قوله تعالی: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ» ای ینقضوا من نظرهم الی ما حرّم اللَّه علیهم، و الغض و الاغضاض ان یدانی بین جفنیه من غیر ملاقاة، و من هاهنا زائدة یعنی یغضّوا ابصارهم بدلیل قوله: «وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ»، و قیل من هاهنا للتبعیض و هو ترک النظر الی ما لا یحلّ، لانّ المؤمنین غیر مأمورین بغضّ البصر اصلا انما امروا بغضّ البصر عن الحرام، «وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ» من ان یراها احد و هی من العانة الی اعلی الرکبة، قال ابو العالیة: کلّ موضع فی القرآن ذکر فیه الفرج فالمراد به الزنا الّا فی هذا الموضع فانّ المراد به الستر، حتی لا یقع بصر الغیر علیه، «ذلِکَ» ای غضّ البصر و حفظ الفرج، «أَزْکی لَهُمْ» اطهر لهم و انفع لدینهم و دنیاهم، «إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِما یَصْنَعُونَ» لا یخفی علیه فعلهم، روی عن بریدة قال قال رسول اللَّه (ص) لعلیّ: «یا علیّ لا تتبع النظرة فان لک الاولی و لیست لک الآخرة»
و عن عبد الرحمن بن ابی سعید الخدری عن ابیه انّ رسول اللَّه (ص) قال: «لا ینظر الرّجل الی عورة الرجل، و لا المرأة الی عورة المرأة و لا یغضی الرّجل الی الرجل فی ثوب واحد. و لا تغضی المرأة الی المرأة فی الثوب الواحد، و قال صلی اللَّه علیه و سلم: «اکفلوا لی بستّ اکفل لکم بالجنّة، اذا حدّث احدکم فلا یکذب، و اذا وعد فلا یخلف، و اذا ائتمن فلا یخن غضوا ابصارکم و احفظوا فروجکم و کفّوا ایدیکم.»
«وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ» عمّا لا بحلّ، «وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» ای یسترنها حتی لا یراها احد.
روی عن ام سلمة انّها کانت عند رسول اللَّه (ص) و میمونة اذ اقبل ابن ام مکتوم فدخل علیه و ذلک بعد ما امرنا بالحجاب، فقال رسول اللَّه (ص): احتجبا عنه، فقلنا یا رسول اللَّه أ لیس هو اعمی لا یبصرنا؟ فقال رسول اللَّه أ فعمیاوان انتما الستما تبصر انه.
«وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ» یرید بالزینة موضع الزینة، یعنی لا یظهرن موضع زینتهنّ لغیر محرم، معنی آنست که یا محمد زنان را فرمای تا چشمها فرو گیرند از نامحرم و ناپسند، و فرجها نگه دارند از حرام، و عورت خویش پوشیده دارند چنان که دیده کس بر آن نیفتد، و آرایش خویش و آنچه بر ان زیور و زینت است بر نامحرم پیدا نکنند، و مراد باین زینت خفی است نه زینت ظاهر، قلاده است در گردن و گوشوار در گوش و دستینه در دست و خلخال و خضاب بر پای، این زینت و زیور خفی روا نیست ایشان را که پیدا کنند بر نامحرم و اجنبی، اما زینت ظاهر که رب العالمین مستثنی کرد و گفت: «إِلَّا ما ظَهَرَ مِنْها» اهل علم مختلفند در آن که چیست؟ ابن مسعود گفت: جامه است بر تن وی بدلیل قوله: «خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ»، و اراد بها الثیاب، ابن عباس گفت سرمه است در چشم، و انگشتری در انگشت و خضاب دست، سعید جبیر و ضحاک و اوزاعی گفتند: روی است و هر دو کف، رب العزه رخصت داد که زنان این قدر از تن خویش پیدا کنند از بهر آن که عورت نیست در حق آزاد زنان و کشف آن در نماز روا و مرد اجنبی را جایز است که در آن زینت ظاهر نگرد هر گه که از فتنه و شهوت نترسد، و اگر از فتنه ترسد پس جایز نیست او را که نگرد و غضّ بصر باید چنان که اللَّه گفت: «یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ»، و قیل «لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ» هی الطیب و الثیاب المصبوغة الملوّنة و الخمر الرقاق الّتی تحکی طول الذوائب و قوله: «إِلَّا ما ظَهَرَ مِنْها» یعنی اصوات الخلاخیل. روی عن ابن سیرین قال: کانت النساء یخرجن متنقّبات لا یبدین الّا نصف عین واحدة فاذا انتهین الی الرّجال وقفن.
«وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ» ای لیلقین مقالعهنّ علی جیوبهنّ و صدورهنّ لیسترن بذلک شعورهنّ و صدورهنّ و اعناقهنّ و قرطتهنّ، قالت عائشة: رحم اللَّه نساء المهاجرات لمّا انزل اللَّه تعالی: «وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ» شققن مروطهن فاختمرن به، و قیل کانت قمصهن مفروجة الجیب کالدراعة تبدو منها صدورهن فامرن بسترها، «وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ» یعنی الزّینة الخفیة التی امرن بتغطیتها و لم یبح لهن کشفها فی الصّلاة و لا للاجنبیین، و هی ما عدا الوجه و الکفین، «إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ» جمع بعل و هو المقصود بالزّینة، و لعن النبی السلتاء و هی التی لا تختضب، و المرهاء و هی الّتی لا تکتحل. قال ابن عباس و مقاتل: معناه لا یضعن الجلباب و الخمار الّا لازواجهن، البعولة جمع البعل و هو الزوج، و منه قول سارة: «وَ هذا بَعْلِی شَیْخاً»، و قیل البعولة الحالة و هی المصدر یقال فلان حسن البعولة ای بارّ بزوجته. اما بعل قوم الیاس فهو اسم صنم و به سمّی بعلبک، و یقال اسم مطبخ سلیمان و منزل الیاس، و المباعلة مباشرة الرّجل المرأة، و فی الخبر: ایام منا ایام اکل و شرب و بعال».
