قوله تعالی: وَ ما کُنْتَ بِجانِبِ الْغَرْبِیِّ و تو نبودی بطور سوی فرو شدن آفتاب إِذْ قَضَیْنا إِلی مُوسَی الْأَمْرَ که ما فرمان خویش بموسی میگزاردیم، وَ ما کُنْتَ مِنَ الشَّاهِدِینَ (۴۴) تو نبودی از حاضران،وَ لکِنَّا أَنْشَأْنا قُرُوناً لکن ما بر آن بودیم که گروهانی آفرینیم فَتَطاوَلَ عَلَیْهِمُ الْعُمُرُ دراز شد بر ایشان زندگانیها، وَ ما کُنْتَ ثاوِیاً فِی أَهْلِ مَدْیَنَ و نبودی در میان مدین بنشست تَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِنا که بر ایشان خواندی تو سخنان ما وَ لکِنَّا کُنَّا مُرْسِلِینَ (۴۵) لکن ما فرستادیم.
وَ ما کُنْتَ بِجانِبِ الطُّورِ و تو نبودی بان یک سوی طور إِذْ نادَیْنا آن گه که آواز دادیم ما وَ لکِنْ رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ لکن از رحمت خداوند تو بود لِتُنْذِرَ قَوْماً تا آگاه کنی و بترسانی گروهی را ما أَتاهُمْ مِنْ نَذِیرٍ مِنْ قَبْلِکَ که بایشان پیش از تو هیچ آگاه کننده‌ای نیامد لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ (۴۶) تا مگر پند پذیرند.
وَ لَوْ لا أَنْ تُصِیبَهُمْ مُصِیبَةٌ و گرنه آن بودی که اگر به ایشان رسیدی عذابی بِما قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ بآنچه پیش خویش فرستاده بودند از کرد بد فَیَقُولُوا رَبَّنا گفتندی خداوند ما لَوْ لا أَرْسَلْتَ إِلَیْنا رَسُولًا چرا نفرستادی بما فرستاده‌ای فَنَتَّبِعَ آیاتِکَ تا ما بر پی پیغامهای تو رفتیمی، وَ نَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ (۴۷) و از گرویدگان بودیمی
فَلَمَّا جاءَهُمُ الْحَقُّ مِنْ عِنْدِنا چون بایشان آمد فرستاده راست‌گوی با پیغام راست از نزدیک ما قالُوا لَوْ لا أُوتِیَ مِثْلَ ما أُوتِیَ مُوسی گفتند چرا نامه‌ای نه چنان دادند که موسی را دادند أَ وَ لَمْ یَکْفُرُوا بِما أُوتِیَ مُوسی مِنْ قَبْلُ آن قوم که موسی تورات بیک بار بایشان آورد کافر شدند بآن؟ قالُوا سِحْرانِ تَظاهَرا گفتند دو جادوی‌اند هم‌پشت شده وَ قالُوا إِنَّا بِکُلٍّ کافِرُونَ (۴۸) گفتند ما هم بتورات موسی کافریم هم بقرآن محمد (ص) قُلْ گوی فَأْتُوا بِکِتابٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ شما نامه‌ای بیارید از نزدیک اللَّه هُوَ أَهْدی مِنْهُما راست‌تر و راه‌نماینده‌تر از قرآن و تورات أَتَّبِعْهُ تا من بر پی آن ایستم إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ (۴۹) اگر می‌راست گوئید.
فَإِنْ لَمْ یَسْتَجِیبُوا لَکَ اگر ترا جوابی ندهند و نامه‌ای نیارند فَاعْلَمْ أَنَّما یَتَّبِعُونَ أَهْواءَهُمْ بدانکه ایشان بر پی خوش‌آمد خویش می‌روند و فراز آمده خویش وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَواهُ و آن کیست گمراهتر از آن کس که می پی برد ببایسته خویش بِغَیْرِ هُدیً مِنَ اللَّهِ بی‌نشانی و بی‌راه نمونی و پیغامی از خدای إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ (۵۰) اللَّه راه نماینده قوم ستمکاران نیست.
وَ لَقَدْ وَصَّلْنا لَهُمُ الْقَوْلَ سخن در سخن پیوستیم ایشان را لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ (۵۱) تا مگر عبرت گیرند و پند پذیرند.
الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ مِنْ قَبْلِهِ ایشان که ایشان را تورات دادیم پیش از قرآن هُمْ بِهِ یُؤْمِنُونَ (۵۲) ایشان باین قرآن میگروند.
وَ إِذا یُتْلی عَلَیْهِمْ آن گه که بر ایشان خوانند قرآن قالُوا آمَنَّا بِهِ گویند ما بگرویدیم باین إِنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّنا این راست است از خداوند ما إِنَّا کُنَّا مِنْ قَبْلِهِ مُسْلِمِینَ (۵۳) که ما پیش از قرآن مسلمانان بودیم.
