رای گفت برهمن را: شنودم داستان کسی که بر مراد خود قادر گردد و در حفظ ان اهمال نماید، تا در سوز ندامت افتاد و به غرامت و موونت ماخوذ گردد. اکنون بیان کند مثل آنکه در امضای عزایم تعجیل روا دارد و از فواید تدبر و تفکر غافل باشد، عاقبت کار و وخامت عمل او کجا رسد. برهمن گفت:
ایاک والامر الذی ان توسعت
هرکه قاعده کار خود بر ثبات حزم و وقار ننهد عواقب کار او مبنی بر ملامت و مقصور بر ندامت باشد. و ستوده‌تر خصلتی که ایزدتعالی آدمیان را بدان آراسته گردانیده‌ست جمال حلم و فضیلت وقار است، زیرا که منافع آن عام است و فواید آن خلق را شامل: قال النبی علیه السلام «انکم لن تسعوا الناس باموالکم فسعوهم باخلاقکم.»
و اگر کسی در تقدیم ابواب مکارم و انواع فضایل مبادرت نماید و بر امثال و اقران اندران پیش‌دستی و مسابقت جوید چون درشت‌خویی و تهتک بدان پیوندد همه هنرها را بپوشاند، و هر آینه در طبع ازو نفرتی پدید آید. و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک. و در صفت خلیل علیه‌السلام آمده‌ست «ان ابرهیم لاواه حلیم. » زیرا که حلیم محبوب باشد و دل‌های خواص و عوام بدو مایل. و بر لفظ معاویه رضی الله عنه رفتی که «ینبغی ان یکون الهاشمی جوادا والاموی حلیما والمخزومی تیاها والزبیری شجاعا.» این سخن به سمع حسن رضوان الله علیه برسید گفت «می‌خواهد تا هاشمیان سخاوت ورزند و درویش گردند، و مخزومیان کبر کنند تا طبع ازیشان برمد و مردمان ایشان را دشمن گیرند، و زیبریان به غرور‌ِ شجاعت، خویشتن را در جنگ و کارهای صعب اندازند و کشته گردند، و مردم ِ ایشان به‌آخر رسد، و ذکر بنی‌امیه که اقربای اویند به‌حلم و کمآزاری در افواه افتد و در دل‌های مردمان محبوب گردند و خلق را به ولا و وفای ایشان میل افتد.»
و سمت حلم جزئیات عزم و سکون طبع حاصل نتواند بود که پیغامبر گفت، علیه السلام، «لاحلیم الا ذواناة» چه شتاب کاری پسندیده نیست و با سیرت ارباب خرد و حصافت مناسبتی ندارد، فان العجلة من الشیطان. و لایق بدین سیاقت حکایت آن زاهد است که قدم بی‌بصیرت در راه نهاد تا دست به‌خون ناحق بیالود و بیچاره راسوی بی گناه را بکشت. رای پرسید که: چگونه است آن؟
گفت:
اطلاعات
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
رای گفت برهمن را: شنودم داستان کسی که بر مراد خود قادر گردد و در حفظ ان اهمال نماید، تا در سوز ندامت افتاد و به غرامت و موونت ماخوذ گردد. اکنون بیان کند مثل آنکه در امضای عزایم تعجیل روا دارد و از فواید تدبر و تفکر غافل باشد، عاقبت کار و وخامت عمل او کجا رسد. برهمن گفت:
هوش مصنوعی: داستانی را شنیده‌ام درباره کسی که به خواسته‌های خود دست پیدا کرده اما در نگهداری از آنها بی‌توجه بوده است. او به خاطر این بی‌دقتی دچار عذاب وجدان شده و به مشکلات بزرگی دچار می‌شود. اگر کسی در امضا کردن تصمیمات عجله کند و از دلایل و تفکرات لازم غافل باشد، باید انتظار عواقب بدی را داشته باشد. برهمن در پاسخ به این موضوع گفت:
ایاک والامر الذی ان توسعت
هوش مصنوعی: به تو اطمینان می‌دهم که در مورد موضوعی که اشاره کردی، می‌توانی با دقت و وسعت نظر بیشتری بررسی کنی.
هرکه قاعده کار خود بر ثبات حزم و وقار ننهد عواقب کار او مبنی بر ملامت و مقصور بر ندامت باشد. و ستوده‌تر خصلتی که ایزدتعالی آدمیان را بدان آراسته گردانیده‌ست جمال حلم و فضیلت وقار است، زیرا که منافع آن عام است و فواید آن خلق را شامل: قال النبی علیه السلام «انکم لن تسعوا الناس باموالکم فسعوهم باخلاقکم.»
