گنجور

۲ - النوبة الثانیة

قوله: وَ مِنْ کُلِّ شَیْ‌ءٍ خَلَقْنا زَوْجَیْنِ، من الحیوان الذکر و الانثی، الذکر زوج و الانثی زوج و من الجماد نوعین مختلفین کالسماء و الارض و الشمس و القمر و اللیل و النهار و البر و البحر و السهل و الجواب و الشتاء و الصیف و النور و الظلمة و الایمان و الکفر و السعادة و الشقاوة و الحق و الباطل و الحلو و المرّ و قیل التلقیح للنخیل و التسمید للزرع و لکل ضرب من النبات تدبیر یقوم مقام التزویج الذی بین الحیوان لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ فتعلمون انّ اللَّه فرد وتر لیس کمثله شی‌ء فَفِرُّوا إِلَی اللَّهِ، القول هاهنا مضمر تأویله فقل: فَفِرُّوا إِلَی اللَّهِ ای فاهربوا من عذاب اللَّه الی ثوابه بالایمان و الطاعة و مجانبة العصیان. و قال ابن عباس: فرّوا منه الیه و اعملوا بطاعته. و قیل فرّوا من الجهل الی العلم و من طاعة الشیطان الی طاعة الرحمن، إِنِّی لَکُمْ مِنْهُ نَذِیرٌ مُبِینٌ، مِنْهُ، ای من العذاب، نَذِیرٌ مُبِینٌ و یحتمل انّ قوله منه صلة لنذیر ای انّی لکم نذیر من عند اللَّه و قیل فی الایة تقدیم و تأخیر تقدیره: «ففروا الی اللَّه منه، انی لکم نذیر مبین».

وَ لا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ إِنِّی لَکُمْ مِنْهُ نَذِیرٌ مُبِینٌ التکرار علی تأکید التوبیخ و هو ابلغ فی الوعید و قیل الاول متصل بالمعصیة و الثانی بالشرک و اذا اختلفا لا یکون تکرارا، کَذلِکَ، ای کما کذّبک قومک و قالوا ساحر او مجنون، کَذلِکَ ما أَتَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا قالُوا ساحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ قال اللَّه تعالی: أَ تَواصَوْا بِهِ، الالف للتوبیخ و المعنی اوصی اولهم آخرهم و اوصی بعضهم بعضا بالتکذیب و تواطئوا علیهم، بَلْ هُمْ قَوْمٌ طاغُونَ ای متجاوزون الحد فی العصیان ای لم یتواصوا و لکن اتّفقوا فیما اوجب ذلک و هو الطغیان.

فَتَوَلَّ عَنْهُمْ منسوخ بآیة السیف و قیل منسوخ بالاقبال علیهم بالموعظة، و هو قوله: بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ، و معنی الایة: «فاعرض عنهم فما انت بملوم» فقد ادّیت الرسالة و ما قصّرت فیما امرت. قال المفسّرون لمّا نزلت هذه الایة حزن رسول اللَّه (ص) و اشتدّ ذلک علی اصحابه و ظنّوا انّ الوحی قد انقطع و انّ العذاب قد حضر اذ امر النبی (ص) ان یتولّی عنهم فانزل اللَّه عز و جل: وَ ذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْری‌ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِینَ فطابت انفسهم. قال مقاتل: ای عظ بالقرآن کفّار مکة، فانّ الذکری تنفع من فی علم اللَّه ان یؤمن منهم، و قال الکلبی: عظ بالقرآن من آمن من قومک فان الذکری تنفعهم.

وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ لیست هذا الکلام بکلمة الارادة لو اراد اللَّه من خلقه کلّهم و شاء منهم توحیده لوحّدوه، انّما تأویل الحرف اعنی اللام لآمرهم ان یعبدونی و ادعوهم الی عبادتی. ثم امرهم بالعبادة و دعاهم الیها فقال تعالی: یا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ و قال تعالی: وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً ثم خصّ الانبیاء من الخلق. فقال تعالی: وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِی إِلَیْهِ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ ثم خصّ المصطفی محمدا (ص) من بین الانبیاء فقال: بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَ کُنْ مِنَ الشَّاکِرِینَ. و هذا

قول علی بن ابی طالب (ع) یؤیّده قوله عز و جل: وَ ما أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا إِلهاً واحِداً.

