گنجور

شمارهٔ ۱ - فی ولادة الصدیقة سلام الله علیها

ز دلیلی حسن قدم در بزم حدوث قدم
یا سینۀ سینا زد از سر انا الله دم
یا شاهد هستی شد در جلوه ز غیب حرم
یا از افق عصمت رخشان شده بدر أتم
یا گوهر دُرج شرف تابیده ز بحر کرم
روئیده گل خود رو از آب و گل آدم
وز لالۀ گلشن جان گیتی شده باغ ارم
یا صبح ازل طالع از ناصیۀ خاتم
یا کلک عنایت کرد طغرای وجود، رقم
آنصنع بدیع که شد ز آرایش لوح و قلم
یا زهره زهرا زد برقبۀ عرش، علم
بانوی ملک حشمت خاتون ملوک خدم
ناموس جمال ازل طاوس ریاض قدم
کاندر حرم لاهوت جز او نبود محرم
ام الخلفا که بود پیوسته پناه امم
هم قبلۀ اهل دعاهم کعبۀ اهل همم
مشکوٰة نبوت را مصباح منیر ظلم
انوار ولایت را چرخ فلک اعظم
افلاک امامت را او محور مستحکم
اسرار حقایق را سرچشمه و بحر خضم
هم معدن صدق و صفا هم گنج علوم و حکم
انسیۀ حوراء اونی آسیه و مریم
صدیقۀ کبری او، او سیدۀ عالم
در ستر و عفاف و حیا با سر قدم توأم
در عزم و مشیت او حکم ازلی مدغم
فرمان قضا و قدر در محکمه اش محکم
از قلزم جودش چه این هر دو جهان یک نم
جز دست وجودش کو غارتگر ملک عدم؟
یک شمه بهشت برین ز انگلشن حسن شیم
عقلست عقال درش نفس از نفسش همدم
رونق بطبیعت داد آن عنصر جود و کرم
هر ذره ای ز پرتو او شد درۀ افسر جم
هرچه نبود زان بیش در وصف جمالش کم
در نعت کمالاتش هر ناطقه‌ای ابکم
ای نام دلارایت بر خسته‌دلان مرهم
تا کی دل مفتقرت نالان به کمند غم؟
این سینۀ غمزده را لطفی کن و کن خرم

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب)
منبع اولیه: سید محمدرضا شهیم

