گنجور

النوبة الاولى

قوله تعالی: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بنام خداوند فراخ بخشایش مهربان.

هَلْ أَتی‌ عَلَی الْإِنْسانِ باش ورآمد بر مردم حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ هنگامی از گیتی لَمْ یَکُنْ شَیْئاً مَذْکُوراً (۱) که او چیزی یاد کرده و یاد کردنی نبود.

إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسانَ بیافریدیم ما این مردم را مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ از نطفه‌ای آمیخته نَبْتَلِیهِ ما می‌آزمائیم او را فَجَعَلْناهُ سَمِیعاً بَصِیراً (۲) او را شنوایی بینا کردیم.

إِنَّا هَدَیْناهُ السَّبِیلَ ما راه نمودیم مردم را و بر راه داشتیم. إِمَّا شاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً (۳) هر یکی را راهی نمودیم، از دو راه، یا سپاس دار یا ناسپاس.

إِنَّا أَعْتَدْنا لِلْکافِرِینَ ساختیم ما کافران را سَلاسِلَ وَ أَغْلالًا وَ سَعِیراً (۴) زنجیرها و غلها و آتش.

إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ نیکان و مهربانان می‌آشامند مِنْ کَأْسٍ از جامی کانَ مِزاجُها کافُوراً (۵). جامی که آمیغ آن کافور است.

عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ از چشمه‌ای که می‌آشامند از آن بندگان اللَّه یُفَجِّرُونَها تَفْجِیراً (۶) می‌روانند آن روانیدنی.

یُوفُونَ بِالنَّذْرِ پذیرفته‌ها و در دل کرده‌ها میگزارند وَ یَخافُونَ یَوْماً و می‌ترسند از روزی کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً (۷) که بد آن روز هر جایی و بهر کسی رسد.

وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی‌ حُبِّهِ و طعام دهند در وقت نیاز و تنگی مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً (۸) درویش را، و بی پدر را، و زندانی و گرفتار را. إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ: شما را که طعام میدهیم از بهر خدا میدهیم، امید دیدار و پاداش او را. لا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً (۹): از شما پاداش نمی‌خواهیم و نه سپاس داری و نه باز گفت.

إِنَّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا ما می‌ترسیم از خداوند خویش یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً (۱۰) در روزی ترش صعب سخت.

فَوَقاهُمُ اللَّهُ باز داشت اللَّه ازیشان شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ بد آن روز وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً (۱۱) و ایشان را داد تازگی روی و شادی دل.

وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا و پاداش داد ایشان را بشکیبایی که می‌کردند جَنَّةً وَ حَرِیراً (۱۲) بهشت و جامه حریر.

مُتَّکِئِینَ فِیها عَلَی الْأَرائِکِ تکیه زدگان در آن بهشت بر حجله‌ها لا یَرَوْنَ فِیها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِیراً (۱۳) نه آفتاب بینند در آن و نه سرما.

وَ دانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلالُها نزدیک بایشان سایه‌های آن وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلِیلًا (۱۴) و چیدن میوه‌ها دستها را نزدیک و آسان.

وَ یُطافُ عَلَیْهِمْ و می‌گردانند بر سرهای ایشان بِآنِیَةٍ مِنْ فِضَّةٍ پیرایه‌های سیمین وَ أَکْوابٍ کانَتْ قَوارِیرَا (۱۵) و پیرایه‌ها از آبگینه.

قَوارِیرَا مِنْ فِضَّةٍ آبگینه‌هایی که گویی سیم است قَدَّرُوها تَقْدِیراً (۱۶) بایست ایشان بر اندازه شراب راست کرده‌اند.

وَ یُسْقَوْنَ فِیها کَأْساً می‌آشامانند ایشان را می از جام کانَ مِزاجُها زَنْجَبِیلًا (۱۷) آمیغ آن می‌زنجبیل است.

عَیْناً فِیها تُسَمَّی سَلْسَبِیلًا (۱۸) چشمه‌ای است در بهشت که آن را سلسبیل خوانند.

وَ یَطُوفُ عَلَیْهِمْ و بخدمت می‌گردد بر ایشان وِلْدانٌ غلامانی چون کودکان نوزاد مُخَلَّدُونَ آراستگان جاوید جوان إِذا رَأَیْتَهُمْ چون ایشان‌ را بینی حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤاً مَنْثُوراً پنداری که مرواریداند شطره گسسته و در بهشت پراکنده.