و قال الکلبی و الضحاک هذا خاص لاهل طاعته من الفریقین یدلّ علیه قراءة ابن عباس و ما خلقت الجن و الانس من المؤمنین الا لیعبدون ثم قال فی آیة اخری لغیر المؤمنین: وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثِیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ و قیل معناه و ما خلقت السعداء من الجن و الانس الا لعبادتی و الاشقیاء الا لمعصیتی و هذا معنی قول زید بن اسلم قال هم علی ما جبلوا علیه من الشقاء و السعادة و قیل لم یخلقهم لعبادة خلق جبلّة و اجبار و انّما خلقهم لها خلق تکلیف و اختبار فمن وفّقه و سدّده اقام العبادة التی خلق لها و من خذله و طرده حرمها و عمل بما خلق لها کقول النبی (ص): اعملوا فکلّ میسّر لما خلق له‌ و قیل معناه ما خلقت الجن و الانس الا لیکونوا عبادا لی و مثله قوله: إِنْ کُلُّ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ إِلَّا آتِی الرَّحْمنِ عَبْداً و قال مجاهد معناه الا لیعرفونی و لو لم یخلقهم لم یعرف وجوده و توحیده. دلیله قوله: وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَهُمْ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ و قیل معناه الا لیخضعوا لی و یتذلّلوا و معنی العبادة فی اللغة التذلّل و الانقیاد و کلّ مخلوق من الجن و الانس خاضع لقضاء اللَّه متذلّل لمشیّته لا یملک احد لنفسه خروجا عما خلق علیه.

ما أُرِیدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ ای ما ارید منهم ان یرزقوا احدا من خلقی و لا ان یرزقوا انفسهم، وَ ما أُرِیدُ أَنْ یُطْعِمُونِ معناه ان یطعموا احدا من خلقی و انّما اسند الطعام الی نفسه لانّ الخلق عیال اللَّه و من اطعم عیال احد فقد اطعمه کما جاء فی الحدیث یقول اللَّه تعالی: استطعمتک فلم تطعمنی ای لم تطعم عبدی. ثمّ بیّن انّ الرازق هو لا غیره فقال: إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ، لجمیع خلقه النفّاع لغیره لا ینفعه شی‌ء، ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینُ ذو الاقتدار الشدید ای غالب لا یغلب و قاهر لا یقهر و قادر لا یعجز و قیل معنی ذُو الْقُوَّةِ، ای القوّة التی یتقوّی بها جمیع خلقه له.

فَإِنَّ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا ذَنُوباً، هذه ایضا معطوفة علی قوله: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ ای للذین کفروا من اهل مکّة حظّا و نصیبا من العذاب مثل ما کان للامم قبلهم و اصل الذنوب الدلو العظیم. قال الشاعر:

لکم ذنوب و لنا ذنوب
و ان ابیتم فلنا القلیب‌

قال الزجّاج لا تسمی الدلو ذنوبا الا اذا کانت ملی‌ء و قیل اذا انحدر فهو دلو و اذا ارتفع فهو ذنوب و سجل لانها فی الانحدار فارغة و فی الارتفاع ملی‌ء و قیل معناه عذابا بعد عذاب کالدلو یتبع الدلو، فَلا یَسْتَعْجِلُونِ هذا جواب للنضر بن الحرث و اصحابه حین استعجلوا العذاب فلحقهم یوم بدر.

فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ یَوْمِهِمُ الَّذِی یُوعَدُونَ یعنی من عذاب یوم القیامة و قیل یوم بدر.