أُولئِکَ یُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ ایشان را مزد دهند فردا دوباره بِما صَبَرُوا بآن شکیبایی که کردند وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ و سفه سفیهان ببردباری از خود باز می‌برند می‌باز دهند وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ (۵۴) و از آنچه ایشان را روزی دادیم نفقه میکنند.
وَ إِذا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ و چون سخن نابکار و ناپسندیده شنوند از آن روی گردانند و ناشنیده انگارند وَ قالُوا لَنا أَعْمالُنا وَ لَکُمْ أَعْمالُکُمْ و گویند کرد ما ما را و کرد شما شما را نه شما بکرد ما گرفتارید نه ما بکرد شما سَلامٌ عَلَیْکُمْ لا نَبْتَغِی الْجاهِلِینَ (۵۵) بیزاری از شما نه نادانان را جویاییم نه پاسخ ایشان را.
إِنَّکَ لا تَهْدِی مَنْ أَحْبَبْتَ تو راه ننمایی آن کس را که دوست داری وَ لکِنَّ اللَّهَ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ لکن اللَّه راه می‌نماید آن را که میخواهد وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ (۵۶) و او راست‌تر دانایی است بایشان که راست راهان‌اند و راه راست را که شایند.
وَ قالُوا إِنْ نَتَّبِعِ الْهُدی مَعَکَ و گفتند اگر ما برین راه نمونی تو پی بریم و در دین تو آئیم با تو نُتَخَطَّفْ مِنْ أَرْضِنا ما را ازین زمین بربایند أَ وَ لَمْ نُمَکِّنْ لَهُمْ نه ایشان را جای ساختیم حَرَماً آمِناً حرمی با آزرم و بی‌بیم یُجْبی إِلَیْهِ ثَمَراتُ کُلِّ شَیْ‌ءٍ با آن میکشند برها و میوه‌های هر چیز رِزْقاً مِنْ لَدُنَّا روزی از نزدیک ما وَ لکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لا یَعْلَمُونَ (۵۷) لکن بیشتر ایشان نمیدانند.
وَ کَمْ أَهْلَکْنا مِنْ قَرْیَةٍ و بس که هلاک کردیم و تباه و نیست از مردمان شهر بَطِرَتْ مَعِیشَتَها که ایشان را بطر گرفت در زندگانی خویش فَتِلْکَ مَساکِنُهُمْ آنک نشست گاههای ایشان لَمْ تُسْکَنْ مِنْ بَعْدِهِمْ إِلَّا قَلِیلًا نه نشستند در آن پس ایشان مگر اندکی وَ کُنَّا نَحْنُ الْوارِثِینَ (۵۸) از ایشان باز ماند جهان و میراث بما شد.
وَ ما کانَ رَبُّکَ مُهْلِکَ الْقُری خداوند تو هلاک‌کننده مردمان شهرها نیست حَتَّی یَبْعَثَ فِی أُمِّها رَسُولًا تا آن گه که بفرستد در ما در شهرها پیغامبری یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِنا که بر ایشان میخواند سخنان ما وَ ما کُنَّا مُهْلِکِی الْقُری و ما هلاک‌کننده مردمان شهرها نیستیم إِلَّا وَ أَهْلُها ظالِمُونَ (۵۹) مگر که اهل آن ستمکاران باشند.
وَ ما أُوتِیتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ و هر چه شما را دادند از چیز فَمَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ زِینَتُها آن چیزیست برسیدنی در زندگانی این جهان و آرایش در این جهان وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ وَ أَبْقی و آنچه نزدیک خدایست بهترست و پاینده‌تر أَ فَلا تَعْقِلُونَ (۶۰) سخن در نمی‌یابید؟
أَ فَمَنْ وَعَدْناهُ وَعْداً حَسَناً کسی که او را ما وعده نیکو دادیم فَهُوَ لاقِیهِ و روزی آن وعده را خواهد دید کَمَنْ مَتَّعْناهُ مَتاعَ الْحَیاةِ الدُّنْیا او چنان کس است که وی را چیزی گذرنده و ناپاینده دادیم ازین جهان؟ ثُمَّ هُوَ یَوْمَ الْقِیامَةِ مِنَ الْمُحْضَرِینَ (۶۱) پس آن گه روز رستاخیز او از حاضرکردگان است در آتش.
وَ یَوْمَ یُنادِیهِمْ و آن روز که اللَّه خواند ایشان را فَیَقُولُ أَیْنَ شُرَکائِیَ الَّذِینَ کُنْتُمْ تَزْعُمُونَ (۶۲) و گوید این انبازان من که بدروغ میگفتید کجااند؟
قالَ الَّذِینَ حَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ ایشان گویند که وعید اللَّه بر ایشان واجب شد رَبَّنا خداوند ما هؤُلاءِ الَّذِینَ أَغْوَیْنا این آن مردمان‌اند که ما ایشان را بی‌راه کردیم أَغْوَیْناهُمْ کَما غَوَیْنا ایشان را بآن بی‌راه کردیم که خود بی‌راه بودیم تَبَرَّأْنا إِلَیْکَ از پرستگاری ایشان به بیزاری می با تو کردیم ما کانُوا إِیَّانا یَعْبُدُونَ (۶۳) ایشان ما را هرگز نپرستیدند.