قال الشاعر:
و کم من حصان ذات بعل ترکتها
اذا اللّیل ادجی لم تجد من تباعله.
«أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ آباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَواتِهِنَّ» فیجوز لهؤلاء ان ینظروا الی الزینة الباطنة و لا ینظرون الی ما بین السرّة و الرکبة، و یجوز للزوج ان ینظر الی جمیعها غیر انّه یکره له النظر الی فرجها.
قوله: «أَوْ نِسائِهِنَّ» اراد به یجوز للمرأة ان تنظر الی بدن المرأة الّا ما بین السرّة و الرکبة. کالرّجل المحرم هذا اذا کانت المرأة مسلمة فان کانت کافرة فهل یجوز للمسلمة ان تنکشف لها، اختلف اهل العلم فیه فقال بعضهم یجوز کما یجوز ان تنکشف للمرأة المسلمة لانّها من جملة النساء، و قال بعضهم لا یجوز لانّ اللَّه تعالی قال: «أَوْ نِسائِهِنَّ» و الکافرة لیست من نسائنا و لانّها اجنبیّة فی الدّین فکانت ابعد من الرجل الاجنبی، کتب عمر بن الخطاب الی ابی عبیدة بن الجراح، ان یمنع نساء اهل الکتاب ان یدخلن الحمّام مع المسلمات، «أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ»، اختلفوا فیه فقال قوم عبد المرأة محرم لها فیجوز له الدخول علیها اذا کان عفیفا فیجوز ان ینظر الی بدن مولاته الّا ما بین السرّة و الرکبة کالمحارم و هو ظاهر القرآن، و فی بعض الاخبار انّ النبی (ص) دخل علی فاطمة و معه غلام و هبه منها، و علی فاطمه ثوب اذا قنعت به رأسها لم یبلغ رجلیها و اذا غطت به رجلیها لم یبلغ رأسها، فقال النبیّ لفاطمة: «لیس علیک بأس انّما هو ابوک و غلامک».
و قال قوم هو کالاجنبی معها، و هو قول سعید بن المسیب و قال: المراد من الایة الاماء دون العبید، و عن ابن جریح انه قال: «أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ» انّه لا یحل لامرأة مسلمة ان یتجرد بین یدی امرأة مشرکة الّا ان تکون تلک المشرکة امة لها. «أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ» قرأ ابو جعفر و ابن عامر و ابو بکر غیر بالنصب علی الاستثناء و المعنی یبدین زینتهن للتابعین الّا ذوی الاربة منهم، فانّهن لا یبدین لهم الزّینة و یجوز ان یکون حالا و ذو الحال ما فی التّابعین من الذکر، و المعنی او التابعین لهن عاجزین عنهن، و قرأ الباقون غیر بالجرّ و الوجه انّه صفة للتابعین، فلذلک انجرّ و انّما جاز وصف التابعین و فیه لام التعریف بغیر و هو نکرة لانّ التّابعین غیر مقصودین باعیانهم فاجروا لذلک مجری النکرات و نکر وصفهم یغیر، و الاربة و الارب الحاجة و المراد بالتابعین غیر اولی الاربة الّذین یتبعون النساء یخدمونهن لیصیبوا شیئا و لا حاجة لهم فیهن کالخصیّ و الخنثی و الشیخ الهرم و الاحمق العنّین، و قیل هو المعتوه الّذی لا یمیز بین عورة الرجال و عورة النّساء، و قیل هو الصغیر الّذی لا ارب له فی النساء لصغره، روی عن عروة عن عائشة قالت: کان رجل یدخل علی ازواج النبیّ (ص) مخنث و کانوا یعدونه من غیر اولی الاربة، فدخل النبیّ یوما و هو عند بعض نسائه و هو ینعت امرأة فقال انّها اذا اقبلت اقبلت باربع و اذا ادبرت ادبرت بثمان، فقال النبی لا یدخلنّ علیکم هذا فحجبوه.
«أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلی عَوْراتِ النِّساءِ» اراد بالطفل الاطفال یکون واحدا و جمعا، و هو اسم للمولود الی ان یراهق، و معنی لم یظهروا لم یقووا و لم یقدروا و لم یطیقوا النّکاح و منه قوله: «فَأَصْبَحُوا ظاهِرِینَ» ای غالبین، قال مجاهد: لم یعرفوا العورة من غیرها من الصغر، و قیل لم یبلغوا حد الشهوة و لا رغبة لهم فی النساء، فاما اذا کانت لهم رغبة فحکمهم حکم البالغین
لقوله صلّی اللَّه علیه و سلّم: «مرّوهم بالصّلاة اذا بلغوا سبعا و اضربوهم علیها اذا بلغوا عشرا و فرّقوا بینهم فی المضاجع»
«وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ»، قال الحسن: کانت المرأة تمرّ فی السوق و علیها خلخال، فاذا مرّت علی الرّجال ضربت احدی الرجلین بالآخری لیعلموا انّها ذات خلخال و زینة و هذا یحرّک الشهوة و یؤدّی الی الفتنة فمنعت من ذلک، و قیل اسماع صوت الزّینة کاظهارها، و منه سمّی صوت الحلی وسواسا. «وَ تُوبُوا إِلَی اللَّهِ جَمِیعاً» من التقصیر الواقع فی امره و نهیه، و قیل راجعوا طاعة اللَّه فیما امرکم و نهاکم من الاداب المذکورة فی هذه السورة، «أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»، قرأ ابن عامر، «ایّه المؤمنون» بضم الهاء فی الوصل و کذلک فی الزخرف، «یا ایّه الساحر» و فی الرّحمن، «أَیُّهَ الثَّقَلانِ»، و یقف بلا الف، و قرأ الآخرون، بفتح الهاء فی الاحرف الثلاثة علی الاصل فی الوصل، و ذکر جماعة انّ ابا عمرو و الکسائی و یعقوب کانوا یقفون علیها بالالف، و کان الباقون یقفون بغیر الف، و لیس فی المصاحف الالف، روی عن ابن عمر انّه سمع رسول اللَّه یقول: «یا ایها الناس توبوا الی ربّکم فانّی اتوب الی ربّی کلّ یوم مائة مرّة».