وَ إِذا رَأَیْتَ ثَمَّ و چون بینی آنجا رَأَیْتَ نَعِیماً وَ مُلْکاً کَبِیراً (۲۰) ناز بینی و پادشاهی جاوید.

عالِیَهُمْ زورین جامه ایشان ثِیابُ سُندُسٍ خُضْرٌ جامه‌های سندس سبز وَ إِسْتَبْرَقٌ و دیبای ستبر وَ حُلُّوا أَساوِرَ مِنْ فِضَّةٍ و زیور کنند برایشان دستینه های سیمین وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ و آشامانند ایشان را خداوند ایشان شَراباً طَهُوراً (۲۱) شرابی پاک.

إِنَّ هذا کانَ لَکُمْ جَزاءً این شما را پاداش است وَ کانَ سَعْیُکُمْ مَشْکُوراً (۲۲) و رنج که می‌بردید پذیرفته و پسندیده و این پاداش سپاسداری آن.

إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ تَنْزِیلًا (۲۳) ما که مائیم، فرو فرستادیم بر تو این قرآن فرو فرستادنی.

فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ شکیبایی کن داوری کردنی خداوند خویش را بنام او وَ لا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ کَفُوراً (۲۴) و ازیشان نه بزه‌کار دروغ زن را فرمان بر، و نه ناسپاس ناگرویده را.

وَ اذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ و یاد کن خداوند خویش را بنام او بُکْرَةً وَ أَصِیلًا (۲۵) بامداد و شبانگاه.

وَ مِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ و از شب لختی نماز کن او را وَ سَبِّحْهُ لَیْلًا طَوِیلًا (۲۶) و شبهای دراز او را پرست و ستای.

إِنَّ هؤُلاءِ یُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ ایشان این جهان شتابنده را دوست می‌دارند وَ یَذَرُونَ وَراءَهُمْ یَوْماً ثَقِیلًا (۲۷) و پیش خویش را روزی گران می‌گذارند فراموش کرده.

نَحْنُ خَلَقْناهُمْ ما آفریدیم ایشان را وَ شَدَدْنا أَسْرَهُمْ و آفرینش ایشان‌ سخت ببستیم تا آفرینش و اندامان بر جای می‌بود. وَ إِذا شِئْنا و اگر خواهیم بَدَّلْنا أَمْثالَهُمْ تَبْدِیلًا (۲۸) ایشان را بچون ایشان جز از ایشان بدل کنیم.

إِنَّ هذِهِ تَذْکِرَةٌ این پیغام یاد کردی است فَمَنْ شاءَ اتَّخَذَ إِلی‌ رَبِّهِ سَبِیلًا (۲۹) تا هر که خواهد بسوی خداوند خویش راهی گیرد.

وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللَّهُ و نخواهید مگر که اللَّه خواهد إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیماً حَکِیماً (۳۰) اللَّه دانایی است راست دانش راستگار.

یُدْخِلُ مَنْ یَشاءُ فِی رَحْمَتِهِ می‌در آرد او را که خواهد در بخشایش خویش وَ الظَّالِمِینَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً أَلِیماً (۳۱) و ستمکاران را ساخت عذابی درد نمای.