وَ قِیلَ ادْعُوا شُرَکاءَکُمْ و ایشان را گویند این انباز گرفتگان خویش خوانید فَدَعَوْهُمْ خوانند ایشان را فَلَمْ یَسْتَجِیبُوا لَهُمْ و پاسخ نکنند ایشان را وَ رَأَوُا الْعَذابَ لَوْ أَنَّهُمْ کانُوا یَهْتَدُونَ (۶۴) و چون عذاب بینند دوست داشتندی که راه یافتگان بودندی.
وَ یَوْمَ یُنادِیهِمْ و آن روز که اللَّه خواند ایشان را فَیَقُولُ ما ذا أَجَبْتُمُ الْمُرْسَلِینَ (۶۵) و گوید پاسخ چه کردید فرستادگان مرا.
فَعَمِیَتْ عَلَیْهِمُ الْأَنْباءُ یَوْمَئِذٍ پوشیده ماند و فراموش بر ایشان خبرهای آن روز فَهُمْ لا یَتَساءَلُونَ (۶۶) و یکدیگر را نپرسند.
فَأَمَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ امّا آن کس که به اقرار با پذیرفتگاری آمد و بگروید وَ عَمِلَ صالِحاً و کردار نیک کرد فَعَسی أَنْ یَکُونَ مِنَ الْمُفْلِحِینَ (۶۷) واجب است و لا بدّ که از نیک آمدگان بود او.
وَ رَبُّکَ یَخْلُقُ ما یَشاءُ و خداوند تو می‌آفریند آنچه خواهد وَ یَخْتارُ و می‌گزیند ما کانَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ ایشان را گزین نیست سُبْحانَ اللَّهِ پاکی اللَّه را وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُونَ (۶۸) و چون برتر است از آن انبازی که با او میجویند.
وَ رَبُّکَ یَعْلَمُ ما تُکِنُّ صُدُورُهُمْ و خداوند تو میداند آنچه دلهای ایشان پوشیده میدارد وَ ما یُعْلِنُونَ (۶۹) و آنچه آشکارا میکنند.
وَ هُوَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ و او خداوند است نیست خدایی جز زو هُوَ لَهُ الْحَمْدُ فِی الْأُولی وَ الْآخِرَةِ او راست سزاواری و هو نامی بخدایی درین جهان و در آن جهان وَ لَهُ الْحُکْمُ و او راست کار برگزاردن و نهاد نهادن و کار راندن وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ (۷۰) و همه را می با او خواهند برد.
قُلْ گوی أَ رَأَیْتُمْ چه بینید إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ اللَّیْلَ سَرْمَداً اگر اللَّه شب تاریک بر شما پاینده کند همیشه إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ تا روز رستاخیز مَنْ إِلهٌ غَیْرُ اللَّهِ کیست آن خدای جذز اللَّه یَأْتِیکُمْ بِضِیاءٍ که در روشنایی روز آرد بشما أَ فَلا تَسْمَعُونَ (۷۱) بنه می‌شنوید؟
قُلْ أَ رَأَیْتُمْ گوی چه بینید إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ النَّهارَ سَرْمَداً اگر اللَّه روز بر شما پاینده کند همیشه إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ تا روز رستاخیز مَنْ إِلهٌ غَیْرُ اللَّهِ کیست خدایی جذز اللَّه یَأْتِیکُمْ بِلَیْلٍ که شب تاریک آرد بشما تَسْکُنُونَ فِیهِ تا درو آرام گیرند أَ فَلا تُبْصِرُونَ (۷۲) بنه می‌بینند.
وَ مِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ از مهربانی اوست که شما را شب تاریک آفرید و روز روشن لِتَسْکُنُوا فِیهِ تا آرام گیرید در شب وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ و تا روزی و فضل او جویید بروز وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (۷۳) تا مگر برین دو نعمت شکر کنید.
وَ یَوْمَ یُنادِیهِمْ فَیَقُولُ و آن روز که خواند ایشان را و گوید أَیْنَ شُرَکائِیَ الَّذِینَ کُنْتُمْ تَزْعُمُونَ (۷۴) کجاست این انبازان من که بدروغ میگفتید.
