گنجور

شمارهٔ ۸۴ - در تهنیت ولادت سیّد کائنات حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم

به یمن مولد ختم رسل، رسول امین
به مهر ماه جهان گشت، رشک عرش برین
زمین ز فرط شرف، رشک آسمان گردید
به یمن مولد ختم رسل، رسول ایمن
محمد عربی، علت وجود دو کون
خدیو کون و مکان، اشرف سلاله ی من
سرود بار خدا، در ثنای او لولاک
به خود نمود زاینجا ذات او تحسین
شعاع دایره ی ذات مرکز ایجاد
بزرگ آیت حق، پیشوای اهل یقین
نه می توانم خواندش قدیم و نه حادث
کز آن فزونتر و کمتر بود بسی از این
فتاد زلزله در طاق کسروی و شکست
وز آن شکستن شد، کار دین درست و متین
به هر کجا صنمی بود، رخ نهاد به خاک
زفر مقدم آن شهریار عرش مکین
از این قبیل بس آیات در جهان رخ داد
که شرح آن نتوان در همه شهور و سنین
عجب نبود از او، رد شمس و شق قمر
که پیش قدرش پست است قدر علّیین
گرفت جشنی شاهانه، گاه میلادش
بزرگ چاکر وی، شاه معدلت آیین
خدیو کیهان، شمس الملوک ظلّ الله
پناه ملت اسلام، شاه ناصر دین
خدیو ایران صاحب قران ملک عجم
که صیت عدل و سخایش گرفته روی زمین
هماره تا که کند کسب نور، ماه از شمس
همیشه تا به درخشنده زهره و پروین
مدام تا که بود نام از این همایون عید
زدست و تارک شه باد زیب تاج و نگین

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

به یمن مولد ختم رسل، رسول امین
به مهر ماه جهان گشت، رشک عرش برین
هوش مصنوعی: به خاطر تولد پیامبر خاتم، این پیامبر معصوم و مورد اعتماد در ماه مهر به دنیا آمد و این نشانه‌ای است که حتی آسمان‌ها به وجود او حسادت می‌کنند.
زمین ز فرط شرف، رشک آسمان گردید
به یمن مولد ختم رسل، رسول ایمن
هوش مصنوعی: زمین به خاطر مقام والای خود، به آسمان حسادت ورزید و این حسادت به دلیل ولادت پیامبر آخرین، که پیام آور ایمنی و آرامش است، به وجود آمد.
محمد عربی، علت وجود دو کون
خدیو کون و مکان، اشرف سلاله ی من
هوش مصنوعی: محمد عربی، دلیل وجود دو جهان یعنی آسمان و زمین است و او بهترین نسل و فرزند من به حساب می‌آید.
سرود بار خدا، در ثنای او لولاک
به خود نمود زاینجا ذات او تحسین
هوش مصنوعی: این بیت به معنای این است که خداوند، با زیبائی‌های خود، در ستایش و لطافت وجودش، جلوه‌گری کرده و باری دیگر ماهیت خودش را تحسین می‌کند. به عبارتی، خداوند در عظمت و زیبایی‌اش، خود را به نمایش می‌گذارد و به نوعی خود را تحسین می‌نماید.
شعاع دایره ی ذات مرکز ایجاد
بزرگ آیت حق، پیشوای اهل یقین
هوش مصنوعی: پرتو وجود دایره‌ای که مرکز آن، حقیقت بزرگ و نشانه‌ای از خداوند است، پیشوای کسانی است که به یقین رسیده‌اند.
نه می توانم خواندش قدیم و نه حادث
کز آن فزونتر و کمتر بود بسی از این
هوش مصنوعی: من نه می‌توانم به گذشته برگردم و نه به وقایع جدیدی که فراتر یا کمتر از این باشد فکر کنم، چون این موضوعات بسیار گسترده‌تر از آن هستند که به‌راحتی قابل توصیف باشند.
فتاد زلزله در طاق کسروی و شکست
وز آن شکستن شد، کار دین درست و متین
هوش مصنوعی: زلزله‌ای در طاق کسروی افتاد و سبب شکست آن شد و از این شکست، کار دین به سامان و استحکام رسید.
به هر کجا صنمی بود، رخ نهاد به خاک
زفر مقدم آن شهریار عرش مکین
هوش مصنوعی: در هر جایی که محبوبی بود، با ارادت و احترام به خاک افتاد و پیشانی‌اش را بر زمین گذاشت، چون زیبایی او شبیه شهریاری است که بر عرش الهی نشسته است.
از این قبیل بس آیات در جهان رخ داد
که شرح آن نتوان در همه شهور و سنین
هوش مصنوعی: در دنیا موارد زیادی اتفاق افتاده است که نمی‌توان درباره آنها در همه زمان‌ها و دوره‌ها توضیح کافی داد.
عجب نبود از او، رد شمس و شق قمر
که پیش قدرش پست است قدر علّیین
هوش مصنوعی: این عجیب نیست که خورشید و ماه در برابر مرتبه و ارزش او نادیده گرفته شوند، چرا که جایگاه او بسیار بالاتر از آنهاست.
گرفت جشنی شاهانه، گاه میلادش
بزرگ چاکر وی، شاه معدلت آیین
هوش مصنوعی: در روزی بزرگ و باشکوه، که جشن تولدی برپا شده است، خدمتگزاران او به احترام و بزرگی این روز گرد هم آمده‌اند و به پاس خدمتی که در برابر شاه انجام می‌دهند، از او تجلیل می‌کنند.
خدیو کیهان، شمس الملوک ظلّ الله
پناه ملت اسلام، شاه ناصر دین
هوش مصنوعی: این عبارت اشاره به مقام و جایگاه بالای یک شخصیت مذهبی و سیاسی دارد که نقش حمایتی از ملت مسلمانان را بر عهده دارد. او به عنوان رهبر و پناهگاهی برای مسلمانان شناخته می‌شود که تحت سایه خداوند و در حمایت از دین و مذهب هدایت می‌کند.
خدیو ایران صاحب قران ملک عجم
که صیت عدل و سخایش گرفته روی زمین
هوش مصنوعی: شاه ایران که صاحب قرآن و ولی نعمت مردم عجم است، آوازه عدالت و بخشش او در همه جای زمین شنیده شده است.
هماره تا که کند کسب نور، ماه از شمس
همیشه تا به درخشنده زهره و پروین
هوش مصنوعی: همیشه تا زمانی که ماه از خورشید نور می‌گیرد، درخشندگی آن تا زهره و پروین ادامه دارد.
مدام تا که بود نام از این همایون عید
زدست و تارک شه باد زیب تاج و نگین
هوش مصنوعی: در این روزهای خوش و فرخنده، نام و یاد پرچمدار این جشن همیشه در ذهن‌ها باقی است و تاج و جواهرات شاه به زیبایی درخشانند.