گنجور

بخش ۱۶۵ - سؤال کردن آن کافر از علی کرم الله وجهه کی بر چون منی مظفر شدی شمشیر از دست چون انداختی

پس بگفت آن نو مسلمان ولی
از سر مستی و لذت با علی
که بفرما یا امیر المؤمنین
تا بجنبد جان بتن در چون جنین
هفت اختر هر جنین را مدتی
می‌کنند ای جان به نوبت خدمتی
چونک وقت آید که جان گیرد جنین
آفتابش آن زمان گردد معین
این جنین در جنبش آید ز آفتاب
کآفتابش جان همی‌بخشد شتاب
از دگر انجم به جز نقشی نیافت
این جنین تا آفتابش بر نتافت
از کدامین ره تعلق یافت او
در رحم با آفتاب خوب‌رو
از ره پنهان که دور از حس ماست
آفتاب چرخ را بس راههاست
آن رهی که زر بیابد قوت ازو
و آن رهی که سنگ شد یاقوت ازو
آن رهی که سرخ سازد لعل را
وان رهی که برق بخشد نعل را
آن رهی که پخته سازد میوه را
و آن رهی که دل دهد کالیوه را
بازگو ای باز پر افروخته
با شه و با ساعدش آموخته
باز گو ای باز عنقاگیر شاه
ای سپاه‌اشکن بخود نه با سپاه
امت وحدی یکی و صد هزار
بازگو ای بنده بازت را شکار
در محل قهر این رحمت ز چیست
اژدها را دست دادن راه کیست

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

پس بگفت آن نو مسلمان ولی
از سر مستی و لذت با علی
هوش مصنوعی: پس آن تازه‌مسلمان گفت که از روی خوشی و شادی با علی صحبت می‌کند.
که بفرما یا امیر المؤمنین
تا بجنبد جان بتن در چون جنین
هوش مصنوعی: بفرما ای پیشوای مؤمنان تا جانم به تپش درآید مانند جنینی در رحم.
هفت اختر هر جنین را مدتی
می‌کنند ای جان به نوبت خدمتی
هوش مصنوعی: هر یک از هفت سیاره به مدت معینی برای هر انسانی خدماتی انجام می‌دهند، جان من، و این خدمات به صورت نوبتی انجام می‌شود.
چونک وقت آید که جان گیرد جنین
آفتابش آن زمان گردد معین
هوش مصنوعی: زمانی که جنین جان می‌گیرد و زنده می‌شود، در آن وقت مشخص می‌شود که آفتاب او چه زمانی خواهد بود.
این جنین در جنبش آید ز آفتاب
کآفتابش جان همی‌بخشد شتاب
هوش مصنوعی: این جنین به دلیل تابش آفتاب، که به او زندگی و انرژی می‌دهد، در حال رشد و حرکت است.
از دگر انجم به جز نقشی نیافت
این جنین تا آفتابش بر نتافت
هوش مصنوعی: تک ستاره‌ای از دیگر ستاره‌ها پیدا نیست و تا زمانی که خورشیدش طلوع نکرده، هیچ نشانی از او نیست.
از کدامین ره تعلق یافت او
در رحم با آفتاب خوب‌رو
هوش مصنوعی: این شعر به این معناست که شخصی از چه راهی و چگونه به این دنیا آمده است که در دلش نور و زیبایی خاصی دارد. به نوعی، این سوال را مطرح می‌کند که چه چیزی باعث شده او به این شکل درخشان و دوست‌داشتنی باشد.
از ره پنهان که دور از حس ماست
آفتاب چرخ را بس راههاست
هوش مصنوعی: آفتاب دنیای ما از مسیری پنهان و دور از درک ما می‌گذرد و برای رسیدن به هدفش، راه‌های زیادی دارد.
آن رهی که زر بیابد قوت ازو
و آن رهی که سنگ شد یاقوت ازو
هوش مصنوعی: راهی که در آن طلا به دست می‌آید و قوت و نیرو به همراه دارد، و راهی که سنگ به یاقوت تبدیل می‌شود، هر دو نشان‌دهنده انقطاع و زحمتی هستند که به ثمر می‌رسد.
آن رهی که سرخ سازد لعل را
وان رهی که برق بخشد نعل را
هوش مصنوعی: راهی که باعث می‌شود رنگ سرخ بر روی گوهرها و لعل‌ها جلوه کند و راهی که می‌تواند نعل‌ها را درخشان و برق‌زن کند.
آن رهی که پخته سازد میوه را
و آن رهی که دل دهد کالیوه را
هوش مصنوعی: راهی که می‌تواند میوه را به کام می‌آورد و راهی که می‌تواند دل را سرشار از احساسات و زیبایی‌ها کند.
بازگو ای باز پر افروخته
با شه و با ساعدش آموخته
هوش مصنوعی: پرنده‌ای را ببین که با شعف و انرژی به پرواز درآمده و به همراه خود از دست و بازوی قوی‌اش بهره‌برداری می‌کند.
باز گو ای باز عنقاگیر شاه
ای سپاه‌اشکن بخود نه با سپاه
هوش مصنوعی: بگو ای باز، ای پرنده‌ی افسانه‌ای، که فرمانروایی را در اختیار داری، نیازی نیست که به ارتش خود تکیه کنی؛ به خودت تکیه کن.
امت وحدی یکی و صد هزار
بازگو ای بنده بازت را شکار
هوش مصنوعی: ای بنده، بدان که همه امت‌ها در اصل یک هستند، اما در عین حال به تعداد بسیار زیادی نیز تجلی پیدا کرده‌اند. به همین دلیل، تو باید خود را برای شکار و دست‌یابی به حقیقت آماده کنی.
در محل قهر این رحمت ز چیست
اژدها را دست دادن راه کیست
هوش مصنوعی: در جایی که رحمت و محبت وجود دارد، قهر و دشواری چه معنایی دارد؟ در واقع، ملاقات با سختی‌ها و مشکلات چه نشانه‌ای دارد؟