وَ نَزَعْنا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ شَهِیداً و از هر امّتی گواهی بیرون آورده‌ایم فَقُلْنا هاتُوا بُرْهانَکُمْ و گوئیم بیارید برهان و حجّت خویش، بیارید حجّت که دارید این انبازان را فَعَلِمُوا أَنَّ الْحَقَّ لِلَّهِ بدانند که حقّ خدایی خدایراست تنها یگانه وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما کانُوا یَفْتَرُونَ (۷۵) و گم گردد از ایشان آنچه بدروغ می انبازان خوانند.
برگردان به زبان ساده
قوله تعالی: وَ ما کُنْتَ بِجانِبِ الْغَرْبِیِّ و تو نبودی بطور سوی فرو شدن آفتاب إِذْ قَضَیْنا إِلی مُوسَی الْأَمْرَ که ما فرمان خویش بموسی میگزاردیم، وَ ما کُنْتَ مِنَ الشَّاهِدِینَ (۴۴) تو نبودی از حاضران،وَ لکِنَّا أَنْشَأْنا قُرُوناً لکن ما بر آن بودیم که گروهانی آفرینیم فَتَطاوَلَ عَلَیْهِمُ الْعُمُرُ دراز شد بر ایشان زندگانیها، وَ ما کُنْتَ ثاوِیاً فِی أَهْلِ مَدْیَنَ و نبودی در میان مدین بنشست تَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِنا که بر ایشان خواندی تو سخنان ما وَ لکِنَّا کُنَّا مُرْسِلِینَ (۴۵) لکن ما فرستادیم.
هوش مصنوعی: در این آیات، خداوند به پیامبر می‌فرماید که تو در کنار غربی‌ها نبودی وقتی که ما فرمان خود را به موسی دادیم و تو از شاهدان نبود. اما ما قوم‌های زیادی را به وجود آوردیم و زندگی آنها به طول انجامید. همچنین تو در میان مردم مدین نبودی تا آیات ما را برای آنها بخوانی، اما ما پیامبران را فرستادیم.
وَ ما کُنْتَ بِجانِبِ الطُّورِ و تو نبودی بان یک سوی طور إِذْ نادَیْنا آن گه که آواز دادیم ما وَ لکِنْ رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ لکن از رحمت خداوند تو بود لِتُنْذِرَ قَوْماً تا آگاه کنی و بترسانی گروهی را ما أَتاهُمْ مِنْ نَذِیرٍ مِنْ قَبْلِکَ که بایشان پیش از تو هیچ آگاه کننده‌ای نیامد لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ (۴۶) تا مگر پند پذیرند.
هوش مصنوعی: تو در نزدیکی کوه طور نبودی زمانی که ما به تو آواز دادیم، اما این از رحمت پروردگارت بود که تو را برانگیخت تا گروهی را آگاه و بترسانی، چون پیش از تو هیچ ندا دهنده‌ای به آنان نیامده بود تا شاید پند بپذیرند.
وَ لَوْ لا أَنْ تُصِیبَهُمْ مُصِیبَةٌ و گرنه آن بودی که اگر به ایشان رسیدی عذابی بِما قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ بآنچه پیش خویش فرستاده بودند از کرد بد فَیَقُولُوا رَبَّنا گفتندی خداوند ما لَوْ لا أَرْسَلْتَ إِلَیْنا رَسُولًا چرا نفرستادی بما فرستاده‌ای فَنَتَّبِعَ آیاتِکَ تا ما بر پی پیغامهای تو رفتیمی، وَ نَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ (۴۷) و از گرویدگان بودیمی
هوش مصنوعی: اگر مصیبت و عذابی به آنها برسد به واسطه اعمالی که خود انجام داده‌اند، خواهند گفت: خداوند ما، چرا کسی را به سوی ما نفرستادی تا ما از آیات تو پیروی کنیم و از مؤمنان باشیم؟
فَلَمَّا جاءَهُمُ الْحَقُّ مِنْ عِنْدِنا چون بایشان آمد فرستاده راست‌گوی با پیغام راست از نزدیک ما قالُوا لَوْ لا أُوتِیَ مِثْلَ ما أُوتِیَ مُوسی گفتند چرا نامه‌ای نه چنان دادند که موسی را دادند أَ وَ لَمْ یَکْفُرُوا بِما أُوتِیَ مُوسی مِنْ قَبْلُ آن قوم که موسی تورات بیک بار بایشان آورد کافر شدند بآن؟ قالُوا سِحْرانِ تَظاهَرا گفتند دو جادوی‌اند هم‌پشت شده وَ قالُوا إِنَّا بِکُلٍّ کافِرُونَ (۴۸) گفتند ما هم بتورات موسی کافریم هم بقرآن محمد (ص) قُلْ گوی فَأْتُوا بِکِتابٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ شما نامه‌ای بیارید از نزدیک اللَّه هُوَ أَهْدی مِنْهُما راست‌تر و راه‌نماینده‌تر از قرآن و تورات أَتَّبِعْهُ تا من بر پی آن ایستم إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ (۴۹) اگر می‌راست گوئید.