و عن نافع عن ابن عمر قال: ان کنّا لنعد لرسول اللَّه (ص) فی المجلس یقول: «رب اغفر لی و تب علی انک انت التواب الغفور» مائه مرة.
«وَ أَنْکِحُوا الْأَیامی مِنْکُمْ»، الایامی جمع الایم، یقال رجل ایّم لا زوجة له و امرأة ایّم و ایّمة لا بعل لها، سواء کانت مطلّقة او متوفی عنها الزوج، او بکرا لم تتزوج، و الفعل آمت تئیم ایما و ایمة و ایاما و ایوما و ایومة و تأیمت تتأیم. و الایامی عند الکوفیین علی وزن فعالی مثل یتامی جمع علی المعنی لانّ الایم کالیتیم، و عند البصریین ایّم فیعل جمع علی فعالی تشبیها باسیر و اساری، و قیل جمع علی ایائم ثم قدّم و اخّر فصار ایامی ثم قلبت فصارت ایامی، و معنی الآیة زوّجوا ایّها المؤمنون من لا زوج له احرار رجالکم و نسائکم، «وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ» معنی آنست که ای مؤمنان! آزاد مردان را زن دهید و آزاد زنان را بشوی دهید، و شما که درم خریدان دارید بندگان را زن دهید، و این امر ندب و استحباب است نه امر حتم و ایجاب، و مثل این امر در قرآن فراوان است منه قوله تعالی: «وَ ذَرُوا الْبَیْعَ فَکاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِیهِمْ خَیْراً» شافعی گفت: کسی که نفس وی آرزوی نکاح کند و استطاعت و اهبت نکاح دارد مستحبّ است او را که زن خواهد و زن خواستن او را فاضلتر از اشتغال بنوافل عبادات، و یتأیّد ذلک بقول النّبی (ص): «تناکحوا تکثروا فانّی اباهی بکم الامم حتی بالسّقط»
و قال: «ثلاثة حق علی اللَّه عونهم: المکاتب الّذی یرید الاداء، و الناکح الّذی یرید العفاف، و المجاهد فی سبیل اللَّه.»
و قال (ص): «اذا خطب الیکم من ترضون دینه و خلقه فزوّجوه الّا تفعلوه تکن فتنة فی الارض و فساد عریض».
و قال لعلیّ: «ثلاث لا یؤخّرها: الصّلاة اذا آنت، و الجنازة اذا حضرت، و الایم اذا وجدت لها کفوا»، و قال علیه السلم: «م ادرک ولده و عنده ما یزوّجه فاحدث فالاثم بینهما»، اما اگر توقان نفس و غلبه شهوت بود و اهبت نکاح و استطاعت نبود دفع توقان و کسر شهوت خویش بروزه کند که مصطفی (ص) گفته: «یا معشر الشباب من استطاع منکم الباه فیلتزوج فانّه اغضّ للبصر و احصن للفرج، و من لم یستطع فلیصم فانّ الصّوم له و جاء».
اما کسی که او را غلمت و شهوت نرنجاند و آرزوی نکاح نکند شافعی گفت نوافل عبادات او را فاضلتر، و بو حنیفه گفت نکاح او را فاضلتر، قال الشافعی: و قد ذکر اللَّه عبدا اکرمه فقال: «وَ سَیِّداً وَ حَصُوراً»، و الحصور الّذی لا یأتی النساء و ذکر القواعد، من النساء و لم یندبهنّ الی النکاح فدلّ انّ المندوب الی النکاح من یحتاج الیه، و فی الآیة دلیل ان تزویج النّساء الایامی الی الاولیاء لانّ اللَّه تعالی خاطبهم به کما انّ تزویج العبید و الاماء الی السادات بقوله عز و جل: «وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ»، و هو قول اکثر اهل العلم من الصّحابة و من بعدهم. روی عن ذلک عمر و علیّ و ابن مسعود و ابن عباس و ابی هریرة و عائشة و به قال سعید بن المسیب و الحسن و شریح و النخعی و عمر بن عبد العزیز و الیه ذهب الثوری و الاوزاعی و عبد اللَّه بن المبارک و الشافعی و احمد و اسحاق و جوز اصحاب الرأی للمرأة تزویج نفسها، و قال مالک: ان کانت المرأة دنیّة یجوز لها تزویج نفسها، و ان کانت شریفة فلا، و الدّلیل علی ان الولی شرط من جهة الخبر ما روی ابو موسی قال قال النبی (ص): «لا نکاح الّا بولی»، و عن عروة عن عائشة، انّ النبیّ صلی اللَّه علیه و سلّم قال: «ایّما امرأة نکحت بغیر اذن ولیها فنکاحها باطل باطل باطل، فان مسّها فلها المهر بما استحل من فرجها، فان اشتجروا فالسلطان ولی من لا ولیّ له.
«إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ» ای لا تمتنعوا من تزویج هؤلاء لاجل الفقر فان اللَّه یغنیهم اللَّه من فضله، قیل یغنیهم اللَّه بقناعة الصالحین، و قیل یغنیهم باجتماع الرزقین، رزق الزوج و رزق الزوجة و کان رسول اللَّه (ص) یقول: «اطلبوا الغنی فی هذه الآیة»، و قال عمر: عجبت لمن یبتغی الغنی بغیر النکاح، و اللَّه عز و جل یقول: «إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ». و عن بعضهم انّ اللَّه عز و جل وعد الغنی بالنکاح و بالتفرق فقال: «إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ»، و قال و ان یتفرقا یغن اللَّه کلا من سعته ثم قال: «وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ»، یوسع علی من یشاء، علیم بمن یستحقه.
«وَ لْیَسْتَعْفِفِ» العفة و الاستعفاف و الکف واحد و هو الامتناع، «الَّذِینَ لا یَجِدُونَ نِکاحاً» ای اسباب النکاح من المهر و النفقة، فحذف المضاف و اقیم المضاف الیه مقامه، و المعنی فلیعف و لیکف عن الحرام من لا یقدر علی تزوج امرأة بان لا یملک المهر و النفقة، «حَتَّی یُغْنِیَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ». ای یوسّع علیهم و یعطیهم ما لا یتزوجون به، و قیل یغنیهم اللَّه بقلة الرغبة. «وَ الَّذِینَ یَبْتَغُونَ الْکِتابَ» ای یطلبون المکاتبة، «مِمَّا مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ فَکاتِبُوهُمْ»، کتاب و مکاتبت هر دو یکسانست چون قتال و مقاتلت، و مکاتبت آنست که مملوک خود را گوید: کاتبتک علی ان تعطینی کذا دینارا فی نجمین او فی نجوم معلومة علی انّک اذا ادّیتها فانت حرّ، گوید ترا مکاتبت کردم بصد دینار مثلا که بمن گزاری بدو نجم یا بسه نجم یا چندان که بود از نجوم، چون این مال درین نجوم گزاردی بمن تو آزاد باشی، مملوک گوید من پذیرفتم پس چون آن مال بگزارد وی آزاد گردد و اولاد او که در حال کتابت در وجود آمده باشند تبع وی باشند در آزادی، و کسبی که کند بعد از کتابت همه آن وی باشد تا حق سیّد از آن بگزارد و اگر در میانه از اداء مال عاجز آید سیّد را رسد که کتابت وی فسخ کند و او را بارق خویش برد و آنچه در دست وی باشد از مال و کسب وی همه آن سید باشد، عبد اللَّه عمر گفت: المکاتب عبد ما بقی علیه من مکاتبته درهم: و شرط است که مملوک بالغ باشد و عاقل اگر کودک بود یا دیوانه کتابت ایشان روا نباشد، که ابتغاء ایشان درست نیست در شرع، چون مملوک برین صفت باشد و از سیّد خویش کتابت خواهد مستحبّ است و مندوب که او را اجابت کند که رب العزّه میگوید: «فَکاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِیهِمْ خَیْراً»، و این امر ندب و استحباب است نه امر حتم و ایجاب، و سبب نزول این آیت آن بود که حویطب بن عبد العزّی غلامی داشت نام وی صیح از سیّد خویش کتابت خواست سید سر وازد و او را بآنچه خواست اجابت نکرد تا رب العزه آیت فرستاد، «فَکاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِیهِمْ خَیْراً» اگر در ایشان خیری می‌بینید ایشان را مکاتبت کنید، فکاتبه حویطب علی مائة دینار و وهب له منها عشرین دینارا، فاداها و قتل یوم حنین فی الحرب.
روی ابو هریرة قال قال النبیّ صلّی اللَّه علیه و سلّم: «ثلاثة علی اللَّه عونهم: المکاتب الّذی یرید الاداء، و الناکح یرید العفاف، و المجاهد فی سبیل اللَّه»
، قوله: «إِنْ عَلِمْتُمْ فِیهِمْ خَیْراً» اختلفوا فیه، فقال الحسن: ان علمتم فیهم الصدق و الامانة و الوفاء، و قیل ان علمتم فیهم الرشد و الصلاح و اقامة الصّلاة، و قیل هو ان یکون بالغا عاقلا، و قال ابن عباس: ان علمتم فیهم القدرة علی الاحتراف و الاکتساب لاداء ما کوتبوا علیه و رغبة فی الکتابة، و انّما قال ذلک لانّه اذا لم یقدر علی الکسب او قدر علیه و لکنّه لا یرغب فیه فکاتبه انقطع حق المولی عنه من غیر نفع یرجع الیه فیتضرّر به. «وَ آتُوهُمْ مِنْ مالِ اللَّهِ الَّذِی آتاکُمْ»، قول عثمان و علی و زبیر و جماعتی آنست که این خطاب با موالی است، ایشان که بندگان خویش را مکاتب کنند میگوید از آن مال کتابت که نام زد کرده‌اید چیزی فاکم کنید علی گفت ربعی فاکم کند، ابن عباس گفت ثلثی فاکم کند، شافعی گفت آنچه فاکم کند مقدور و معین نیست بلی برو واجب است و لازم که چیزی فاکم کند بمعروف چندان که لایق آن مال باشد. کاتب عبد اللَّه بن عمر غلاما له علی خمسة و ثلاثین الف درهم فوضع من آخر کتابته خمسة آلاف درهم، و قال سعید بن جبیر: کان ابن عمر اذا کاتب مکاتبه لم یضع عنه شیئا من اول نجومه مخافة ان یعجز فرجع الیه صدقته و وضع من آخر کتابته ما احبّ، و یروی ان عمر کاتب عبدا له یکنی ابا امیة و هو اول عبد کوتب فی الاسلام فاتاه باوّل نجم فدفعه الیه عمر و قال له استعن به علی مکاتبتک فقال لو اخرته الی آخر نجم، فقال اخاف ان لا ادرک ذلک، قال الحسن اراد بقوله: «وَ آتُوهُمْ مِنْ مالِ اللَّهِ» سهمهم الّذی جعل اللَّه لهم من الصدقات المفروضات بقوله: «وَ فِی الرِّقابِ»، و قال النخعی هو حث لجمیع الناس علی معونتهم، قال النّبی (ص): «من اعان مکاتبا فی رقبته او مجاهدا فی سبیل اللَّه اظلّه اللَّه فی ظل عرشه یوم لا ظلّ الاظله».