خوانش ها

بخش ۱۶۵ - سؤال کردن آن کافر از علی کرم الله وجهه کی بر چون منی مظفر شدی شمشیر از دست چون انداختی به خوانش بامشاد لطف آبادی
بخش ۱۶۵ - سؤال کردن آن کافر از علی کرم الله وجهه کی بر چون منی مظفر شدی شمشیر از دست چون انداختی به خوانش عندلیب
بخش ۱۶۵ - سؤال کردن آن کافر از علی کرم الله وجهه کی بر چون منی مظفر شدی شمشیر از دست چون انداختی به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1389/06/20 00:09

سلام
مثنوی معنوی از اصل نسخه ی رینولد نیکلسون
بیت 3 را اینطور نوشته
چون جنین را نوبت تدبیر رو / از ستاره سوی خورشید آید او
بیت 10 و 11 به جای " آن " نوشته " وان "
بیت 13 به جای " نه " نوشته " نی "
---
پاسخ: با تشکر، احتمالاً منبع چاپی گنجور با تصحیح نیکلسون متفاوت است. من با مثنوی چاپ انتشارات زوار به تصحیح دکتر محمدرضا برزگر خالقی (بر اساس نسخهٔ قونیه سال 677) مقایسه کردم تقریباً مطابق متن است. غیر از مورد بیت 11 که با «وان» شروع می‌شود. متن تغییر نکرد.

1389/06/20 00:09

عنوان هم هست سوال کردن که شما نوشته اید سال کردن
---
پاسخ: با تشکر، تصحیح شد.

1398/05/24 01:07
دلا

بیت سیزدهم در نسخه تصحیح دکتر سروش نوشته شده: باز گو ای بازِ عنقاگیر شاه
و نه بار.

