گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۴۰ - وله ایضا فی مدح بنت شاه دین پناه شاه طهماسب انارالله برهانه

بر دوش حاملان فلک باد پایدار
برجیس وار هودج بلقیس کامکار
مریم عفاف فاطمه ناموس کش سپهر
خواندست پادشاه خوانین روزگار
مخدومهٔ جهان که اگر ننهد آسمان
بر رای او مدار نیابد جهان قرار
تاج سر زمان که زمین حریم او
فرسوده شد ز ناصیهٔ شاه و شهریار
تا کار آفتاب بود سایه گستری
گسترده باد بر سر او ظل کردگار
ای شمسهٔ جهان که جهان آفرین تو را
بر هرچه اختیار کنی داده اختیار
دارم طویل عرضه‌ای اما به خدمتت
خواهم نمود عرض به عنوان اختصار
شش سال شد که راتبه من شدست هشت
در دفتر عنایت نواب نامدار
اما نداده‌ام من زار از دو سال پیش
دردسر سگان در آن جهان مدار
از بس که بوده‌ام ز عطاهاش منفعل
از بس که بوده‌ام ز کرم‌هاش شرمسار
حاصل که از تکاهل من بوده این فتور
نی از درنگ بخشش آن حاتم اشتهار
حقا که گر چنین بشدی جان گداز من
این فقر خانه سوز کزو مرد راست عار
جنبش نکردی از پی خواهش زبان من
گر آتشم زبانه زدی از دل فکار
حالا که ناامیدم ازین بخت بی‌هنر
وز لطف پروندهٔ خویشم امیدوار
آن زهرهٔ سپهر شرف گر مدد کند
گردون کند خزاین زر بر سرم نثار
تا پایهٔ سپهر بود زیر طاق عرش
بادا بنای جاه تو را پایهٔ استوار

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بر دوش حاملان فلک باد پایدار
برجیس وار هودج بلقیس کامکار
هوش مصنوعی: بر دوش حاملان آسمان، باد پایداری همچون هودج بلقیس، به آرامی حرکت می‌کند.
مریم عفاف فاطمه ناموس کش سپهر
خواندست پادشاه خوانین روزگار
هوش مصنوعی: مریم به عنوان نماد پاکی و عفت و فاطمه به عنوان همسر و مادر بزرگ‌ترین شخصیت‌ها و الگوهای اخلاقی در تاریخ، از سوی زمان به عنوان بهترین و محترم‌ترین زنان شناخته شده‌اند. آن‌ها همچون گوهری ارزشمند در دل تاریخ می‌درخشند و به عنوان نمادهایی از شرافت و بزرگی در نظر مردم قرار دارند.
مخدومهٔ جهان که اگر ننهد آسمان
بر رای او مدار نیابد جهان قرار
هوش مصنوعی: بانوی بزرگ جهان، اگر آسمان بر طبق اراده‌اش قرار نگیرد، جهان هیچ آرامشی نخواهد داشت.
تاج سر زمان که زمین حریم او
فرسوده شد ز ناصیهٔ شاه و شهریار
هوش مصنوعی: زمانی که زمین از قدمت و عظمت خود فرسوده و خراب شد، نشانه و اعتبار سلطنت و قدرت پادشاه به چالش کشیده می‌شود.
تا کار آفتاب بود سایه گستری
گسترده باد بر سر او ظل کردگار
هوش مصنوعی: تا زمانی که آفتاب وجود دارد، سایه و پناهی بر سر او قرار دارد که به نوعی نشان‌دهنده‌ی رحمت یا حمایت خداوند است.
ای شمسهٔ جهان که جهان آفرین تو را
بر هرچه اختیار کنی داده اختیار
هوش مصنوعی: ای خورشید روشن جهان، که خالق جهان به تو این قدرت را داده است که بر هر چیزی که بخواهی، تسلط داشته باشی.
دارم طویل عرضه‌ای اما به خدمتت
خواهم نمود عرض به عنوان اختصار
هوش مصنوعی: من طولانی و مفصل دارم که به تو ارائه دهم، اما به خاطر اختصار، مختصر و خلاصه خواهم گفت.
شش سال شد که راتبه من شدست هشت
در دفتر عنایت نواب نامدار
هوش مصنوعی: شش سال است که درجه و مقام من به عدد هشت رسیده و در دفتر توجه و رحمت بزرگان معروف ثبت شده است.
اما نداده‌ام من زار از دو سال پیش
دردسر سگان در آن جهان مدار
هوش مصنوعی: من از دو سال پیش در زحمت و اندوه نیستم، بلکه از دردسرهای آن دنیا و دیگران در عذابم.
از بس که بوده‌ام ز عطاهاش منفعل
از بس که بوده‌ام ز کرم‌هاش شرمسار
هوش مصنوعی: به خاطر اینکه از بخشش‌های او بسیار تحت تأثیر قرار گرفته‌ام و از زیادی کرم و generosity او خجالت می‌کشم.
حاصل که از تکاهل من بوده این فتور
نی از درنگ بخشش آن حاتم اشتهار
هوش مصنوعی: نتیجه‌ای که از سهل‌انگاری من به وجود آمده، این نقص نیست که به خاطر تأخیر در بخشش حاتم، مشهور شده است.
حقا که گر چنین بشدی جان گداز من
این فقر خانه سوز کزو مرد راست عار
هوش مصنوعی: واقعا اگر چنین می‌شد، جان من به خاطر این فقر سوزان، که از آن، مردان راستین عار (شرم) دارند، می‌سوخت.
جنبش نکردی از پی خواهش زبان من
گر آتشم زبانه زدی از دل فکار
هوش مصنوعی: تو به خاطر خواهش من هیچ حرکتی نکردی، اما اگر بخواهی آتش عشق من شعله‌ور شود، از عمق دل بی‌قراری‌ام بیدار می‌شوی.
حالا که ناامیدم ازین بخت بی‌هنر
وز لطف پروندهٔ خویشم امیدوار
هوش مصنوعی: حالا که از سرنوشت بی‌ارزش خود ناامید شده‌ام، امیدوارم به لطف و حمایت پرونده‌ام.
آن زهرهٔ سپهر شرف گر مدد کند
گردون کند خزاین زر بر سرم نثار
هوش مصنوعی: اگر زهره، یعنی سیاره زیبایی و شرافت، یاری کند، آسمان هم بر من طلا و ثروت می‌بارد.
تا پایهٔ سپهر بود زیر طاق عرش
بادا بنای جاه تو را پایهٔ استوار
هوش مصنوعی: تا زمانی که آسمان زیر طاق عرش وجود دارد، مقام و شأن تو نیز باید پایدار و استوار باشد.