«وَ لا تُکْرِهُوا فَتَیاتِکُمْ عَلَی الْبِغاءِ» این در شأن عبد اللَّه بن ابیّ سلول منافق فرو آمد که کنیزکان خویش را بناکام بر زنا میداشت بر عادت اهل جاهلیت، چیزی را که می‌بستدند و بوی میدادند، شش کنیزک داشت نام ایشان معاذه و مسیکه و عمره و اروی و امیمه و قتیله، و این کنیزکان عفایف بودند کراهیت میداشتند زنا کردن، گفتند و اللَّه لا تفعل و قد جاءنا اللَّه بالاسلام و حرّم الزنا، و اللَّه که این کار نکنیم پس از آن که اللَّه ما را باسلام گرامی کرد و زنا حرام کرد، و حال خود با مصطفی علیه السلام بگفتند و از اکراه عبد اللَّه بنالیدند، تا رب العزه از بهر ایشان این آیت فرستاد «وَ لا تُکْرِهُوا فَتَیاتِکُمْ عَلَی الْبِغاءِ»، البغاء الزناء النساء خاصة. «إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّناً» یعنی اذ اردن تحصنا، و لیس معناه الشرط لانه لا یجوز اکراههنّ علی الزنا و ان لم یردن تحصنا هذا کقوله: «وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»، یعنی اذ کنتم مؤمنین، و قیل انّما شرط ارادة التحصن لانّ الاکراه انّما یکون عند ارادة التحصن فان لم ترد التحصن بغت طوعا، و التحصن التعفف. و قال الحسین بن الفضل: فی الایة تقدیم و تأخیر، تقدیرها و لا تکرهوا فتیاتکم علی البغاء، لتبتغوا عرض الحیاة الدّنیا ای لتطلبوا من اموال الدّنیا، یعنی کسبهن و بیع اولادهن، «وَ مَنْ یُکْرِهْهُنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِنْ بَعْدِ إِکْراهِهِنَّ غَفُورٌ رَحِیمٌ»، للمکرهات و الوزر علی المکره، و کان الحسن اذا قرأ هذه الآیة قال: لهن و اللَّه لهن و اللَّه.
«وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَیْکُمْ» یا معشر المؤمنین، «آیاتٍ» من القرآن، «مُبَیِّناتٍ»، بفتح الیاء قرأها ابو عمرو و ابن کثیر و نافع و یعقوب و ابو بکر یعنی مبینات بالدلائل و البرهان و الفرائض و الاحکام، و قرأ الآخرون بکسر الیاء، و المعنی انها تبیّن الحلال من الحرام، «وَ مَثَلًا مِنَ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ» ای و انزلنا بانزال القرآن قصص من تقدمکم و ذکر احوالهم لتجتنبوا ما سخطنا به علیهم. و تقبلوا علی ما رضینا به عنهم، «وَ مَوْعِظَةً» و زجرا عن المعاصی، «لِلْمُتَّقِینَ» فانّهم ینتفعون بها.
برگردان به زبان ساده
قوله تعالی: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ» ای ینقضوا من نظرهم الی ما حرّم اللَّه علیهم، و الغض و الاغضاض ان یدانی بین جفنیه من غیر ملاقاة، و من هاهنا زائدة یعنی یغضّوا ابصارهم بدلیل قوله: «وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ»، و قیل من هاهنا للتبعیض و هو ترک النظر الی ما لا یحلّ، لانّ المؤمنین غیر مأمورین بغضّ البصر اصلا انما امروا بغضّ البصر عن الحرام، «وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ» من ان یراها احد و هی من العانة الی اعلی الرکبة، قال ابو العالیة: کلّ موضع فی القرآن ذکر فیه الفرج فالمراد به الزنا الّا فی هذا الموضع فانّ المراد به الستر، حتی لا یقع بصر الغیر علیه، «ذلِکَ» ای غضّ البصر و حفظ الفرج، «أَزْکی لَهُمْ» اطهر لهم و انفع لدینهم و دنیاهم، «إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِما یَصْنَعُونَ» لا یخفی علیه فعلهم، روی عن بریدة قال قال رسول اللَّه (ص) لعلیّ: «یا علیّ لا تتبع النظرة فان لک الاولی و لیست لک الآخرة»
هوش مصنوعی: خداوند به مؤمنان توصیه می‌کند که از نگاه کردن به چیزهایی که برایشان حرام است خودداری کنند. «غضّ بصر» به معنای کاهش و کنترل نگاه است، یعنی از نگاه کردن به چیزهایی که ممنوع است دوری کنند. همچنین در این آیه به حفظ عفت و حجاب اشاره شده است، به این معنی که انسان باید از دیدن عورات دیگران دوری کند. در قرآن جای دیگری گفته شده است که هر جایی که صحبت از «فرج» به میان آید، به معنی زنا است، به جز در اینجا که منظور پوشش و حفظ آن است. این کارها به آنان پاک‌تر و مفیدتر برای دین و دنیایشان خواهد بود. به‌علاوه، خداوند به تمام اعمال و رفتارهای آنان آگاه است. در حدیثی از رسول الله (ص) آمده است که به علی (ع) توصیه کرده‌اند که به نگاه اول اکتفا کند و از دنبال کردن آن پرهیز کند.