اطلاعات

قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قوله: وَ مِنْ کُلِّ شَیْ‌ءٍ خَلَقْنا زَوْجَیْنِ، من الحیوان الذکر و الانثی، الذکر زوج و الانثی زوج و من الجماد نوعین مختلفین کالسماء و الارض و الشمس و القمر و اللیل و النهار و البر و البحر و السهل و الجواب و الشتاء و الصیف و النور و الظلمة و الایمان و الکفر و السعادة و الشقاوة و الحق و الباطل و الحلو و المرّ و قیل التلقیح للنخیل و التسمید للزرع و لکل ضرب من النبات تدبیر یقوم مقام التزویج الذی بین الحیوان لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ فتعلمون انّ اللَّه فرد وتر لیس کمثله شی‌ء فَفِرُّوا إِلَی اللَّهِ، القول هاهنا مضمر تأویله فقل: فَفِرُّوا إِلَی اللَّهِ ای فاهربوا من عذاب اللَّه الی ثوابه بالایمان و الطاعة و مجانبة العصیان. و قال ابن عباس: فرّوا منه الیه و اعملوا بطاعته. و قیل فرّوا من الجهل الی العلم و من طاعة الشیطان الی طاعة الرحمن، إِنِّی لَکُمْ مِنْهُ نَذِیرٌ مُبِینٌ، مِنْهُ، ای من العذاب، نَذِیرٌ مُبِینٌ و یحتمل انّ قوله منه صلة لنذیر ای انّی لکم نذیر من عند اللَّه و قیل فی الایة تقدیم و تأخیر تقدیره: «ففروا الی اللَّه منه، انی لکم نذیر مبین».
هوش مصنوعی: خداوند از هر چیزی دو نوع آفریده است، از جمله در حیوانات که دارند به دو جنس مذکر و مؤنث تقسیم می‌شوند. همچنین در اجسام بی‌جان نیز دو نوع مختلف وجود دارد، مثل آسمان و زمین، خورشید و ماه، شب و روز، خشکی و دریا، دشت و کوه، زمستان و تابستان، نور و تاریکی، ایمان و کفر، خوشبختی و بدبختی، حق و باطل، شیرینی و تلخی. درختان نیز به نوعی مانند لقاح و کوددهی نیاز دارند که به نوعی شبیه به ازدواج در حیوانات است. این موضوع به ما یادآوری می‌کند که خداوند یکتا است و هیچ چیزی مانند او نیست. بنابراین به سوی خداوند بگریزید، یعنی از عذاب او فرار کنید و به سوی پاداشش از طریق ایمان و اطاعت بروید. ابن عباس می‌گوید: از او برگردید و به طاعتش عمل کنید و همچنین می‌توان گفت که از جهل به سوی علم و از پیروی شیطان به پیروی خداوند گریخته شود. من از عذاب خداوند به شما هشدار می‌دهم. این هشدار به معنای این است که من از جانب خداوند به شما نذیر هستم. در این آیه، ممکن است ترتیب جملات مقدمی و تأخیری وجود داشته باشد که معنای آن، این است که از خداوند فرار کنید و به سوی او بیایید؛ زیرا من به شما هشداردهنده‌ای روشن هستم.
وَ لا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ إِنِّی لَکُمْ مِنْهُ نَذِیرٌ مُبِینٌ التکرار علی تأکید التوبیخ و هو ابلغ فی الوعید و قیل الاول متصل بالمعصیة و الثانی بالشرک و اذا اختلفا لا یکون تکرارا، کَذلِکَ، ای کما کذّبک قومک و قالوا ساحر او مجنون، کَذلِکَ ما أَتَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا قالُوا ساحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ قال اللَّه تعالی: أَ تَواصَوْا بِهِ، الالف للتوبیخ و المعنی اوصی اولهم آخرهم و اوصی بعضهم بعضا بالتکذیب و تواطئوا علیهم، بَلْ هُمْ قَوْمٌ طاغُونَ ای متجاوزون الحد فی العصیان ای لم یتواصوا و لکن اتّفقوا فیما اوجب ذلک و هو الطغیان.
