این سوره پنج آیتست، بیست و سه کلمه، هفتاد و چهار حرف جمله به مدینه فرو آمد، و قومی گفته‌اند که به مکّه فرو آمد. و درین سوره ناسخ و منسوخ نیست.
و فی الخبر عن عقبة بن عامر الجهنی یقول: سمعت النّبیّ (ص) یقول: «انّک لن تقرأ بسورة احبّ الی اللَّه و لا اقرب عنده من قل اعوذ برب الفلق فان استطعت ان لا تدعها فی صلاة فافعل».
و عن ابی بن کعب عن النّبیّ (ص) قال: «من قرأ «المعوّذتین» فکانّما قرأ الکتب الّتی انزلها اللَّه کلّها
قوله: قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ سبب نزول «المعوّذتین» ما رواه البخاری فی صحیحه و ذکره المفسّرون، قالوا: انّ غلاما من الیهود کان یخدم رسول اللَّه (ص) و کان یعجبه حسن خدمته فدبّت الیه الیهود و لم یزالوا به حتّی اخذ مشاطة رأسه (ص) و عدّة اسنان من مشطه فاعطاها الیهود فسحروه فیها. و کان الّذی تولّی ذلک لبید بن اعصم الیهودی ثمّ دسّها فی بئر بنی زریق، یقال لها ذروان، فمرض (ص) و انتثر شعر رأسه و جعل یذوب و لا یدری ما عراه و کان یری انّه یأتی النّساء و لا یأتیهنّ. فبینا هو نائم ذات یوم اتاه ملکان فقعد احدهما عند رأسه و الآخر عند رجله، فقال الّذی عند رجله للّذی عند رأسه: ما بال الرّجل؟ قال: طبّ. قال: و ما طبّ؟ قال: سحر. قال: و من سحره؟ قال لبید بن اعصم الیهودی. قال: فبم طبّه؟ قال: بمشط و مشاطة. قال: و این هو؟ قال: فی جفّ طلعة تحت راعوفة فی بئر ذروان، فانتبه النّبیّ (ص) و قال: «یا عائشة اما علمت انّ اللَّه اخبرنی بدایی»؟ ثمّ بعث رسول اللَّه (ص) علیّا (ع) و الزّبیر و عمّار بن یاسر فنزحوا ماء البئر کانّه نقاعة الحنّاء ثمّ رفعوا الصّخرة و اخرجوا الجفّ فاذا فیه مشاطة رأسه و اسنان مشطه و اذا تمثال من شمع مثال رسول اللَّه (ص) مفروز بالابر و اذا وتر علیه احدی عشرة عقدة! فیقال: انّ السّورتین نزلتا حینئذ احدی عشرة آیة لحلّ تلک العقد، فجعل کلّما قرا آیة انحلّت عقدة و وجد رسول اللَّه (ص) خفّة حتّی انحلّت العقدة الاخیرة قام علیه الصّلاة و السّلام کانّما انشط من عقال. و جعل جبرئیل (ع) یقول: بسم اللَّه ارقیک من کلّ شی‌ء یوذیک من حاسد و عین و اللَّه یشفیک.
فقیل: یا رسول اللَّه أ فلا نأخذ الخبیث فنقتله؟ فقال: «امّا انا فقد شفانی اللَّه و اکره ان اثیر علی النّاس شرّا».
قالت عائشة: ما غضب رسول اللَّه (ص) غضبا ینتقم من احد لنفسه قطّ الّا ان یکون شیئا هو للَّه عزّ و جلّ فیغضب للَّه و ینتقم.