هوش مصنوعی: نزدیک که پیغام راستین از جانب ما به آنها رسید و پیامبری راستگو برایشان آمد، گفتند: چرا به ما مانند آنچه به موسی داده شد، داده نشده است؟ آیا آنها به آنچه به موسی داده شده قبلاً کافر نشدند؟ آنها گفتند: این دو (قرآن و تورات) جادوهایی هستند که با هم همکاری کرده‌اند و ما به هر دوی آنها کافر هستیم. بگو: اگر راست می‌گویید، پس نامه‌ای از سوی خدا بیاورید که از هر دوی اینها به راهی درست‌تر و هدایت‌گرتر باشد، تا من از آن پیروی کنم.
فَإِنْ لَمْ یَسْتَجِیبُوا لَکَ اگر ترا جوابی ندهند و نامه‌ای نیارند فَاعْلَمْ أَنَّما یَتَّبِعُونَ أَهْواءَهُمْ بدانکه ایشان بر پی خوش‌آمد خویش می‌روند و فراز آمده خویش وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَواهُ و آن کیست گمراهتر از آن کس که می پی برد ببایسته خویش بِغَیْرِ هُدیً مِنَ اللَّهِ بی‌نشانی و بی‌راه نمونی و پیغامی از خدای إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ (۵۰) اللَّه راه نماینده قوم ستمکاران نیست.
هوش مصنوعی: اگر به تو پاسخ ندهند و نامه‌ای نیاورند، بدان که آنها تنها به خواسته‌های خود توجه دارند. و چه کسی گمراهتر از کسی است که به خواسته‌های خود پیروی می‌کند بدون اینکه راهنمایی از سوی خداوند داشته باشد؟ در حقیقت، خداوند قوم ستمکاران را هدایت نمی‌کند.
وَ لَقَدْ وَصَّلْنا لَهُمُ الْقَوْلَ سخن در سخن پیوستیم ایشان را لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ (۵۱) تا مگر عبرت گیرند و پند پذیرند.
هوش مصنوعی: ما سخنان خود را به ایشان پیوسته ارائه دادیم تا شاید عبرت بگیرند و پند بپذیرند.
الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ مِنْ قَبْلِهِ ایشان که ایشان را تورات دادیم پیش از قرآن هُمْ بِهِ یُؤْمِنُونَ (۵۲) ایشان باین قرآن میگروند.
هوش مصنوعی: کسانی که پیش از قرآن، به آنها کتاب (تورات) داده‌ایم، به این قرآن ایمان می‌آورند.
وَ إِذا یُتْلی عَلَیْهِمْ آن گه که بر ایشان خوانند قرآن قالُوا آمَنَّا بِهِ گویند ما بگرویدیم باین إِنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّنا این راست است از خداوند ما إِنَّا کُنَّا مِنْ قَبْلِهِ مُسْلِمِینَ (۵۳) که ما پیش از قرآن مسلمانان بودیم.
هوش مصنوعی: وقتی که قرآن بر آنها خوانده می‌شود، می‌گویند: «ما به آن ایمان آوردیم؛ چون این حقیقتی است که از سوی پروردگار ماست. ما پیش از این نیز مسلمان بودیم.»
أُولئِکَ یُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ ایشان را مزد دهند فردا دوباره بِما صَبَرُوا بآن شکیبایی که کردند وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ و سفه سفیهان ببردباری از خود باز می‌برند می‌باز دهند وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ (۵۴) و از آنچه ایشان را روزی دادیم نفقه میکنند.
هوش مصنوعی: آنها مزد خود را دو بار دریافت میکنند، به خاطر صبر و شکیبایی‌ای که نشان دادند. آنها با کارهای نیک خود، بدی‌ها را از بین می‌برند و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم، انفاق میکنند.
وَ إِذا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ و چون سخن نابکار و ناپسندیده شنوند از آن روی گردانند و ناشنیده انگارند وَ قالُوا لَنا أَعْمالُنا وَ لَکُمْ أَعْمالُکُمْ و گویند کرد ما ما را و کرد شما شما را نه شما بکرد ما گرفتارید نه ما بکرد شما سَلامٌ عَلَیْکُمْ لا نَبْتَغِی الْجاهِلِینَ (۵۵) بیزاری از شما نه نادانان را جویاییم نه پاسخ ایشان را.
هوش مصنوعی: وقتی سخنان بد را می‌شنوند، از آن روی‌گردان می‌شوند و آن را نادیده می‌گیرند. می‌گویند: «ما اعمال خود را داریم و شما هم اعمال خودتان را دارید. ما مسئول کارهای خود هستیم و شما هم مسئول کارهای خود هستید. بر ما نیست که شما را داوری کنیم.» و به این ترتیب به آنها می‌گویند: «سلام بر شما، ما به دنبال نادانان نیستیم.»