هوش مصنوعی: هرگز با خداوند خدای دیگری قرار ندهید؛ من برای شما هشداردهنده‌ای آشکار هستم. تکرار این جمله نشان‌دهنده‌ی تأکید بر ملامت و تهدید است. برخی می‌گویند که اولین بخش به گناه و دومی به شرک مربوط می‌شود و اگر این دو متفاوت باشند، تکرار محسوب نمی‌شود. همچنین، همان‌طور که قوم تو تو را تکذیب کردند و گفتند که تو جادوگر یا دیوانه‌ای هستی، این‌گونه نیز کسانی که پیش از آن‌ها آمده بودند، هر پیامبری که برایشان می‌آمد، می‌گفتند که او یا جادوگر است یا دیوانه. خداوند می‌فرماید: آیا آنان به یکدیگر در این مورد وصیت کردند؟ این «آلف» برای ملامت است و به معنای این است که اولین‌ها به آخرین‌ها و برخی به برخی دیگر دروغگویی را وصیت کرده‌اند و بر یکدیگر در این امر توافق کردند؛ بلکه این‌ها قومی سرکش هستند، یعنی در گناه و نافرمانی از حد خود فراتر رفته‌اند و در واقع آنان نه تنها وصیت نکردند بلکه در چیزی که باعث این طغیان شده بود، توافق کردند.
فَتَوَلَّ عَنْهُمْ منسوخ بآیة السیف و قیل منسوخ بالاقبال علیهم بالموعظة، و هو قوله: بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ، و معنی الایة: «فاعرض عنهم فما انت بملوم» فقد ادّیت الرسالة و ما قصّرت فیما امرت. قال المفسّرون لمّا نزلت هذه الایة حزن رسول اللَّه (ص) و اشتدّ ذلک علی اصحابه و ظنّوا انّ الوحی قد انقطع و انّ العذاب قد حضر اذ امر النبی (ص) ان یتولّی عنهم فانزل اللَّه عز و جل: وَ ذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْری‌ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِینَ فطابت انفسهم. قال مقاتل: ای عظ بالقرآن کفّار مکة، فانّ الذکری تنفع من فی علم اللَّه ان یؤمن منهم، و قال الکلبی: عظ بالقرآن من آمن من قومک فان الذکری تنفعهم.
هوش مصنوعی: آیه‌ای آمده که به پیامبر (ص) می‌گوید از آنان روی بگردان، این آیه ممکن است با آیه دیگری که درباره سلاح است، نسخ شده باشد. برخی نیز گفته‌اند که این آیه با دعوت به موعظه جایگزین شده است، به این معنی که گفته شده: «آنچه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده را برسان.» منظور این است که: «از آنان دوری کن، چون تو مقصر نیستی.» زیرا تو پیام را به روشنی رسانده‌ای و در آنچه که مأمور بودی، کوتاهی نکرده‌ای. مفسران بیان کرده‌اند که وقتی این آیه نازل شد، پیامبر (ص) و پیروانش دچار حزن و نگرانی شدند و گمان کردند که وحی قطع شده و عذاب نزدیک است، زیرا به ایشان گفته شده که از آن‌ها دوری کنند. اما خداوند متعال آیه دیگری نازل کرد: «و یادآوری کن، زیرا یادآوری مؤمنان را نفع می‌دهد» که دل‌های آن‌ها را آرام کرد. مقاتل می‌گوید که با قرآن، کافران مکه را نصیحت کن، زیرا یادآوری برای کسانی که در علم خدا قرار است ایمان بیاورند، مفید است. و کلبی می‌گوید که با قرآن، تنها مؤمنان قوم خود را مربی کن، زیرا یادآوری برای آن‌ها نفع‌د‌ارد.
وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ لیست هذا الکلام بکلمة الارادة لو اراد اللَّه من خلقه کلّهم و شاء منهم توحیده لوحّدوه، انّما تأویل الحرف اعنی اللام لآمرهم ان یعبدونی و ادعوهم الی عبادتی. ثم امرهم بالعبادة و دعاهم الیها فقال تعالی: یا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ و قال تعالی: وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً ثم خصّ الانبیاء من الخلق. فقال تعالی: وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِی إِلَیْهِ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ ثم خصّ المصطفی محمدا (ص) من بین الانبیاء فقال: بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَ کُنْ مِنَ الشَّاکِرِینَ. و هذا