اطلاعات

منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قوله تعالی: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بنام خداوند فراخ بخشایش مهربان.
هوش مصنوعی: به نام خداوندی که بسیار بخشنده و مهربان است.
هَلْ أَتی‌ عَلَی الْإِنْسانِ باش ورآمد بر مردم حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ هنگامی از گیتی لَمْ یَکُنْ شَیْئاً مَذْکُوراً (۱) که او چیزی یاد کرده و یاد کردنی نبود.
هوش مصنوعی: آیا زمان‌هایی بر انسان گذشته است که هیچ چیز قابل یادآوری وجود نداشته باشد و او به عنوان موجودی شناخته نشده باشد؟
إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسانَ بیافریدیم ما این مردم را مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ از نطفه‌ای آمیخته نَبْتَلِیهِ ما می‌آزمائیم او را فَجَعَلْناهُ سَمِیعاً بَصِیراً (۲) او را شنوایی بینا کردیم.
هوش مصنوعی: ما انسان را از نطفه‌ای آمیخته آفریدیم و او را می‌آزماییم و به او قدرت شنوایی و بینایی بخشیدیم.
إِنَّا هَدَیْناهُ السَّبِیلَ ما راه نمودیم مردم را و بر راه داشتیم. إِمَّا شاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً (۳) هر یکی را راهی نمودیم، از دو راه، یا سپاس دار یا ناسپاس.
هوش مصنوعی: ما مردم را به راهی هدایت کرده‌ایم که یا شکرگزار خواهند بود یا ناسپاس.
إِنَّا أَعْتَدْنا لِلْکافِرِینَ ساختیم ما کافران را سَلاسِلَ وَ أَغْلالًا وَ سَعِیراً (۴) زنجیرها و غلها و آتش.
هوش مصنوعی: ما برای کافران زنجیرها، غلها و آتش آماده کرده‌ایم.
إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ نیکان و مهربانان می‌آشامند مِنْ کَأْسٍ از جامی کانَ مِزاجُها کافُوراً (۵). جامی که آمیغ آن کافور است.
هوش مصنوعی: نیکان و مهربانان از جامی می‌نوشند که در آن کافور وجود دارد.
عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ از چشمه‌ای که می‌آشامند از آن بندگان اللَّه یُفَجِّرُونَها تَفْجِیراً (۶) می‌روانند آن روانیدنی.
هوش مصنوعی: بندگانی از خداوند از چشمه‌ای می‌نوشند که آن را به شکلی سرازیر می‌کنند و آب آن به فراوانی جاری می‌شود.
یُوفُونَ بِالنَّذْرِ پذیرفته‌ها و در دل کرده‌ها میگزارند وَ یَخافُونَ یَوْماً و می‌ترسند از روزی کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً (۷) که بد آن روز هر جایی و بهر کسی رسد.
هوش مصنوعی: آنها به نذرهایی که کرده‌اند عمل می‌کنند و از روزی می‌ترسند که شر آن در همه جا و برای همگان گسترش خواهد یافت.
وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی‌ حُبِّهِ و طعام دهند در وقت نیاز و تنگی مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً (۸) درویش را، و بی پدر را، و زندانی و گرفتار را. إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ: شما را که طعام میدهیم از بهر خدا میدهیم، امید دیدار و پاداش او را. لا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً (۹): از شما پاداش نمی‌خواهیم و نه سپاس داری و نه باز گفت.
هوش مصنوعی: آنها غذایی را که دوستش دارند، در زمانی که به آن نیاز دارند، به فقیر، یتیم و زندانی می‌دهند. آنها غذا را فقط برای رضای خدا می‌دهند و امیدوارند که پاداش و دیدار او را دریافت کنند و از دیگران هیچ پاداشی یا سپاسی نمی‌خواهند.
إِنَّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا ما می‌ترسیم از خداوند خویش یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً (۱۰) در روزی ترش صعب سخت.
هوش مصنوعی: ما از خداوند خود می‌ترسیم در روزی سخت و پر از غم.
فَوَقاهُمُ اللَّهُ باز داشت اللَّه ازیشان شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ بد آن روز وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً (۱۱) و ایشان را داد تازگی روی و شادی دل.