الجفّ: قشر الطّلع، و الرّاعوفة: حجر فی اسفل البئر یقوم علیه المائح و هو الّذی یجعل الماء فی الدّلو و فیخرجه الّذی علی رأس البئر. و المشاطة: ما یسقط من الشّعر مع المشط. فی هذا الحدیث دلالة علی صحّة السّحر و انّ له حقیقة خلاف قول من زعم انّه لا حقیقة له، لانّ النّبی (ص) کان یجد وجعا لذلک الّا تری انّ احد الملکین، قال للآخر: ما وجع الرّجل و هذا من اوضح دلیل علی حقیقته. فان قیل ما الحکمة فی نفوذ السّحر و غلبته فی النّبی (ص) و لما ذا لم یرد اللَّه تعالی کید الکائد الی نحره بابطال مکره و سحره؟ قلنا: الحکمة فیه و الدّلالة علی صدق رسول اللَّه (ص) و صحّة معجزاته و کذب من نسبه الی السّحر و الکهانة لانّ سحر السّاحر عمل فیه حتّی التبس علیه بعض الأمر و اعتراه نوع من الوجع و لم یعلم النّبی (ص) بذلک حتّی دعا ربّه. فقد روی انّه دعا ثمّ دعا ثمّ دعا، فاجابه اللَّه سبحانه و بیّن له امره و لو کان ما یظهر من المعجزات الخارقة للعادات من باب السّحر علی ما زعم اعداؤه لم یشتبه علیه ما عمل من السّحر فیه و لتوصّل الی دفعه من عنده و هذا بحمد اللَّه من اقوی البراهین علی نبوّته. و انّما اخبر النّبی (ص) عائشة من بین نسائه بما کشف اللَّه تعالی له من امر السّحر لانّ النّبی (ص) کان مأخوذا عن عائشة فی هذا السّحر علی ما روی یحیی بن یعمر قال: حبس رسول اللَّه (ص) عن عائشة سنة، فبینا هو نائم، اتاه ملکان، الحدیث الی آخره.
قوله: قُلْ أَعُوذُ ای احترز و امتنع و استجیر و معاذ اللَّه من کذا، ای احترز به منه. و العرب تقول: اطیب اللّحم عوّذه، ای ما عاذ بالعظم، ای لزق به. بِرَبِّ الْفَلَقِ، الْفَلَقِ: فی الاصل الخلق کلّه، ما فی الدّنیا شی‌ء الّا هو عن انفلاق یحصل اللّیل و النّهار و المطر و الرّیح و النّبات و الدّوابّ حتّی الانفاس و الاصوات و الثّمار و الجواهر و المیاه، و قال قوم من المفسّرین: «الفلق» الصّبح، تقول العرب: ابین من فلق الصّبح. و قال وهب بن منبّه: هو طبق علی جهنّم و قیل: جبّ فی جهنّم. و قد بعض اصحاب رسول اللَّه (ص) الشّام، فرأی آثار نعیم ملوکهم و ما کانوا فیه من غضارة الدّنیا و سعتها، قال: لا یعجبنکم ما اوتوا من الدنیا فان وراءهم الفلق. و قیل: هو بیت فی جهنّم اذا فتح بابه استغاث اهل النّار من شدّة حرّه، و قیل: هو اسم بئر ذات اودیة لها شعاب و اسمها الهبهب.
وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ إِذا وَقَبَ قال ابن عباس: هو اللّیل اذا اقبل بظلمته فی المشرق و دخل فی کلّ شی‌ء و اظلم. و الغسق الظّلمة، غسق اللّیل اذا اظلم. و قیل: «الغاسق»: البارد فی الاصل، و الغساق: البرد و سمّی الغساق لانّه یحرق ببرده کما یحرق الحمیم بحرّه. و هو الآخر من شکله، ای من شکل الحمیم، فجعل الغساق من شکل الحمیم لانّهما یحرقان معا هذا بحرّه و هذا ببرده. و سمّی اللّیل غاسقا لانّه ابرد من النّهار. و قیل: «الغاسق»: القمر. و نظر رسول اللَّه (ص) الی القمر فقال: «یا عائشة استعیذی باللّه من شرّ هذا فانّه الغاسق إِذا وَقَبَ فعلی هذا التّفسیر هو «غاسق» لبرودة ضوءه ضدّ ضیاء الشّمس. و الوقوب: الدّخول و انّه (ص) کنی عن اللّیل بالقمر فاستعاذ من شرّ اللّیل لانّ الجنّ انّما تنتشر باللّیل، و تغتال و تختطف و تستطیر فی ظلماء اوّل اللّیل اذا ادلهمّ و کذلک
نهی رسول اللَّه (ص) عن السّیر فی اوّل اللّیل و امر بتغطیة الاوانی و اغلاق الأبواب و ایکاء الاسقیة و ضمّ الصّبیان و قال: «لو یعلم النّاس ما فی السّیر اوّل اللّیل لما سار راکب بلیل ابدا»
و قیل: المراد به القمر اذا خسف و اسودّ.
إِذا وَقَبَ ای دخل فی الخسوف او اخذ فی الغیبوبة. و قال ابن زید: وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ إِذا وَقَبَ یعنی الثّریّا اذا سقطت. قال: و کانت الاسقام و الطّواعین تکثر عند وقوعها و ترتفع عند طلوعها.