و عن عبد الرحمن بن ابی سعید الخدری عن ابیه انّ رسول اللَّه (ص) قال: «لا ینظر الرّجل الی عورة الرجل، و لا المرأة الی عورة المرأة و لا یغضی الرّجل الی الرجل فی ثوب واحد. و لا تغضی المرأة الی المرأة فی الثوب الواحد، و قال صلی اللَّه علیه و سلم: «اکفلوا لی بستّ اکفل لکم بالجنّة، اذا حدّث احدکم فلا یکذب، و اذا وعد فلا یخلف، و اذا ائتمن فلا یخن غضوا ابصارکم و احفظوا فروجکم و کفّوا ایدیکم.»
هوش مصنوعی: پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «مرد نباید به آلت تناسلی مرد دیگر نگاه کند و زن نیز نباید به آلت تناسلی زن دیگر نگاه کند. همچنین، مردان باید از تماس بدنی در یک لباس با یکدیگر پرهیز کنند و زنان نیز باید از چنین تماسی اجتناب کنند. پیامبر (ص) همچنین فرمودند: «اگر شش مورد را رعایت کنید، من شما را به بهشت بشارت می‌دهم: وقتی کسی صحبت می‌کند، دروغ نگوید؛ وقتی وعده‌ای می‌دهد، خلف وعده نکند؛ وقتی به او امینی سپرده می‌شود، خیانت نکند؛ دیدگان خود را فروبندید، عفت خود را حفظ کنید و دستان خود را نگه‌دارید.»
«وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ» عمّا لا بحلّ، «وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» ای یسترنها حتی لا یراها احد.
هوش مصنوعی: به زنان با ایمان بگویید که نگاه‌های خود را کنترل کنند و از دیدن چیزهایی که برایشان جایز نیست، پرهیز کنند و همچنین حجاب خود را حفظ کنند تا جایی که کسی آنها را نبیند.
روی عن ام سلمة انّها کانت عند رسول اللَّه (ص) و میمونة اذ اقبل ابن ام مکتوم فدخل علیه و ذلک بعد ما امرنا بالحجاب، فقال رسول اللَّه (ص): احتجبا عنه، فقلنا یا رسول اللَّه أ لیس هو اعمی لا یبصرنا؟ فقال رسول اللَّه أ فعمیاوان انتما الستما تبصر انه.
هوش مصنوعی: ام سلمه و میمونه در نزد پیامبر (ص) بودند که ابن ام مکتوم وارد شد، این اتفاق پس از صدور دستور حجاب بود. پیامبر (ص) فرمودند: از او پنهان شوید. ما پاسخ دادیم: ای پیامبر، آیا او بینا نیست و ما را نمی‌بیند؟ پیامبر (ص) فرمودند: آیا شما نیز بینا نیستید و او را نمی‌بینید؟
«وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ» یرید بالزینة موضع الزینة، یعنی لا یظهرن موضع زینتهنّ لغیر محرم، معنی آنست که یا محمد زنان را فرمای تا چشمها فرو گیرند از نامحرم و ناپسند، و فرجها نگه دارند از حرام، و عورت خویش پوشیده دارند چنان که دیده کس بر آن نیفتد، و آرایش خویش و آنچه بر ان زیور و زینت است بر نامحرم پیدا نکنند، و مراد باین زینت خفی است نه زینت ظاهر، قلاده است در گردن و گوشوار در گوش و دستینه در دست و خلخال و خضاب بر پای، این زینت و زیور خفی روا نیست ایشان را که پیدا کنند بر نامحرم و اجنبی، اما زینت ظاهر که رب العالمین مستثنی کرد و گفت: «إِلَّا ما ظَهَرَ مِنْها» اهل علم مختلفند در آن که چیست؟ ابن مسعود گفت: جامه است بر تن وی بدلیل قوله: «خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ»، و اراد بها الثیاب، ابن عباس گفت سرمه است در چشم، و انگشتری در انگشت و خضاب دست، سعید جبیر و ضحاک و اوزاعی گفتند: روی است و هر دو کف، رب العزه رخصت داد که زنان این قدر از تن خویش پیدا کنند از بهر آن که عورت نیست در حق آزاد زنان و کشف آن در نماز روا و مرد اجنبی را جایز است که در آن زینت ظاهر نگرد هر گه که از فتنه و شهوت نترسد، و اگر از فتنه ترسد پس جایز نیست او را که نگرد و غضّ بصر باید چنان که اللَّه گفت: «یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ»، و قیل «لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ» هی الطیب و الثیاب المصبوغة الملوّنة و الخمر الرقاق الّتی تحکی طول الذوائب و قوله: «إِلَّا ما ظَهَرَ مِنْها» یعنی اصوات الخلاخیل. روی عن ابن سیرین قال: کانت النساء یخرجن متنقّبات لا یبدین الّا نصف عین واحدة فاذا انتهین الی الرّجال وقفن.