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ز دلیلی حسن قدم در بزم حدوث قدم
یا سینۀ سینا زد از سر انا الله دم
هوش مصنوعی: به دلایلی زیبایی قدم در مهمانی تازه‌ای گذاشته است، یا اینکه مانند سینای نبوت از وجود خود ندا می‌زند.
یا شاهد هستی شد در جلوه ز غیب حرم
یا از افق عصمت رخشان شده بدر أتم
هوش مصنوعی: شاید تو را در حرم، به عنوان نشانه‌ای از جمال الهی دیده‌ام یا اینکه از سوی پاکی و معصومیت، چهره‌ای مانند ماه زیبا در افق نمایان شده‌ای.
یا گوهر دُرج شرف تابیده ز بحر کرم
روئیده گل خود رو از آب و گل آدم
هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی و ارزشمندی انسان اشاره دارد که مانند گوهری درخشان از دریای کرم و بزرگواری خداوند به وجود آمده است. انسان، که همچون گل و سبزه از آب و خاک رشد کرده، از شرافت و مقام ویژه‌ای برخوردار است.
وز لالۀ گلشن جان گیتی شده باغ ارم
یا صبح ازل طالع از ناصیۀ خاتم
هوش مصنوعی: از زیبایی و طراوت گلی در باغ بهشتی، روح جهان زنده شده است، یا اینکه در سپیده‌دم آغاز خلقت، سرنوشت از پیش بر چهره‌ای خاص رقم خورده است.
یا کلک عنایت کرد طغرای وجود، رقم
آنصنع بدیع که شد ز آرایش لوح و قلم
هوش مصنوعی: خداوند با لطف و توجه خود، زیبایی خاصی به وجود انسان بخشید و این هنری بی‌نظیر را خلق کرد که نتیجه پیوند بین قلم و کاغذ است.
یا زهره زهرا زد برقبۀ عرش، علم
بانوی ملک حشمت خاتون ملوک خدم
هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی و عظمت ویژه‌ای که وجود مقدس حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) دارد اشاره می‌کند. او به عنوان بانویی بزرگ و محترم، نماد مقام و ارزش در عالم هستی است. در واقع، حضرت زهرا به عنوان شخصیتی بارز و مورد احترام در آسمان‌ها و زمین، معرف احترام و عظمت در جهان ملایکت و ملوک می‌باشد.
ناموس جمال ازل طاوس ریاض قدم
کاندر حرم لاهوت جز او نبود محرم
هوش مصنوعی: زیبایی ابتدا، مانند طاووس در باغ‌های بهشت است و در جایگاه الهی تنها اوست که اجازه ورود دارد.
ام الخلفا که بود پیوسته پناه امم
هم قبلۀ اهل دعاهم کعبۀ اهل همم
هوش مصنوعی: ام الخلائق که همیشه پناهگاه امت‌هاست، قبله دعاخواهان و محل توجه اهل اراده و انگیزه است.
مشکوٰة نبوت را مصباح منیر ظلم
انوار ولایت را چرخ فلک اعظم
هوش مصنوعی: منبع نور نبوت، شمعی روشن است که ظلمت‌هایی را روشن می‌کند و نور ولایت همانند آسمان بزرگ و گسترده‌ای است که همه چیز را تحت پوشش خود قرار می‌دهد.
افلاک امامت را او محور مستحکم
اسرار حقایق را سرچشمه و بحر خضم
هوش مصنوعی: امامتی که در آسمان‌ها قرار دارد، محور و پایه‌ای محکم است که تمام رازهای حقیقت از آن سرچشمه می‌گیرد و مانند دریا گسترده و عمیق است.
هم معدن صدق و صفا هم گنج علوم و حکم
انسیۀ حوراء اونی آسیه و مریم
هوش مصنوعی: این بیت به شخصیت‌ها و ویژگی‌های مثبت زنانی همچون آسیه و مریم اشاره دارد. آن‌ها نمادهای صداقت، صفا و دانش هستند و به عنوان مثال‌هایی از زنان نمونه در تاریخ به شمار می‌روند. این زنان در اوج نیکی و علم قرار دارند و به عنوان نمادهایی از قدرت و حقیقت در جامعه شناخته می‌شوند.
صدیقۀ کبری او، او سیدۀ عالم
در ستر و عفاف و حیا با سر قدم توأم
هوش مصنوعی: آن بانوی بزرگوار، که در عفت، حیا و پوشش مثال‌زدنی است، در سایه وجود تو قرار دارد.
در عزم و مشیت او حکم ازلی مدغم
فرمان قضا و قدر در محکمه اش محکم
هوش مصنوعی: در اراده و تصمیم او، حکمت ازلی با قدرت و سرنوشت ترکیب شده است و در دادگاه او این موضوع به شدت مورد تایید است.
از قلزم جودش چه این هر دو جهان یک نم
جز دست وجودش کو غارتگر ملک عدم؟
هوش مصنوعی: از دریای بخشش او، این دو جهان تنها یک اشاره است، زیرا جزو وجود او نیست که غارتگر پادشاهی عدم باشد؟
یک شمه بهشت برین ز انگلشن حسن شیم
عقلست عقال درش نفس از نفسش همدم
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف زیبایی و کمالات انسانی می‌پردازد. بهشت در اینجا نماد جایی است که صفات نیکو و باطنی افراد در آن ظهور می‌کند. حسن و زیبایی به نوعی عقل و خرد را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. در واقع، نفس انسان از نفس دیگری حمایت می‌کند و همراهی می‌کند، یعنی انسان‌ها در کنار یکدیگر می‌توانند به کمال و زیبایی دست یابند.
رونق بطبیعت داد آن عنصر جود و کرم
هر ذره ای ز پرتو او شد درۀ افسر جم
هوش مصنوعی: عنصر بخشش و generosity باعث شکوفایی طبیعت شده و هر ذره‌ای از این نور و پرتو، مانند یک جواهری درخشان و پرارزش می‌باشد.
هرچه نبود زان بیش در وصف جمالش کم
در نعت کمالاتش هر ناطقه‌ای ابکم
هوش مصنوعی: هر چیز که در وصف زیبایی‌های او وجود ندارد، در توصیف کمالاتش هم کم است و هیچ گویندگی نمی‌تواند آن را به خوبی بیان کند.
ای نام دلارایت بر خسته‌دلان مرهم
هوش مصنوعی: ای نام زیبای تو تسکین‌دهنده دل‌های خسته و پریشان است.
تا کی دل مفتقرت نالان به کمند غم؟
این سینۀ غمزده را لطفی کن و کن خرم
هوش مصنوعی: تا کی باید دل غمگین و ناتوان من دربند غم باشد؟ لطفی کن و این سینه غمخورده را خوشحال کن.