وَ مِنْ شَرِّ النَّفَّاثاتِ فِی الْعُقَدِ یعنی سواحر اللّاتی ینفثن فی عقد الخیط حین یعقدن. و النّفث نفخ بغیر ریق بخلاف التّفل. و قیل: النّفث: النّفخ اذا کان مع الرّیح ندی «و العقد» ما یعقده السّاحر علی وتر او حبل او شعر، و هو ینفث و یرقی.
و قرأ یعقوب: «النّافثات» و المراد بهنّ بنات لبید بن اعصم سحرن النّبی (ص). و فی کیفیّة ذلک اقوال، احدها: انّه ایهام الاذی و تخییل المرض و لا تأثیر له. و الثّانی: انّه یؤثر کما تؤثر العین فی المعیون. و الثّالث: انّه بمعونة الجنّ.
و فی سحر النّبی (ص) قولان: قال بعضهم: سحره لبید بن اعصم کما ذکرناه و علیه الجمهور و انکره بعضهم و قال: انّ اللَّه تعالی انکر علی من قال هذا فی صفة النّبی (ص) حیث یقول: «وَ قالَ الظَّالِمُونَ إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَسْحُوراً» الآیات. و قیل: اراد.
بالنّفّاثات فی العقد النّساء اللّواتی یسلبن قلوب الرّجال بحبّهنّ. قال ابو تمام:
السّالبات الفتی عزیمته
بالسّحر، و النّافثات فی عقده
وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ یعنی: الیهود، فانّهم کانوا یحسدون النّبی (ص).
قال الحسین بن الفضل: جمع اللَّه الشّرور فی هذه السورة و ختمها بالحسد لیعلم انّه اخسّ الطّبائع. و قیل: الحسد تمنّی زوال النّعمة من صاحبها، و قیل: وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ یعنی: من شرّ عینه و نفسه، و الحاسد هو العیون الّذی یلقع بعینه و نفسه.
و فی السّورة استدفاع الشّرور من اللَّه، و من صحّ توکّله علی اللَّه فهو الّذی صحّ تحقّقه باللّه و اذا صحّ تحقّقه بشهود جریان التّقدیر و تبرّئه عن حوله و قوّته فالی ان یزول البلاء استراح من تعب تردّد القلب فی التّدبیر. و عن قریب یرقّی الی حالة الرّضا کفی مراده ام لا. و عند ذلک الملک الاعظم فهو بظاهره لا یفتر عن الاستعاذة و بقلبه لا یخلو عن التّسلیم و الرّضا.
برگردان به زبان ساده
این سوره پنج آیتست، بیست و سه کلمه، هفتاد و چهار حرف جمله به مدینه فرو آمد، و قومی گفته‌اند که به مکّه فرو آمد. و درین سوره ناسخ و منسوخ نیست.
هوش مصنوعی: این سوره شامل پنج آیه، بیست و سه کلمه و هفتاد و چهار حرف است. برخی بر این باورند که این سوره در مکه نازل شده، در حالی که برخی دیگر معتقدند که در مدینه نازل شده است. همچنین در این سوره هیچ حکم جدیدی وجود ندارد که حکم‌های قبلی را لغو کند.
و فی الخبر عن عقبة بن عامر الجهنی یقول: سمعت النّبیّ (ص) یقول: «انّک لن تقرأ بسورة احبّ الی اللَّه و لا اقرب عنده من قل اعوذ برب الفلق فان استطعت ان لا تدعها فی صلاة فافعل».
هوش مصنوعی: در خبر آمده است که عقبه بن عامر جهنی می‌گوید: شنیدم پیامبر (ص) فرمود: «تو هیچ سوره‌ای را نمی‌خوانی که از نظر خداوند محبوب‌تر و نزدیک‌تر باشد از این که بگویی «بگو: از پروردگار فلق به پناه می‌برم». اگر می‌توانی، این سوره را در نماز نخواندن فراموش نکن».
و عن ابی بن کعب عن النّبیّ (ص) قال: «من قرأ «المعوّذتین» فکانّما قرأ الکتب الّتی انزلها اللَّه کلّها
هوش مصنوعی: ابو بن کعب از پیامبر (ص) نقل می‌کند که فرمودند: «کسی که دو سوره "معوذتین" (سوره‌های فلق و ناس) را بخواند، همچون کسی است که تمام کتاب‌هایی را که خدا نازل کرده است، خوانده باشد.»