هوش مصنوعی: زنان باید از نشان دادن زینت‌ها و زیبایی‌های خود به غیر محرم بپرهیزند. این بدان معنی است که آنها باید از نگاه کردن به نامحرمان و نیز از افشای فرجی خود در حرام‌ها دوری کنند و عورت خود را به گونه‌ای بپوشانند که کسی نتواند آن را ببیند. زینت‌هایی که در اینجا منظور است، زینت‌های پنهان مانند گردنبند، گوشواره، دستبند و خلخال است که نباید بر نامحرمان نمایان شوند. اما زینت‌های ظاهر که در قرآن مستثنی شده‌اند، شامل لباس و برخی زینت‌های دیگر می‌شوید که به نظر علما درباره آن نظرات مختلفی وجود دارد. برخی گفته‌اند که زینت ظاهر شامل لباس پوشیدن است، در حالی که دیگران به آرایش و زیورآلات اشاره کردند. با این حال، اگر زن از فتنه و شهوت بترسد، نباید زینت‌های خود را نمایان کند و باید از نگاه به نامحرمان خودداری کند. همچنین گفته شده که در گذشته، زنان فقط نیمی از چشم‌های خود را نشان میدادند و در حضور مردان می‌ایستادند.
«وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ» ای لیلقین مقالعهنّ علی جیوبهنّ و صدورهنّ لیسترن بذلک شعورهنّ و صدورهنّ و اعناقهنّ و قرطتهنّ، قالت عائشة: رحم اللَّه نساء المهاجرات لمّا انزل اللَّه تعالی: «وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ» شققن مروطهن فاختمرن به، و قیل کانت قمصهن مفروجة الجیب کالدراعة تبدو منها صدورهن فامرن بسترها، «وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ» یعنی الزّینة الخفیة التی امرن بتغطیتها و لم یبح لهن کشفها فی الصّلاة و لا للاجنبیین، و هی ما عدا الوجه و الکفین، «إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ» جمع بعل و هو المقصود بالزّینة، و لعن النبی السلتاء و هی التی لا تختضب، و المرهاء و هی الّتی لا تکتحل. قال ابن عباس و مقاتل: معناه لا یضعن الجلباب و الخمار الّا لازواجهن، البعولة جمع البعل و هو الزوج، و منه قول سارة: «وَ هذا بَعْلِی شَیْخاً»، و قیل البعولة الحالة و هی المصدر یقال فلان حسن البعولة ای بارّ بزوجته. اما بعل قوم الیاس فهو اسم صنم و به سمّی بعلبک، و یقال اسم مطبخ سلیمان و منزل الیاس، و المباعلة مباشرة الرّجل المرأة، و فی الخبر: ایام منا ایام اکل و شرب و بعال».
هوش مصنوعی: زنان باید روسری‌های خود را بر روی سینه‌ها و گردن‌هایشان بیندازند تا بتوانند موها و گردن‌های خود را بپوشانند. عایشه میگوید: خداوند زنان مهاجر را رحمت کند، زیرا وقتی این آیه نازل شد، آنها پارچه‌های خود را بریدند و با آنها خود را پوشاندند. گفته می‌شود که پیراهن‌های آنها دکمه‌دار بود و سینه‌هایشان از آنها نمایان بود، بنابراین دستور پوشاندن آنها داده شد. آیه همچنین به این موضوع اشاره دارد که هیچ‌کس نباید زینت‌های خود را نشان دهد، زینت‌هایی که باید پوشانده شوند و نشان دادن آنها در نماز و در برابر مردان بیگانه مجاز نیست، به جز برای همسرانشان. همسر به معنی شوهر است و از طرف پیامبر نیز زنانی که بدون حنا و آرایش بودند، مورد نکوهش قرار گرفته‌اند. ابن عباس و مقاتل می‌گویند که این به این معناست که زنان فقط در حضور شوهرانشان می‌توانند از این پوشش و زینت استفاده کنند. کلمه همسر اشاره به شوهر دارد و از آن‌جا که در داستان سارا به این موضوع اشاره شده، به مفهوم بار کردن و پشتیبانی از همسر نیز ممکن است اشاره کند. همچنین اشاره شده که "بعل" نام یک بَت و مجسمه است و به نام‌های دیگر نیز نسبت داده می‌شود. در نهایت، مفهوم بغایله به نزدیکی مرد و زن اشاره دارد و در برخی متون آمده که روزهای خاصی برای خوردن و آشامیدن و نزدیکی وجود دارد.
قال الشاعر:
هوش مصنوعی: شاعر میگوید:
و کم من حصان ذات بعل ترکتها
هوش مصنوعی: و چه تعداد اسب‌های زیبا و تندرویی که رهایشان کردم.
اذا اللّیل ادجی لم تجد من تباعله.
هوش مصنوعی: وقتی شب تیره و تار می‌شود، دیگر کسی را نمی‌یابی که با تو دوستی کند.
«أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ آباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَواتِهِنَّ» فیجوز لهؤلاء ان ینظروا الی الزینة الباطنة و لا ینظرون الی ما بین السرّة و الرکبة، و یجوز للزوج ان ینظر الی جمیعها غیر انّه یکره له النظر الی فرجها.
هوش مصنوعی: زنان می‌توانند به مردان خاصی از جمله پدران، برادران و پسران خود که شامل همسرانشان نیز می‌شود، اجازه دهند که به زیبایی‌های درونی آنها نگاه کنند، اما نباید نگاهی به نواحی بین ناف و زانو داشته باشند. همچنین شوهر می‌تواند به تمام نواحی بدن همسرش نگاه کند، اما بهتر است که به نواحی خصوصی او نگاه نکند.