هوش مصنوعی: خداوند جن و انسان را فقط برای پرستش خود خلق کرده است. این بیان به معنای آن نیست که اگر خدا می‌خواست همه مخلوقاتش را به یکتایی دعوت کند، آن‌ها این کار را نمی‌کردند. بلکه منظور این است که خداوند آن‌ها را به عبادت خود فرمان داده و به سوی این عبادت دعوت کرده است. او به مردم می‌فرماید که پروردگارتان را پرستش کنید و تأکید می‌کند که هیچ چیزی را شریک او قرار ندهید. همچنین، خداوند پیامبران را از میان مخلوقاتش ویژه کرده و به آن‌ها وحی کرده است که هیچ معبودی جز او نیست، پس او را worship کنید. در نهایت، پیامبر اسلام، محمد (ص)، نیز خاص و مورد تأکید قرار گرفته و به او دستور داده شده که خداوند را عبادت کند و از شاکران باشد.
قول علی بن ابی طالب (ع) یؤیّده قوله عز و جل: وَ ما أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا إِلهاً واحِداً.
هوش مصنوعی: قول علی بن ابی طالب (ع) تأییدکننده کلام خداوند است که می‌گوید: آن‌ها فقط موظف شده‌اند که یک خدای واحد را عبادت کنند.
و قال الکلبی و الضحاک هذا خاص لاهل طاعته من الفریقین یدلّ علیه قراءة ابن عباس و ما خلقت الجن و الانس من المؤمنین الا لیعبدون ثم قال فی آیة اخری لغیر المؤمنین: وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثِیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ و قیل معناه و ما خلقت السعداء من الجن و الانس الا لعبادتی و الاشقیاء الا لمعصیتی و هذا معنی قول زید بن اسلم قال هم علی ما جبلوا علیه من الشقاء و السعادة و قیل لم یخلقهم لعبادة خلق جبلّة و اجبار و انّما خلقهم لها خلق تکلیف و اختبار فمن وفّقه و سدّده اقام العبادة التی خلق لها و من خذله و طرده حرمها و عمل بما خلق لها کقول النبی (ص): اعملوا فکلّ میسّر لما خلق له‌ و قیل معناه ما خلقت الجن و الانس الا لیکونوا عبادا لی و مثله قوله: إِنْ کُلُّ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ إِلَّا آتِی الرَّحْمنِ عَبْداً و قال مجاهد معناه الا لیعرفونی و لو لم یخلقهم لم یعرف وجوده و توحیده. دلیله قوله: وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَهُمْ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ و قیل معناه الا لیخضعوا لی و یتذلّلوا و معنی العبادة فی اللغة التذلّل و الانقیاد و کلّ مخلوق من الجن و الانس خاضع لقضاء اللَّه متذلّل لمشیّته لا یملک احد لنفسه خروجا عما خلق علیه.
هوش مصنوعی: این متن به بررسی مسأله آفرینش جن و انس و هدف آن می‌پردازد. گفته شده که این خلق ویژه‌ی افرادی است که به طاعت و عبادت خداوند مشغولند و این مطلب با توجه به تفسیرهای مختلف از آیات قرآن تأیید می‌شود. آیه‌ای اشاره دارد به اینکه بسیاری از جن و انس به جهنم خواهند رفت و در مقابل، تنها عده‌ای معدود برای عبادت خلق شده‌اند. برخی نیز بر این باورند که انسان‌ها و جن‌ها به خاطر اراده و اختیار خود برای عبادت خلق شده‌اند و نه به صورت جبری. در نهایت تأکید شده که تمامی مخلوقات از جن و انس در برابر فرمان‌های خداوند خاضع و تسلیم هستند و هیچ‌کس نمی‌تواند از مسیر خود منحرف شود.