إِنَّکَ لا تَهْدِی مَنْ أَحْبَبْتَ تو راه ننمایی آن کس را که دوست داری وَ لکِنَّ اللَّهَ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ لکن اللَّه راه می‌نماید آن را که میخواهد وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ (۵۶) و او راست‌تر دانایی است بایشان که راست راهان‌اند و راه راست را که شایند.
هوش مصنوعی: تو نمی‌توانی کسی را که دوست داری به راه راست هدایت کنی، اما خداوند هر کس را که بخواهد هدایت می‌کند و او بهتر از همه به راست روها آگاه است.
وَ قالُوا إِنْ نَتَّبِعِ الْهُدی مَعَکَ و گفتند اگر ما برین راه نمونی تو پی بریم و در دین تو آئیم با تو نُتَخَطَّفْ مِنْ أَرْضِنا ما را ازین زمین بربایند أَ وَ لَمْ نُمَکِّنْ لَهُمْ نه ایشان را جای ساختیم حَرَماً آمِناً حرمی با آزرم و بی‌بیم یُجْبی إِلَیْهِ ثَمَراتُ کُلِّ شَیْ‌ءٍ با آن میکشند برها و میوه‌های هر چیز رِزْقاً مِنْ لَدُنَّا روزی از نزدیک ما وَ لکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لا یَعْلَمُونَ (۵۷) لکن بیشتر ایشان نمیدانند.
هوش مصنوعی: آنها گفتند: اگر ما به راه تو بیفتیم، آیا از سرزمین‌مان برده می‌شویم؟ مگر ما را در مکانی امن و بی‌خطر قرار نداده‌ایم؟ این سرزمین، حرمی امن است که میوه‌های هر چیز به سوی آن می‌آید و این روزی از جانب ماست. اما بیشتر آنان نمیدانند.
وَ کَمْ أَهْلَکْنا مِنْ قَرْیَةٍ و بس که هلاک کردیم و تباه و نیست از مردمان شهر بَطِرَتْ مَعِیشَتَها که ایشان را بطر گرفت در زندگانی خویش فَتِلْکَ مَساکِنُهُمْ آنک نشست گاههای ایشان لَمْ تُسْکَنْ مِنْ بَعْدِهِمْ إِلَّا قَلِیلًا نه نشستند در آن پس ایشان مگر اندکی وَ کُنَّا نَحْنُ الْوارِثِینَ (۵۸) از ایشان باز ماند جهان و میراث بما شد.
هوش مصنوعی: چقدر از شهرها و آبادی‌ها را هلاک کردیم که مردمانشان به راحتی و تن پروری زندگی می‌کردند. اما حالا آن مکان‌ها خالی و deserted شده‌اند و تنها عده کمی بعد از آنها در آنجا ساکن شدند. ما اکنون وارث آنها شده‌ایم و این دنیا و اموال آن به ما رسیده است.
وَ ما کانَ رَبُّکَ مُهْلِکَ الْقُری خداوند تو هلاک‌کننده مردمان شهرها نیست حَتَّی یَبْعَثَ فِی أُمِّها رَسُولًا تا آن گه که بفرستد در ما در شهرها پیغامبری یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِنا که بر ایشان میخواند سخنان ما وَ ما کُنَّا مُهْلِکِی الْقُری و ما هلاک‌کننده مردمان شهرها نیستیم إِلَّا وَ أَهْلُها ظالِمُونَ (۵۹) مگر که اهل آن ستمکاران باشند.
هوش مصنوعی: خداوند تو هیچ‌گاه مردمان شهرها را هلاک نمی‌کند تا اینکه در میان آنها پیامبری را بفرستد که آیات ما را برایشان بخواند و ما هرگز مردمان شهرها را هلاک نخواهیم کرد مگر آن‌که اهل آنها ستمکار باشند.
وَ ما أُوتِیتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ و هر چه شما را دادند از چیز فَمَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ زِینَتُها آن چیزیست برسیدنی در زندگانی این جهان و آرایش در این جهان وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ وَ أَبْقی و آنچه نزدیک خدایست بهترست و پاینده‌تر أَ فَلا تَعْقِلُونَ (۶۰) سخن در نمی‌یابید؟
هوش مصنوعی: هر چیزی که به شما داده شده، جزو نعمت‌های زندگی دنیوی و زینت‌های آن است، اما آنچه نزد خداست بهتر و پایدارتر است. آیا نمی‌فهمید؟
أَ فَمَنْ وَعَدْناهُ وَعْداً حَسَناً کسی که او را ما وعده نیکو دادیم فَهُوَ لاقِیهِ و روزی آن وعده را خواهد دید کَمَنْ مَتَّعْناهُ مَتاعَ الْحَیاةِ الدُّنْیا او چنان کس است که وی را چیزی گذرنده و ناپاینده دادیم ازین جهان؟ ثُمَّ هُوَ یَوْمَ الْقِیامَةِ مِنَ الْمُحْضَرِینَ (۶۱) پس آن گه روز رستاخیز او از حاضرکردگان است در آتش.