هوش مصنوعی: هر کسی که اصول کار خود را بر پایه‌ی ثبات و احتیاط نگذارد، عواقب کارش به ملامت و پشیمانی ختم خواهد شد. از ویژگی‌های خوب که خداوند انسان‌ها را به آن تزئین کرده، صفت حلم و وقار است، زیرا که منافع آن فراگیر و نفع آن شامل حال همه می‌شود. پیامبر اکرم (ص) نیز فرموده‌اند: «شما نمی‌توانید با مال‌هایتان مردم را راضی کنید، بلکه باید با اخلاق نیکو به آنها خدمت کنید.»
و اگر کسی در تقدیم ابواب مکارم و انواع فضایل مبادرت نماید و بر امثال و اقران اندران پیش‌دستی و مسابقت جوید چون درشت‌خویی و تهتک بدان پیوندد همه هنرها را بپوشاند، و هر آینه در طبع ازو نفرتی پدید آید. و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک. و در صفت خلیل علیه‌السلام آمده‌ست «ان ابرهیم لاواه حلیم. » زیرا که حلیم محبوب باشد و دل‌های خواص و عوام بدو مایل. و بر لفظ معاویه رضی الله عنه رفتی که «ینبغی ان یکون الهاشمی جوادا والاموی حلیما والمخزومی تیاها والزبیری شجاعا.» این سخن به سمع حسن رضوان الله علیه برسید گفت «می‌خواهد تا هاشمیان سخاوت ورزند و درویش گردند، و مخزومیان کبر کنند تا طبع ازیشان برمد و مردمان ایشان را دشمن گیرند، و زیبریان به غرور‌ِ شجاعت، خویشتن را در جنگ و کارهای صعب اندازند و کشته گردند، و مردم ِ ایشان به‌آخر رسد، و ذکر بنی‌امیه که اقربای اویند به‌حلم و کمآزاری در افواه افتد و در دل‌های مردمان محبوب گردند و خلق را به ولا و وفای ایشان میل افتد.»
هوش مصنوعی: اگر کسی در ارائه ویژگی‌های نیک و انواع فضایل سعی و کوشش کند و بخواهد بر دیگران پیشی بگیرد، اگر البته به درشتی و بی‌احترامی گرایش پیدا کند، همه زحماتش زیر سایه آن رفتار قرار می‌گیرد و نفرتی از او در دل‌ها به وجود می‌آید. اگر فطرتا انسان خشمگین و بی‌ادبی باشد، اطرافیان از او دور خواهند شد. در وصف خلیل‌الله (ابراهیم) آمده است که او انسان بسیار بردباری بود. چون بردباری همیشه محبوب است و دل‌ها به سوی او جذب می‌شود. در مورد معاویه نیز گفته شده است که باید هاشمیان سخاوتمند، امویان بردبار، مخزومیان مغرور و زبیریان شجاع باشند. حسن رضوان‌الله علیه وقتی این جمله را شنید، گفت که هاشمیان باید بخشندگی کنند و از درویشی بپرهیزند، مخزومیان باید مغرور شوند تا دیگران از آنها دور شوند، و زبیریان با غرور شجاعت خود را به خطر بیندازند و کشته شوند، در حالی که خانواده بنی‌امیه با بردباری و کمآزاری در دل‌ها محبوب خواهند شد و مردم به وفاداری آنها تمایل پیدا خواهند کرد.
و سمت حلم جزئیات عزم و سکون طبع حاصل نتواند بود که پیغامبر گفت، علیه السلام، «لاحلیم الا ذواناة» چه شتاب کاری پسندیده نیست و با سیرت ارباب خرد و حصافت مناسبتی ندارد، فان العجلة من الشیطان. و لایق بدین سیاقت حکایت آن زاهد است که قدم بی‌بصیرت در راه نهاد تا دست به‌خون ناحق بیالود و بیچاره راسوی بی گناه را بکشت. رای پرسید که: چگونه است آن؟
هوش مصنوعی: حلم و صبر به جزئیات و تصمیم‌گیری‌های ثابت و قاطع برنمی‌گردد. پیامبر فرمود: «حلم در دست انسان‌های بایسته است.» بنابراین شتاب‌زدگی در کارها مناسب نیست و با ویژگی‌های انسان‌های دانا سازگار نیست، زیرا شتاب‌زدگی از شیطان است. در همین راستا، داستانی از یک زاهد وجود دارد که بدون بصیرت و آگاهی در راهی قدم گذاشت و به ناحق دستانش را به خون بی‌گناهی آلود و جان یک راسو را گرفت. از او پرسیدند که این چگونه ممکن است؟
نصرالله منشی