ما أُرِیدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ ای ما ارید منهم ان یرزقوا احدا من خلقی و لا ان یرزقوا انفسهم، وَ ما أُرِیدُ أَنْ یُطْعِمُونِ معناه ان یطعموا احدا من خلقی و انّما اسند الطعام الی نفسه لانّ الخلق عیال اللَّه و من اطعم عیال احد فقد اطعمه کما جاء فی الحدیث یقول اللَّه تعالی: استطعمتک فلم تطعمنی ای لم تطعم عبدی. ثمّ بیّن انّ الرازق هو لا غیره فقال: إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ، لجمیع خلقه النفّاع لغیره لا ینفعه شی‌ء، ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینُ ذو الاقتدار الشدید ای غالب لا یغلب و قاهر لا یقهر و قادر لا یعجز و قیل معنی ذُو الْقُوَّةِ، ای القوّة التی یتقوّی بها جمیع خلقه له.
هوش مصنوعی: من از آنها هیچ درخواستی درباره تأمین روزی ندارم، نه اینکه از خلق من روزی برسانند و نه اینکه خودشان روزی ببرند. همچنین من از آنها نمی‌خواهم که غذایی به کسی از مخلوقات من بدهند، چرا که در اینجا به غذا دادن به خود اشاره شده است، زیرا مخلوقات همه تحت سرپرستی خداوند هستند و هرکس که به نیازمندان کسی دیگر کمک کند، در واقع به خداوند خدمت کرده است. خداوند فرموده است: "از تو کمک خواستم، اما به بنده‌ام کمک نکردی." سپس این نکته را روشن کرده که روزی‌دهنده فقط خداوند است و هیچ کس دیگری نیست. او می‌فرماید: "به‌راستی که خداوند روزی‌دهنده است"، برای تمام مخلوقات خود و نفع او برای دیگران است، در حالی که خودش به هیچ چیز نیاز ندارد. او قوی و نیرومند است، قادر و غالب به گونه‌ای که هیچ کس نمی‌تواند او را مغلوب کند و هیچ چیزی نمی‌تواند او را ناتوان سازد. برخی نیز می‌گویند معنای "دارای قدرت" این است که او با قدرتی که دارد، تمام مخلوقاتش را تقویت می‌کند.
فَإِنَّ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا ذَنُوباً، هذه ایضا معطوفة علی قوله: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ ای للذین کفروا من اهل مکّة حظّا و نصیبا من العذاب مثل ما کان للامم قبلهم و اصل الذنوب الدلو العظیم. قال الشاعر:
هوش مصنوعی: برای کسانی که ظلم کردند، قهراً گناهانی وجود دارد. این مطلب به این موضوع مرتبط است که خداوند به کافران اهل مکه، عذابی مشابه آنچه برای امم گذشته بوده، خواهد داد. اصل گناهان نیز مانند یک چاه عمیق است.
لکم ذنوب و لنا ذنوب
و ان ابیتم فلنا القلیب‌
هوش مصنوعی: شما خطاهایی دارید و ما نیز اشتباهاتی مرتکب شده‌ایم، اما اگر بخواهید از پاسخگویی طفره بروید، ما هم از حق‌مان نمی‌گذریم.
قال الزجّاج لا تسمی الدلو ذنوبا الا اذا کانت ملی‌ء و قیل اذا انحدر فهو دلو و اذا ارتفع فهو ذنوب و سجل لانها فی الانحدار فارغة و فی الارتفاع ملی‌ء و قیل معناه عذابا بعد عذاب کالدلو یتبع الدلو، فَلا یَسْتَعْجِلُونِ هذا جواب للنضر بن الحرث و اصحابه حین استعجلوا العذاب فلحقهم یوم بدر.
هوش مصنوعی: زجاج می‌گوید که دلو تنها زمانی «ذنوب» نامیده می‌شود که پر باشد. همچنین گفته شده است که وقتی دلو پایین می‌آید، به آن دلو می‌گویند و وقتی بالا می‌رود، به آن «ذنوب» و «سجل» می‌گویند، زیرا در حالت پایین‌آمدن خالی است و در حالت بالا رفتن پر است. برخی نیز معتقدند که این واژه به معنی عذابی بعد از عذاب است، مشابه دلو که دلو را دنبال می‌کند. این موضوع به پاسخ نضر بن حارث و همراهانش برمی‌گردد که در هنگام درخواست عذاب شتاب کردند و در روز بدر به عذاب گرفتار شدند.
فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ یَوْمِهِمُ الَّذِی یُوعَدُونَ یعنی من عذاب یوم القیامة و قیل یوم بدر.
هوش مصنوعی: وای بر کسانی که کافر شدند در روزی که به آن وعده داده شده‌اند، که اشاره به عذاب روز قیامت و همچنین روز بدر دارد.