1398/07/01 11:10

حکایت علی ع و خودداری از کشتن پهلوانی که بر صورتش آب دهان انداخت
پهلوان عرب مقهور دلاوری علی ع شده بود.بر صورت درخشانش آب دهان انداخت،علی از کشتنش منصرف شد و او را بخشید که سبب ایمان او و قبیله اش شد(در برخی روایت ها آمده که حضرت پس از فرو نشستن خشم او را کشت.ولی به نظر می رسد روایت مثنوی صحیح تر است زیرا بخشش کاملتری را عرضه می کند).پرسید چه دیدی؟پاسخ داد ترسیدم تو را برای فرو نشاندن خشم خود بکشم.
برای دریافت بهتر آموزه های مثنوی باید نگاه تاریخی داشت.مولانا با کدام چهره تاریخی علی ع مواجه بوده است؟
چهره علی ع در قرون مختلف:
در زمان پیامبر و خلفا:علی جوان خام و ناپخته ای است که باید از پیران مدد بگیرد( بیت 2959 دفتر اول )
در زمان خلافت:معاویه چهره ای مبغوض از علی ع ساخته است.
گروهی ناراحت از بی سیاستی او در به راه انداختن جنگ های داخلی و کشته شدن عزبزانشان و ..
پس از کشته شدن حسین ع و باطل شدن فریب معاویه این معادله عوض می شود و قرن به قرن بهتر و درخشان تر می شود.
اما امروز با چهره دیگری از علی ع مواجهیم که نتیجه شکل گیری گسترده تشیع است.
مولانا در محیط اهل سنت با علی ای مواجه هست که یکی از 4 خلیفه است.
از این رو او هم خشمگبن می شود اما در چهره امروزی علی که مقامی فوق بشری دارد اشکال می شود که آن حضرت برای غیر خدا خشم نمی گیرد تا ببخشد.
ادامه دریافت های دفتر اول مثنوی 36
حکایت علی ع و پهلوان عرب 2
دیدگاه مولانا به علی ع
دو دیدگاه وجود دارد یکی مانند بیت 2959 دفتر اول که مولانا حکایت توصیه پیامبر را می‌آوردکه به علی می گوید به پیران مراجعه کن تا از خطا محفوظ باشی.همان طور که سعدی نیز در همین قرن حکایت اعتراف علی ع به خطای خود را بیان می کند.
یا حکایات مربوط به اسلام نیاوردن ابوطالب پدر علی ع را می‌آورد.(به نظر می رسد این دیدگاه به جهت چهره تاریخی علی ع در آن عصر است)
و دیدگاه دوم دیدگاه عرفانی مربوط به چهره دیگر علی ع در عرفان و تصوف:
-ماه در برابرش سجده می کند.
-مانند ابر رحمت موسی است که غذا می‌آوردبرای بنی اسرائیل
-سراسر عقل و بینایی است و رازگو
بازگو ای باز پر افروخته3783
با شه و با ساعدش آموخته
بازگو ای باز عنقا گیر شاه
ای سپاه اشکن به خود نی با سپاه
علی عقابی است آموخته دست خداوند که سیمرغ شکار می کند.(این بیت حافظ در وصف انسان کامل، می تواند تحت تاثیر مولانا باشد:
شاهین صفت چو طعمه چشیدم
ز دست شاه
کی باشد التفات به صید کبوترم)
تمثیلات درخواست از علی ع برای بازگویی راز نکشتن پهلوان :
-ماه بدون گفتگو هم راهنماست اما اگر سخن بگوید نور در نور می شود
-تو شهر علم را در هستی و تا این در باز نشود کسی گمان نمی کند دری هم وجود دارد مثل درویشی که در ویرانه ای گنج پیدا کرد و پس از آن همیشه به ویرانه ها می رفت.
-سخن گفتن او جان را به جنبش می‌آوردمثل حیات یافتن جنین با نور خورشید.
همان طور که خورشید میوه ها را می پزد و جواهرات را درست می کند.
کانال و وبلاگ آرامش و پرواز روح
arameshsahafian@