هوش مصنوعی: آیا کسی که ما به او وعده نیکو داده‌ایم، او روزی آن وعده را خواهد دید، مانند کسی است که ما تنها متاع زودگذر این دنیا را به او داده‌ایم؟ سپس در روز قیامت او از کسانی خواهد بود که در آتش حاضر می‌شوند.
وَ یَوْمَ یُنادِیهِمْ و آن روز که اللَّه خواند ایشان را فَیَقُولُ أَیْنَ شُرَکائِیَ الَّذِینَ کُنْتُمْ تَزْعُمُونَ (۶۲) و گوید این انبازان من که بدروغ میگفتید کجااند؟
هوش مصنوعی: و در آن روز که خداوند ایشان را فرا میخواند، می‌گوید: «کجایند شریکانی که شما آنها را شریک من می‌دانستید و به دروغ درباره‌شان سخن میگفتید؟»
قالَ الَّذِینَ حَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ ایشان گویند که وعید اللَّه بر ایشان واجب شد رَبَّنا خداوند ما هؤُلاءِ الَّذِینَ أَغْوَیْنا این آن مردمان‌اند که ما ایشان را بی‌راه کردیم أَغْوَیْناهُمْ کَما غَوَیْنا ایشان را بآن بی‌راه کردیم که خود بی‌راه بودیم تَبَرَّأْنا إِلَیْکَ از پرستگاری ایشان به بیزاری می با تو کردیم ما کانُوا إِیَّانا یَعْبُدُونَ (۶۳) ایشان ما را هرگز نپرستیدند.
هوش مصنوعی: آنها می‌گویند که وعده‌ی خداوند برایشان لازم و قطعی شد. خداوند ما این افرادی هستند که ما آنها را به انحراف کشاندیم. ما آنها را به انحراف کشاندیم همان‌گونه که خودمان منحرف بودیم. ما از پرستش آنها برائت می‌جوییم و به تو اعلام می‌کنیم که آنها هرگز ما را نپرستیدند.
وَ قِیلَ ادْعُوا شُرَکاءَکُمْ و ایشان را گویند این انباز گرفتگان خویش خوانید فَدَعَوْهُمْ خوانند ایشان را فَلَمْ یَسْتَجِیبُوا لَهُمْ و پاسخ نکنند ایشان را وَ رَأَوُا الْعَذابَ لَوْ أَنَّهُمْ کانُوا یَهْتَدُونَ (۶۴) و چون عذاب بینند دوست داشتندی که راه یافتگان بودندی.
هوش مصنوعی: به آنان گفته می‌شود: شریکان خود را بخوانید. پس آنها را می‌خوانند، اما آن شریکان به ندای آنها پاسخ نمی‌دهند. و زمانی که عذاب را می‌بینند، آرزو میکنند که ای کاش از هدایت‌یافتگان بودند.
وَ یَوْمَ یُنادِیهِمْ و آن روز که اللَّه خواند ایشان را فَیَقُولُ ما ذا أَجَبْتُمُ الْمُرْسَلِینَ (۶۵) و گوید پاسخ چه کردید فرستادگان مرا.
هوش مصنوعی: روزی خواهد آمد که خداوند آنها را فرا میخواند و از آنها می‌پرسد: چه پاسخی به فرستادگان من دادید؟
فَعَمِیَتْ عَلَیْهِمُ الْأَنْباءُ یَوْمَئِذٍ پوشیده ماند و فراموش بر ایشان خبرهای آن روز فَهُمْ لا یَتَساءَلُونَ (۶۶) و یکدیگر را نپرسند.
هوش مصنوعی: در آن روز، خبرها برای آنها ناواضح و پنهان بود و یادشان رفت که درباره‌ی آنچه رخ داده است، همدیگر را بپرسند.
فَأَمَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ امّا آن کس که به اقرار با پذیرفتگاری آمد و بگروید وَ عَمِلَ صالِحاً و کردار نیک کرد فَعَسی أَنْ یَکُونَ مِنَ الْمُفْلِحِینَ (۶۷) واجب است و لا بدّ که از نیک آمدگان بود او.
هوش مصنوعی: آن‌کس که به توبه و اعتراف آمده و ایمان آورده و عمل صالح انجام دهد، امید است که از رستگاران باشد و لازم است که جزو نیکوکاران محسوب شود.
وَ رَبُّکَ یَخْلُقُ ما یَشاءُ و خداوند تو می‌آفریند آنچه خواهد وَ یَخْتارُ و می‌گزیند ما کانَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ ایشان را گزین نیست سُبْحانَ اللَّهِ پاکی اللَّه را وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُونَ (۶۸) و چون برتر است از آن انبازی که با او میجویند.
هوش مصنوعی: خداوند هر چه بخواهد می‌آفریند و انتخاب می‌کند و برای آنان انتخابی نیست. پاک و منزّه است خداوند از آنچه آنها شریک او قرار می‌دهند.
