتی.
در میان زر اندوزان افزودن صروت سبب افتخار است. زیادت ‌‌شهوت زیادت
افزودن صروت و معکوس آن مانند یک دایره شطانی که بچرخ افتاده یکی تقویت دیگر نموده و هر دو حرکت دوران این چرخ را صریح و صریح ‌تر می سازد. چرک بیشتر سوختن بیشتر.
مشک عدالت وبوی خوش حق بر زاده که در چنین شهوات بزرگ شود رنج می آفریند اگر چی فطرت آن چیزی دیگری است.
به آمید آنکه در مهار هوای نفسانی خود کوشا باشیم. آمین

1401/03/27 10:05
سیاوش خزاعی

از سخن مولانا تائیدی بر خرد مدرن یافتم

یونگ در تعبیر رویا :

 سرگین یا مدفوع انسان را در رویا 

نماد پول در ناخودآگاه میداند

 بوی زر مانند سرگین ناخوش است

1403/09/02 17:12
ماهان آریا

غبت به دنیا مانند یک کوره است،
که در آن حمام تقوی روشن می‌شود.
اما افراد متقی از این گرما پاک می‌شوند،
چنان‌که کوره، آلودگی‌ها را می‌سوزاند.
افراد ثروتمند مانند کسانی هستند که آتش را می‌افروزند،
برای ایجاد گرمای حمام.
طمع آن‌ها مانند آتش است،
که کوره را گرم نگه می‌دارد و لحن را زنده نگه می‌دارد.
ترک این کوره، وارد حمام می‌شوند،
با دانستن اینکه خود کوره کلید پاکی است.
افرادی که با صبر و اراده تحمل می‌کنند،
تنها کسانی هستند که می‌توانند تجربه پاکسازی کنند.
کسانی که حمام کرده‌اند، تصویر آن‌ها نشان می‌دهد،
وضوح در نور حقیقت.
حتی کسانی که حمام نکرده‌اند، بویی از خود می‌دهند،
رایحه‌ای از حکمت که دیگران باید یاد بگیرند آن را شناسایی کنند.
کسانی که در مورد ثروت خود فخر می‌فروشند،
مانند کسانی هستند که طوال روز خاک را حمل می‌کنند،
بی‌خبر از اینکه ثروتی که دارند چیزی جز کثافت نیست.