قوله: قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ سبب نزول «المعوّذتین» ما رواه البخاری فی صحیحه و ذکره المفسّرون، قالوا: انّ غلاما من الیهود کان یخدم رسول اللَّه (ص) و کان یعجبه حسن خدمته فدبّت الیه الیهود و لم یزالوا به حتّی اخذ مشاطة رأسه (ص) و عدّة اسنان من مشطه فاعطاها الیهود فسحروه فیها. و کان الّذی تولّی ذلک لبید بن اعصم الیهودی ثمّ دسّها فی بئر بنی زریق، یقال لها ذروان، فمرض (ص) و انتثر شعر رأسه و جعل یذوب و لا یدری ما عراه و کان یری انّه یأتی النّساء و لا یأتیهنّ. فبینا هو نائم ذات یوم اتاه ملکان فقعد احدهما عند رأسه و الآخر عند رجله، فقال الّذی عند رجله للّذی عند رأسه: ما بال الرّجل؟ قال: طبّ. قال: و ما طبّ؟ قال: سحر. قال: و من سحره؟ قال لبید بن اعصم الیهودی. قال: فبم طبّه؟ قال: بمشط و مشاطة. قال: و این هو؟ قال: فی جفّ طلعة تحت راعوفة فی بئر ذروان، فانتبه النّبیّ (ص) و قال: «یا عائشة اما علمت انّ اللَّه اخبرنی بدایی»؟ ثمّ بعث رسول اللَّه (ص) علیّا (ع) و الزّبیر و عمّار بن یاسر فنزحوا ماء البئر کانّه نقاعة الحنّاء ثمّ رفعوا الصّخرة و اخرجوا الجفّ فاذا فیه مشاطة رأسه و اسنان مشطه و اذا تمثال من شمع مثال رسول اللَّه (ص) مفروز بالابر و اذا وتر علیه احدی عشرة عقدة! فیقال: انّ السّورتین نزلتا حینئذ احدی عشرة آیة لحلّ تلک العقد، فجعل کلّما قرا آیة انحلّت عقدة و وجد رسول اللَّه (ص) خفّة حتّی انحلّت العقدة الاخیرة قام علیه الصّلاة و السّلام کانّما انشط من عقال. و جعل جبرئیل (ع) یقول: بسم اللَّه ارقیک من کلّ شی‌ء یوذیک من حاسد و عین و اللَّه یشفیک.
هوش مصنوعی: زمانی که سوره‌های «فلق» و «ناس» نازل شدند، روایتی از بخاری وجود دارد که در آن گفته شده یک پسر یهودی که خدمت‌کار پیامبر (ص) بود و خدمتش را دوست داشتند، توسط یهودیان فریب خورده و آنها به او گفته بودند که چگونه می‌تواند پیامبر (ص) را آسیب برساند. این پسر بعدها موهای پیامبر (ص) و تعدادی از دندان‌های شانه‌اش را برداشت و به آنها داد تا او را سحر کنند. این کار توسط لبید بن اعصم یهودی انجام شد و او این اشیاء را در چاهی به نام «ذروان» انداخت. پیامبر (ص) به شدت بیمار شد و دچار اختلالاتی در فکر و جسمش گردید. روزی، دو فرشته به او مراجعه کردند و یکی از آنها در مورد حال پیامبر از دیگری پرسید. آنها متوجه شدند که پیامبر دچار سحر شده و لبید بن اعصم عامل این کار بود. پس از آن پیامبر (ص) دستور داد تا آن چاه را جستجو کنند و بالاخره آنها اشیاء سحرآمیز را از چاه بیرون کشیدند. در نهایت، با خواندن آیات قرآن، سحر باطل شد و پیامبر (ص) به حالت طبیعی خود بازگشت و احساس سبکی و راحتی کرد. جبرائیل (ع) نیز این دعا را بر زبان آورد که به پیامبر (ص) اشاره می‌کند خدا او را از هر چیزی که او را آزار می‌دهد، شفا دهد.
فقیل: یا رسول اللَّه أ فلا نأخذ الخبیث فنقتله؟ فقال: «امّا انا فقد شفانی اللَّه و اکره ان اثیر علی النّاس شرّا».
هوش مصنوعی: گفتند: ای پیامبر خدا، آیا ما خبیث را نمی‌توانیم بکشیم؟ ایشان فرمودند: «من که مورد شفای خدا قرار گرفته‌ام، دوست ندارم که شرّی را بر مردم بیاورم.»