وَ رَبُّکَ یَعْلَمُ ما تُکِنُّ صُدُورُهُمْ و خداوند تو میداند آنچه دلهای ایشان پوشیده میدارد وَ ما یُعْلِنُونَ (۶۹) و آنچه آشکارا میکنند.
هوش مصنوعی: و پروردگارت به خوبی میداند آنچه را که در دلهای آنان نهفته است و همچنین آنچه را که به طور علنی بیان میکنند.
وَ هُوَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ و او خداوند است نیست خدایی جز زو هُوَ لَهُ الْحَمْدُ فِی الْأُولی وَ الْآخِرَةِ او راست سزاواری و هو نامی بخدایی درین جهان و در آن جهان وَ لَهُ الْحُکْمُ و او راست کار برگزاردن و نهاد نهادن و کار راندن وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ (۷۰) و همه را می با او خواهند برد.
هوش مصنوعی: او خداوندی است که هیچ خدایی جز او وجود ندارد. او شایسته ستایش است در این دنیا و آن دنیا. او صاحب اختیار و قدرت است و همه کارها به او بازمی‌گردد. در نهایت همه موجودات به سوی او بازگشت میکنند.
قُلْ گوی أَ رَأَیْتُمْ چه بینید إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ اللَّیْلَ سَرْمَداً اگر اللَّه شب تاریک بر شما پاینده کند همیشه إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ تا روز رستاخیز مَنْ إِلهٌ غَیْرُ اللَّهِ کیست آن خدای جذز اللَّه یَأْتِیکُمْ بِضِیاءٍ که در روشنایی روز آرد بشما أَ فَلا تَسْمَعُونَ (۷۱) بنه می‌شنوید؟
هوش مصنوعی: بگو، آیا شما دیدید که اگر خداوند شب را برای شما دائمی کند تا روز قیامت، چه خواهید کرد؟ آیا غیر از خداوند خدای دیگری وجود دارد که بتواند برای شما نوری بیاورد؟ آیا به این حقیقت گوش نمی‌دهید؟
قُلْ أَ رَأَیْتُمْ گوی چه بینید إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ النَّهارَ سَرْمَداً اگر اللَّه روز بر شما پاینده کند همیشه إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ تا روز رستاخیز مَنْ إِلهٌ غَیْرُ اللَّهِ کیست خدایی جذز اللَّه یَأْتِیکُمْ بِلَیْلٍ که شب تاریک آرد بشما تَسْکُنُونَ فِیهِ تا درو آرام گیرند أَ فَلا تُبْصِرُونَ (۷۲) بنه می‌بینند.
هوش مصنوعی: آیا دیده‌اید اگر خداوند روز را برای شما همیشه ادامه دهد، تا روز قیامت، آیا خدایی جز خدا هست که می‌تواند شما را شب‌هنگام بیاورد تا در آن آرامش یابید؟ آیا نمی‌بینید؟
وَ مِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ از مهربانی اوست که شما را شب تاریک آفرید و روز روشن لِتَسْکُنُوا فِیهِ تا آرام گیرید در شب وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ و تا روزی و فضل او جویید بروز وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (۷۳) تا مگر برین دو نعمت شکر کنید.
هوش مصنوعی: از رحمت اوست که شب و روز را برای شما قرار داد تا در شب آرامش یابید و در روز به جستجوی روزی و نعمت‌های او بپردازید و شاید بر این دو نعمت شکرگزاری کنید.
وَ یَوْمَ یُنادِیهِمْ فَیَقُولُ و آن روز که خواند ایشان را و گوید أَیْنَ شُرَکائِیَ الَّذِینَ کُنْتُمْ تَزْعُمُونَ (۷۴) کجاست این انبازان من که بدروغ میگفتید.
هوش مصنوعی: و در آن روز که خداوند به آنها ندا می‌دهد، می‌گوید: «کجاست شریکانی که شما ادعا می‌کردید؟»
وَ نَزَعْنا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ شَهِیداً و از هر امّتی گواهی بیرون آورده‌ایم فَقُلْنا هاتُوا بُرْهانَکُمْ و گوئیم بیارید برهان و حجّت خویش، بیارید حجّت که دارید این انبازان را فَعَلِمُوا أَنَّ الْحَقَّ لِلَّهِ بدانند که حقّ خدایی خدایراست تنها یگانه وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما کانُوا یَفْتَرُونَ (۷۵) و گم گردد از ایشان آنچه بدروغ می انبازان خوانند.
هوش مصنوعی: از هر امتی گواهی را خارج کرده‌ایم و به آنها می‌گوییم که دلیل و برهان خود را بیاورند. آنها باید بدانند که تنها حق متعلق به خداست و آنچه را که به دروغ می‌سازند، از آنها دور خواهد شد.
میبدی