هوش مصنوعی: خداوند آن‌ها را از شر آن روز حفظ کرد و به آن‌ها طراوت و شادی عطا فرمود.
وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا و پاداش داد ایشان را بشکیبایی که می‌کردند جَنَّةً وَ حَرِیراً (۱۲) بهشت و جامه حریر.
هوش مصنوعی: و به کسانی که صبر کردند، پاداشی داد که شامل بهشت و لباس‌های حریر بود.
مُتَّکِئِینَ فِیها عَلَی الْأَرائِکِ تکیه زدگان در آن بهشت بر حجله‌ها لا یَرَوْنَ فِیها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِیراً (۱۳) نه آفتاب بینند در آن و نه سرما.
هوش مصنوعی: در بهشت، افرادی که بر فراز تخت‌ها نشسته‌اند، نه آفتاب می‌بینند و نه در سرمای سرد.
وَ دانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلالُها نزدیک بایشان سایه‌های آن وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلِیلًا (۱۴) و چیدن میوه‌ها دستها را نزدیک و آسان.
هوش مصنوعی: و سایه‌های آن به نزدیکی آنها خواهد بود و میوه‌هایش به آسانی در دسترسشان قرار خواهد گرفت.
وَ یُطافُ عَلَیْهِمْ و می‌گردانند بر سرهای ایشان بِآنِیَةٍ مِنْ فِضَّةٍ پیرایه‌های سیمین وَ أَکْوابٍ کانَتْ قَوارِیرَا (۱۵) و پیرایه‌ها از آبگینه.
هوش مصنوعی: و بر سر آن‌ها ظرف‌هایی از نقره می‌چرخانند که دارای زینت‌هایی از نقره هستند و جام‌هایی که مانند شیشه‌ هستند.
قَوارِیرَا مِنْ فِضَّةٍ آبگینه‌هایی که گویی سیم است قَدَّرُوها تَقْدِیراً (۱۶) بایست ایشان بر اندازه شراب راست کرده‌اند.
هوش مصنوعی: ظروفی از نقره که به شکل گلابی درآمده‌اند، به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به نظر می‌رسد از سیم ساخته شده‌اند. به نظر می‌رسد که این ظروف به دقت بر اساس مقدار شراب تنظیم شده‌اند.
وَ یُسْقَوْنَ فِیها کَأْساً می‌آشامانند ایشان را می از جام کانَ مِزاجُها زَنْجَبِیلًا (۱۷) آمیغ آن می‌زنجبیل است.
هوش مصنوعی: و در آنجا به آنها می‌نوشانند جامی که مخلوط آن زنجبیل است.
عَیْناً فِیها تُسَمَّی سَلْسَبِیلًا (۱۸) چشمه‌ای است در بهشت که آن را سلسبیل خوانند.
هوش مصنوعی: چشمه‌ای در بهشت وجود دارد که به نام "سلسبیل" شناخته می‌شود.
وَ یَطُوفُ عَلَیْهِمْ و بخدمت می‌گردد بر ایشان وِلْدانٌ غلامانی چون کودکان نوزاد مُخَلَّدُونَ آراستگان جاوید جوان إِذا رَأَیْتَهُمْ چون ایشان‌ را بینی حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤاً مَنْثُوراً پنداری که مرواریداند شطره گسسته و در بهشت پراکنده.
هوش مصنوعی: در آنجا جوانان زیبایی مشغول خدمت به آنان هستند که مانند کودکان نوزاد هستند و همیشه جوان خواهند ماند. وقتی آنها را ببینی، گویی مرواریدهایی پراکنده و درخشان هستند که به شکلی زیبا در بهشت پخش شده‌اند.
وَ إِذا رَأَیْتَ ثَمَّ و چون بینی آنجا رَأَیْتَ نَعِیماً وَ مُلْکاً کَبِیراً (۲۰) ناز بینی و پادشاهی جاوید.
هوش مصنوعی: و زمانی که آنجا را ببینی، نعمت‌های فراوان و سلطنتی بزرگ را مشاهده خواهی کرد.
عالِیَهُمْ زورین جامه ایشان ثِیابُ سُندُسٍ خُضْرٌ جامه‌های سندس سبز وَ إِسْتَبْرَقٌ و دیبای ستبر وَ حُلُّوا أَساوِرَ مِنْ فِضَّةٍ و زیور کنند برایشان دستینه های سیمین وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ و آشامانند ایشان را خداوند ایشان شَراباً طَهُوراً (۲۱) شرابی پاک.
هوش مصنوعی: ایشان در لباس‌هایی زیبا و سبز رنگ از جنس سندس و دیبای نرم و لطیف پوشیده‌اند. همچنین بر دست‌هایشان دستبندهایی از نقره زینت داده شده است. خداوند به ایشان شرابی پاک و گوارا می‌نوشاند.
إِنَّ هذا کانَ لَکُمْ جَزاءً این شما را پاداش است وَ کانَ سَعْیُکُمْ مَشْکُوراً (۲۲) و رنج که می‌بردید پذیرفته و پسندیده و این پاداش سپاسداری آن.