قالت عائشة: ما غضب رسول اللَّه (ص) غضبا ینتقم من احد لنفسه قطّ الّا ان یکون شیئا هو للَّه عزّ و جلّ فیغضب للَّه و ینتقم.
هوش مصنوعی: عایشه گفت: رسول خدا (ص) هیچ‌گاه به خاطر خود از کسی انتقام نمی‌گرفت، مگر اینکه موضوعی مربوط به خداوند متعال باشد که در این صورت به خاطر خداوند خشمگین و انتقام‌جو می‌شد.
الجفّ: قشر الطّلع، و الرّاعوفة: حجر فی اسفل البئر یقوم علیه المائح و هو الّذی یجعل الماء فی الدّلو و فیخرجه الّذی علی رأس البئر. و المشاطة: ما یسقط من الشّعر مع المشط. فی هذا الحدیث دلالة علی صحّة السّحر و انّ له حقیقة خلاف قول من زعم انّه لا حقیقة له، لانّ النّبی (ص) کان یجد وجعا لذلک الّا تری انّ احد الملکین، قال للآخر: ما وجع الرّجل و هذا من اوضح دلیل علی حقیقته. فان قیل ما الحکمة فی نفوذ السّحر و غلبته فی النّبی (ص) و لما ذا لم یرد اللَّه تعالی کید الکائد الی نحره بابطال مکره و سحره؟ قلنا: الحکمة فیه و الدّلالة علی صدق رسول اللَّه (ص) و صحّة معجزاته و کذب من نسبه الی السّحر و الکهانة لانّ سحر السّاحر عمل فیه حتّی التبس علیه بعض الأمر و اعتراه نوع من الوجع و لم یعلم النّبی (ص) بذلک حتّی دعا ربّه. فقد روی انّه دعا ثمّ دعا ثمّ دعا، فاجابه اللَّه سبحانه و بیّن له امره و لو کان ما یظهر من المعجزات الخارقة للعادات من باب السّحر علی ما زعم اعداؤه لم یشتبه علیه ما عمل من السّحر فیه و لتوصّل الی دفعه من عنده و هذا بحمد اللَّه من اقوی البراهین علی نبوّته. و انّما اخبر النّبی (ص) عائشة من بین نسائه بما کشف اللَّه تعالی له من امر السّحر لانّ النّبی (ص) کان مأخوذا عن عائشة فی هذا السّحر علی ما روی یحیی بن یعمر قال: حبس رسول اللَّه (ص) عن عائشة سنة، فبینا هو نائم، اتاه ملکان، الحدیث الی آخره.
هوش مصنوعی: الجفّ به معنای پوسته‌ی جوانه است و الرّاعوفة، سنگی در پایین چاه است که آب روی آن قرار می‌گیرد و همان سنگ است که آب را در سطل قرار می‌دهد و آن را به بیرون می‌آورد. المشاطة نیز به معنای موهایی است که هنگام شانه زدن می‌ریزد. این روایت نشان‌دهنده‌ی واقعی بودن سحر است و برخلاف نظر کسانی است که معتقدند سحر واقعی نیست، زیرا پیامبر (ص) درد و ناراحتی را حس می‌کرد. مثلاً یکی از دو فرشته به دیگری می‌گوید: "آن مرد چه دردی دارد" و این به‌وضوح نشان‌دهنده‌ی حقیقت سحر است. اگر بپرسید چه حکمت یا دلیل در اینکه سحر بر پیامبر (ص) تأثیر گذاشت وجود دارد و چرا خداوند نیرنگ سحرگر را باطل نکرد، می‌توان گفت حکمت در این است که صداقت پیامبر (ص) و صحت معجزات او را ثابت کند و منکران سحر و کاهنی را به اشتباه بیاندازد. سحر سحرگر تأثیری گذاشت که باعث شد برخی امور برای او پیچیده شود و دردی به او عارض گردد، و پیامبر (ص) تا زمانی که به پروردگارش دعا نکرده بود از این مساله آگا نمی‌شد. روایتی است که می‌گوید او دعا کرد و سپس دوباره دعا کرد تا اینکه خداوند پاسخ او را داد و او را به حقیقت آگاه کرد. اگر معجزات پیامبر (ص) از جنس سحر بود، او به راحتی می‌توانست آن را شناسایی کند و علیه آن تدابیر لازم را بیاندیشد. این موضوع به وضوح نشان‌دهنده‌ی صداقت نبوّت اوست. پیامبر (ص) تنها به عایشه از میان زنانش درباره‌ی سحر خبر داد، زیرا او از عایشه در خصوص سحر اطلاع داشت. روایتی از یحیی بن یعمر نقل شده که می‌گوید پیامبر (ص) برای یک سال از عایشه دور بود و در خلال خواب دو فرشته بر او نازل شدند و داستان ادامه دارد.