1399/10/17 07:01
خسرو

پس بگفت آن نو مسلمان علی / از سر مستی و لذت با ولی
ادمین محترم در بیت اول جای علی و ولی جابجا شده و اشتباه است!؟ چون، علی منظور به خدای متعال است اما ولی و امیر المؤمنین منظور به مسیح است همچنین جنین تشبیهی است برای ایمن شدگان و سلامت شدگان که مسیح از نور خود برای آنان نوری قرار داده ، پس معنی دو بیت اول می شود: آنکسی که تازگی برای خداوند متعال سلامت و ایمن شده و مست خدا و کامیابیش بود پس به ولی خود مسیح گفت: که ای امیر ایمن شدگان دستور بده تا همچون جنین با خلقتی جدید در نور متولد و داخل جهان دیگرشوم

1399/10/17 08:01
خسرو

پس بگفت آن نو مسلمان علی / از سر مستی و لذت با ولی
ادمین محترم و دوستان محترم : در بیت اول جای علی و ولی جابجا شده و اشتباه است!؟ چون، علی منظور به خدای متعال است اما ولی و امیر المؤمنین منظور به مسیح است همچنین در ییت دوم جنین تشبیهی است برای ایمن شدگان و سلامت شدگان که مسیح از نور خود برای آنان نوری قرار داده

1399/10/17 08:01
خسرو

ادمین محترم و دوستان محترم : معنی دو بیت اول می شود: آنکسی که تازگی برای خداوند متعال سلامت و ایمن شده و مست خدا و کامیابیش بود پس به ولی خود مسیح گفت: که ای امیر ایمن شدگان دستور بده تا همچون جنین با خلقتی جدید در نور متولد و داخل جهان دیگرشوم

1404/01/03 13:04
جزیره مثنوی

اُمّتِ وَحْدی، یکی و صدهزار

یُحْشَرُ زَیْدُ بنُ عَمْرو بْنِ نُفَیْلٍ أُمَّةً وَحْدَهُ بَیْنِی وَبَیْنَ عِیسَی.

 ترجمه: یکی از یاران پیامبر به نام زید بن عمرو بن نُفیل، که پدرش از حنیفی ها بود و پیش از اسلام درگذشته بود، با افتخار به یاران پیامبر گفت، فقط من از پیروان ابراهیم هستم. یکی از همسران پیامبر -اَسما- گفت: من هم شنیدم که پیامبر فرمود: روز رستاخیز، زید بن عمرو بن نُفَیل، تنها برانگیخته می شود؛ در دوران میان عیسی و من [دوره فَترَت] در دینداری یگانه بود. (منابع: الجامع الکبیر، سیوطی، ج 13 ص 406، و منابع تاریخی متعدد.) توضیح: غزالی درباره معنی «امة» به این سخن پرداخته و آن‌را گواه آورده است: «ششم: گویند "فلانٌ حَسَن الاُمّة"؛ اَیْ: نیکو قامت است. هفتم: مردی منفرد در دین که وی را شریکی نباشد؛ قالَ علیهِ السَلام: "یُبعَثُ زید بن عَمرو بنِ نَفیل اُمّةً وَحدَهُ"، اَیْ: روز قیامت وی را جداگانه برانگیزند، چه او در زمان فَترَت به دینِ حق مُتَمَسِّک بود، بدانچه دین عیسی را تغییر و تحریف کرده بودند [نگرویده بود]؛ و پیغامبر ما- علیه السلام- هنوز مبعوث نشده بود. (احیا علوم الدین، ج 1، ص 633. این نقل از ترجمه احیا است، که با متن عربی آن تفاوت هایی دارد و مترجم کتاب احیاء، توضیحاتی را افزوده است.) (به نقل از: مثنوی معنوی، جزیره مثنوی هماوندی نسخه قونیه و نیکلسون، ص 1312)