هوش مصنوعی: این پاداشی است برای شما و تلاش‌هایتان مورد تقدیر و ارزیابی قرار گرفته است. زحماتی که کشیدید، پذیرفته شده و مورد پسند واقع شده است و این پاداش، نشانه‌ای از قدردانی آن است.
إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ تَنْزِیلًا (۲۳) ما که مائیم، فرو فرستادیم بر تو این قرآن فرو فرستادنی.
هوش مصنوعی: ما هستیم که این قرآن را به طور تدریجی بر تو نازل کرده‌ایم.
فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ شکیبایی کن داوری کردنی خداوند خویش را بنام او وَ لا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ کَفُوراً (۲۴) و ازیشان نه بزه‌کار دروغ زن را فرمان بر، و نه ناسپاس ناگرویده را.
هوش مصنوعی: پس برای حکم پروردگارت شکیبایی کن و از این افراد نه به بزهکار دروغگو اطاعت کن و نه از ناسپاسان و کافرانی که به حق اعتنایی ندارند.
وَ اذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ و یاد کن خداوند خویش را بنام او بُکْرَةً وَ أَصِیلًا (۲۵) بامداد و شبانگاه.
هوش مصنوعی: و نام خداوندت را در صبح و شب به یاد آور.
وَ مِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ و از شب لختی نماز کن او را وَ سَبِّحْهُ لَیْلًا طَوِیلًا (۲۶) و شبهای دراز او را پرست و ستای.
هوش مصنوعی: و در شب، برای او سجده کن و او را در طول شب، به ستایش و نیایش مشغول باش.
إِنَّ هؤُلاءِ یُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ ایشان این جهان شتابنده را دوست می‌دارند وَ یَذَرُونَ وَراءَهُمْ یَوْماً ثَقِیلًا (۲۷) و پیش خویش را روزی گران می‌گذارند فراموش کرده.
هوش مصنوعی: این افراد به زندگی سریع و زودگذری که در حال حاضر دارند، علاقه‌مندند و روزهای دشوار و سنگینی که در پیش رو دارند را نادیده می‌گیرند.
نَحْنُ خَلَقْناهُمْ ما آفریدیم ایشان را وَ شَدَدْنا أَسْرَهُمْ و آفرینش ایشان‌ سخت ببستیم تا آفرینش و اندامان بر جای می‌بود. وَ إِذا شِئْنا و اگر خواهیم بَدَّلْنا أَمْثالَهُمْ تَبْدِیلًا (۲۸) ایشان را بچون ایشان جز از ایشان بدل کنیم.
هوش مصنوعی: ما آن‌ها را خلق کردیم و سختی‌های آفرینش‌شان را به‌دقت تنظیم کردیم تا ساختار و اندام‌هایشان پایدار بماند. و اگر بخواهیم، می‌توانیم آن‌ها را به صورت دیگرانی مشابه تغییر دهیم.
إِنَّ هذِهِ تَذْکِرَةٌ این پیغام یاد کردی است فَمَنْ شاءَ اتَّخَذَ إِلی‌ رَبِّهِ سَبِیلًا (۲۹) تا هر که خواهد بسوی خداوند خویش راهی گیرد.
هوش مصنوعی: این یک یادآوری است، پس هر کسی که می‌خواهد، می‌تواند راهی به سوی پروردگارش انتخاب کند.
وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللَّهُ و نخواهید مگر که اللَّه خواهد إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیماً حَکِیماً (۳۰) اللَّه دانایی است راست دانش راستگار.
هوش مصنوعی: شما نمی‌توانید چیزی بخواهید مگر آنکه خدا بخواهد. خداوند همواره دانا و حکیم است و علم او همیشه درست و به جا می‌باشد.
یُدْخِلُ مَنْ یَشاءُ فِی رَحْمَتِهِ می‌در آرد او را که خواهد در بخشایش خویش وَ الظَّالِمِینَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً أَلِیماً (۳۱) و ستمکاران را ساخت عذابی درد نمای.
هوش مصنوعی: خداوند هر کس را که بخواهد در رحمت خود وارد می‌کند و برای ستمکاران عذابی دردناک آماده کرده است.

حاشیه ها

1402/07/07 08:10
یزدانپناه عسکری

إِنَّا هَدَینَاهُ السَّبِیلَ  - الإنسان : 3

***

[عین القضات همدانی] (1)

هدایت ایزدی ثمره راه رفتن است.

***

[یزدانپناه عسکری]

هدایت انسان در راه تجریدی، ثمره ی صیقل نقطه ی اتصال با حق نعالی است.

_____

(1) - نامه های عین القضات همدانی ج3 به اهتمام دکترعلینقی منزوی –دکتر عفیف عسیران .تهران: انتشارات اساطیر 1377 ص 384