قوله: قُلْ أَعُوذُ ای احترز و امتنع و استجیر و معاذ اللَّه من کذا، ای احترز به منه. و العرب تقول: اطیب اللّحم عوّذه، ای ما عاذ بالعظم، ای لزق به. بِرَبِّ الْفَلَقِ، الْفَلَقِ: فی الاصل الخلق کلّه، ما فی الدّنیا شی‌ء الّا هو عن انفلاق یحصل اللّیل و النّهار و المطر و الرّیح و النّبات و الدّوابّ حتّی الانفاس و الاصوات و الثّمار و الجواهر و المیاه، و قال قوم من المفسّرین: «الفلق» الصّبح، تقول العرب: ابین من فلق الصّبح. و قال وهب بن منبّه: هو طبق علی جهنّم و قیل: جبّ فی جهنّم. و قد بعض اصحاب رسول اللَّه (ص) الشّام، فرأی آثار نعیم ملوکهم و ما کانوا فیه من غضارة الدّنیا و سعتها، قال: لا یعجبنکم ما اوتوا من الدنیا فان وراءهم الفلق. و قیل: هو بیت فی جهنّم اذا فتح بابه استغاث اهل النّار من شدّة حرّه، و قیل: هو اسم بئر ذات اودیة لها شعاب و اسمها الهبهب.
هوش مصنوعی: عبارت "قُلْ أَعُوذُ" به معنای پناه بردن و در امان ماندن است. در زبان عربی، به نوعی به معنای پناه گرفتن از چیزی است. همچنین، واژه "فلق" به مفهوم خلقت و پدیده‌های مختلف در دنیا است که شامل روز و شب، باران، باد، گیاهان، حیوانات و حتی نفس‌ها و صداها می‌شود. برخی مفسران آن را به صبح تفسیر کرده‌اند و گفته‌اند که مثل صبح روشن است. دیگران نیز بیان کرده‌اند که "فلق" به معنای دروازه‌ای به جهنم یا مکانی در آنجا است که با باز شدن آن، آتش‌نشینان به شدت از حرارت آن به فریاد می‌آیند. همچنین، نعمت‌های دنیوی برخی از قدرت‌ها نیز مورد بررسی قرار گرفته و اشاره شده که نباید به آنها دل خوش کرد، زیرا در پس آن عذاب‌های بزرگی وجود دارد.
وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ إِذا وَقَبَ قال ابن عباس: هو اللّیل اذا اقبل بظلمته فی المشرق و دخل فی کلّ شی‌ء و اظلم. و الغسق الظّلمة، غسق اللّیل اذا اظلم. و قیل: «الغاسق»: البارد فی الاصل، و الغساق: البرد و سمّی الغساق لانّه یحرق ببرده کما یحرق الحمیم بحرّه. و هو الآخر من شکله، ای من شکل الحمیم، فجعل الغساق من شکل الحمیم لانّهما یحرقان معا هذا بحرّه و هذا ببرده. و سمّی اللّیل غاسقا لانّه ابرد من النّهار. و قیل: «الغاسق»: القمر. و نظر رسول اللَّه (ص) الی القمر فقال: «یا عائشة استعیذی باللّه من شرّ هذا فانّه الغاسق إِذا وَقَبَ فعلی هذا التّفسیر هو «غاسق» لبرودة ضوءه ضدّ ضیاء الشّمس. و الوقوب: الدّخول و انّه (ص) کنی عن اللّیل بالقمر فاستعاذ من شرّ اللّیل لانّ الجنّ انّما تنتشر باللّیل، و تغتال و تختطف و تستطیر فی ظلماء اوّل اللّیل اذا ادلهمّ و کذلک
هوش مصنوعی: شرّ شب تاریک و ظلمانی را زمانی که فرا رسد، مورد بحث قرار داده‌اند. ابن عباس می‌گوید که این شب، زمانی است که با تاریکی‌اش می‌آید و همه‌جا را فرا می‌گیرد. در اینجا، "غسق" به معنی تاریکی است و به ویژه تاریکی شب در هنگام ورودش. برخی دیگر می‌گویند "الغاسق" به معنای سرما است؛ سرما که می‌تواند به شدتی برسد که مانند گرمای آتش سوزاننده باشد. همچنین گفته شده است که شب به این نام خوانده می‌شود چون از روزها سردتر است. برخی بر این باورند که "الغاسق" به معنی ماه نیز به کار رفته است. پیامبر اکرم (ص) به ماه نگریسته و به عایشه فرمودند که از شر این ماه به خدا پناه ببرد، زیرا وقتی که شب فرا می‌رسد، جن‌ها در آن بیشتر ظاهر می‌شوند و در تاریکی‌های شب پراکنده می‌شوند.
نهی رسول اللَّه (ص) عن السّیر فی اوّل اللّیل و امر بتغطیة الاوانی و اغلاق الأبواب و ایکاء الاسقیة و ضمّ الصّبیان و قال: «لو یعلم النّاس ما فی السّیر اوّل اللّیل لما سار راکب بلیل ابدا»
هوش مصنوعی: پیامبر خدا (ص) از حرکت در شب‌های اول شب نهی کرده و به پوشاندن ظروف، بستن درها، مسدود کردن شیشه‌ها و جمع کردن بچه‌ها دستور داده است. ایشان فرمودند: «اگر مردم می‌دانستند چه خطراتی در حرکت در اوایل شب وجود دارد، هرگز هیچ کسی با مرکب خود در شب سفر نمی‌کرد.»
و قیل: المراد به القمر اذا خسف و اسودّ.
هوش مصنوعی: برخی گفته‌اند که منظور از "ماه" زمانی است که خسوف رخ می‌دهد و به رنگ سیاه درمی‌آید.
إِذا وَقَبَ ای دخل فی الخسوف او اخذ فی الغیبوبة. و قال ابن زید: وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ إِذا وَقَبَ یعنی الثّریّا اذا سقطت. قال: و کانت الاسقام و الطّواعین تکثر عند وقوعها و ترتفع عند طلوعها.
هوش مصنوعی: وقتی که خفاش یا تاریکی آغاز می‌شود یا به نوعی به سایه می‌افتد. ابوالعباس ابن زید گفته است که منظور از "از شر غاسق" همان زمانی است که ستاره ثریا به زمین سقوط می‌کند. او معتقد است که بیماری‌ها و طاعون‌ها در زمان وقوع این رویداد افزایش می‌یابند و پس از طلوع آن کاهش پیدا می‌کنند.
وَ مِنْ شَرِّ النَّفَّاثاتِ فِی الْعُقَدِ یعنی سواحر اللّاتی ینفثن فی عقد الخیط حین یعقدن. و النّفث نفخ بغیر ریق بخلاف التّفل. و قیل: النّفث: النّفخ اذا کان مع الرّیح ندی «و العقد» ما یعقده السّاحر علی وتر او حبل او شعر، و هو ینفث و یرقی.
هوش مصنوعی: از بدی جادوگران زنانی که در گره‌ها نفخ می‌کنند، به‌ویژه زمانی که گره را می‌زنند، درخواست پناه می‌شود. نفخ در اینجا به معنای نفخ بدون ترشحات دهان است و بر خلاف تف کردن است. برخی گفته‌اند که نفخ به معنای نفخی است که همراه با رطوبت باشد. "گره‌ها" به چیزهایی اشاره دارد که جادوگر بر روی ریسمان، طناب یا موی خاصی گره می‌زند و در حین انجام این کار، نفخ و خواندن جادو می‌کند.
و قرأ یعقوب: «النّافثات» و المراد بهنّ بنات لبید بن اعصم سحرن النّبی (ص). و فی کیفیّة ذلک اقوال، احدها: انّه ایهام الاذی و تخییل المرض و لا تأثیر له. و الثّانی: انّه یؤثر کما تؤثر العین فی المعیون. و الثّالث: انّه بمعونة الجنّ.
هوش مصنوعی: یعقوب کلمه «النافثات» را خوانده و منظور از آن دختران لبید بن اعصم هستند که پیامبر (ص) را دچار سحر کردند. درباره چگونگی این سحر نظرات مختلفی وجود دارد. یکی از این نظرات این است که این سحر فقط به صورت توهم و خیال بیمار کردن تأثیر دارد و اثر واقعی ندارد. نظر دیگر این است که این سحر می‌تواند تأثیرگذار باشد، همان‌طور که چشم زخم بر فردی تأثیر می‌گذارد. نظری دیگر هم این است که این سحر به کمک جن‌ها انجام می‌شود.
و فی سحر النّبی (ص) قولان: قال بعضهم: سحره لبید بن اعصم کما ذکرناه و علیه الجمهور و انکره بعضهم و قال: انّ اللَّه تعالی انکر علی من قال هذا فی صفة النّبی (ص) حیث یقول: «وَ قالَ الظَّالِمُونَ إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَسْحُوراً» الآیات. و قیل: اراد.
هوش مصنوعی: در مورد سحر نبی (ص)، نظرات مختلفی وجود دارد. برخی بر این باورند که او توسط لبید بن اعصم سحر شده است و این نظر مورد اتفاق بسیاری قرار دارد، در حالی که برخی دیگر این موضوع را رد کرده و گفته‌اند که خداوند به کسانی که چنین ادعایی در مورد نبی (ص) می‌کنند، واکنش نشان داده و در قرآن می‌فرماید: «و گفتند ظالمین که شما تنها از انسانی سحر شده پیروی می‌کنید.» همچنین برخی دیگر توضیحات دیگری درباره این موضوع ارائه کرده‌اند.
بالنّفّاثات فی العقد النّساء اللّواتی یسلبن قلوب الرّجال بحبّهنّ. قال ابو تمام:
هوش مصنوعی: این عبارت به زنانی اشاره دارد که با جاذبه و زیبایی خود، قلب مردان را به خود جلب می‌کنند و به آنها عشق میورزند. همچنین به یکی از شاعران معروف، ابوتامام، اشاره شده که در این باره سخن گفته است.
السّالبات الفتی عزیمته
هوش مصنوعی: موانع و مشکلات باعث کاهش عزم و اراده فرد می‌شوند.
بالسّحر، و النّافثات فی عقده
هوش مصنوعی: با جادو و نفخ کردن بر گره‌ها و عقده‌ها.
وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ یعنی: الیهود، فانّهم کانوا یحسدون النّبی (ص).
هوش مصنوعی: از شر حسودان به ویژه زمانی که حسد میورزند، در امان باش، زیرا یهودیان بودند که به پیامبر (ص) حسادت می‌ورزیدند.
قال الحسین بن الفضل: جمع اللَّه الشّرور فی هذه السورة و ختمها بالحسد لیعلم انّه اخسّ الطّبائع. و قیل: الحسد تمنّی زوال النّعمة من صاحبها، و قیل: وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ یعنی: من شرّ عینه و نفسه، و الحاسد هو العیون الّذی یلقع بعینه و نفسه.
هوش مصنوعی: حسین بن فضل گفته است که خداوند در این سوره، همه‌ی بدی‌ها را جمع کرده و آن را با حسد به پایان رسانده تا نشان دهد که حسد پایین‌ترین نوع خصلت‌هاست. گفته شده است که حسد یعنی آرزوی زوال نعمت از صاحب آن، و همچنین به این شکل بیان شده که «از شرّ حاسد وقتی که حسد ورزد»، به این معنا که از شرّ چشم و نفس آن شخص. این فرد حسود کسی است که با چشم و نفس خود، بدی را به دیگران تحمیل می‌کند.
و فی السّورة استدفاع الشّرور من اللَّه، و من صحّ توکّله علی اللَّه فهو الّذی صحّ تحقّقه باللّه و اذا صحّ تحقّقه بشهود جریان التّقدیر و تبرّئه عن حوله و قوّته فالی ان یزول البلاء استراح من تعب تردّد القلب فی التّدبیر. و عن قریب یرقّی الی حالة الرّضا کفی مراده ام لا. و عند ذلک الملک الاعظم فهو بظاهره لا یفتر عن الاستعاذة و بقلبه لا یخلو عن التّسلیم و الرّضا.
هوش مصنوعی: در این متن، درخواست کمک از خداوند برای دفع مشکلات و بلاها بیان شده است. کسی که به خداوند توکل کرده و اعتماد دارد، به حقیقت وجود او رسیده است. زمانی که این شخص به توفیق و حکمت الهی پی ببرد و از قدرت و تدبیر خود رها شود، در آن صورت از اضطراب و نگرانی خلاص می‌شود و به آرامش می‌رسد. او به زودی به حالت رضایت و خرسندی خواهد رسید، خواه خواسته‌هایش برآورده شود یا نشود. در این حالت، او به خداوند پناه می‌برد و با دل آرام و راضی زندگی می‌کند.
میبدی