قوله: «أَوْ نِسائِهِنَّ» اراد به یجوز للمرأة ان تنظر الی بدن المرأة الّا ما بین السرّة و الرکبة. کالرّجل المحرم هذا اذا کانت المرأة مسلمة فان کانت کافرة فهل یجوز للمسلمة ان تنکشف لها، اختلف اهل العلم فیه فقال بعضهم یجوز کما یجوز ان تنکشف للمرأة المسلمة لانّها من جملة النساء، و قال بعضهم لا یجوز لانّ اللَّه تعالی قال: «أَوْ نِسائِهِنَّ» و الکافرة لیست من نسائنا و لانّها اجنبیّة فی الدّین فکانت ابعد من الرجل الاجنبی، کتب عمر بن الخطاب الی ابی عبیدة بن الجراح، ان یمنع نساء اهل الکتاب ان یدخلن الحمّام مع المسلمات، «أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ»، اختلفوا فیه فقال قوم عبد المرأة محرم لها فیجوز له الدخول علیها اذا کان عفیفا فیجوز ان ینظر الی بدن مولاته الّا ما بین السرّة و الرکبة کالمحارم و هو ظاهر القرآن، و فی بعض الاخبار انّ النبی (ص) دخل علی فاطمة و معه غلام و هبه منها، و علی فاطمه ثوب اذا قنعت به رأسها لم یبلغ رجلیها و اذا غطت به رجلیها لم یبلغ رأسها، فقال النبیّ لفاطمة: «لیس علیک بأس انّما هو ابوک و غلامک».
هوش مصنوعی: در متن اشاره شده که زن می‌تواند به بدن زن دیگری نگاه کند، به جز مناطق خاصی از بدنش (بین ناف و زانو). این موضوع درباره زنان مسلمان مطرح شده است. اما اگر زنی کافر باشد، نظر فقها درباره این مسئله متفاوت است. برخی می‌گویند که زن مسلمان می‌تواند به بدن زن کافر نگاه کند زیرا او هم از جمع زنان محسوب می‌شود، در حالی که برخی دیگر معتقدند که این کار مجاز نیست چرا که خداوند به صراحت در قرآن به زنان مسلمان اشاره کرده و کافران را جزو آنان نمی‌داند. همچنین اشاره شده که عمر بن خطاب به ابی عبیده دستور داده که زنان اهل کتاب نتوانند با زنان مسلمان به حمام بروند. در مورد برده‌ها نیز اختلاف نظر وجود دارد. برخی معتقدند که یک برده برای مولایش می‌تواند به او نزدیک شود، مشروط بر اینکه عفیف باشد و بتواند به بدن مولایش نگاه کند، به جز نواحی ممنوعه. در احادیث آمده است که پیامبر (ص) به خانه فاطمه رفت و با غلام او بود، در حالی که فاطمه با لباسی پوشانده شده بود که به دلیل اندازه‌اش نمی‌توانست به طور کامل بدنش را بپوشاند. پیامبر به فاطمه گفت که نگرانی ندارد چون آن فرد فرزندش و غلام اوست.
و قال قوم هو کالاجنبی معها، و هو قول سعید بن المسیب و قال: المراد من الایة الاماء دون العبید، و عن ابن جریح انه قال: «أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ» انّه لا یحل لامرأة مسلمة ان یتجرد بین یدی امرأة مشرکة الّا ان تکون تلک المشرکة امة لها. «أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ» قرأ ابو جعفر و ابن عامر و ابو بکر غیر بالنصب علی الاستثناء و المعنی یبدین زینتهن للتابعین الّا ذوی الاربة منهم، فانّهن لا یبدین لهم الزّینة و یجوز ان یکون حالا و ذو الحال ما فی التّابعین من الذکر، و المعنی او التابعین لهن عاجزین عنهن، و قرأ الباقون غیر بالجرّ و الوجه انّه صفة للتابعین، فلذلک انجرّ و انّما جاز وصف التابعین و فیه لام التعریف بغیر و هو نکرة لانّ التّابعین غیر مقصودین باعیانهم فاجروا لذلک مجری النکرات و نکر وصفهم یغیر، و الاربة و الارب الحاجة و المراد بالتابعین غیر اولی الاربة الّذین یتبعون النساء یخدمونهن لیصیبوا شیئا و لا حاجة لهم فیهن کالخصیّ و الخنثی و الشیخ الهرم و الاحمق العنّین، و قیل هو المعتوه الّذی لا یمیز بین عورة الرجال و عورة النّساء، و قیل هو الصغیر الّذی لا ارب له فی النساء لصغره، روی عن عروة عن عائشة قالت: کان رجل یدخل علی ازواج النبیّ (ص) مخنث و کانوا یعدونه من غیر اولی الاربة، فدخل النبیّ یوما و هو عند بعض نسائه و هو ینعت امرأة فقال انّها اذا اقبلت اقبلت باربع و اذا ادبرت ادبرت بثمان، فقال النبی لا یدخلنّ علیکم هذا فحجبوه.
هوش مصنوعی: برخی افراد معتقدند که این شخص مانند یک فرد بیگانه است، و این نظر متعلق به سعید بن مسیّب است که میگوید آیه مورد نظر مختص به کنیزان است و نه برده‌ها. ابن جریح نیز گفته است که زنی مسلمان نباید در برابر زنی مشرک بدون پوشش باشد، مگر اینکه آن زن مشرکه کنیز او باشد. در مورد "یا تابعین غیر اولی الاربة" نیز، ابوجعفر و ابن عامر و ابوبکر آن را استثنا خوانده‌اند و به این معنی است که زنان می‌توانند زینت‌های خود را به تابعین نشان دهند، مگر به افرادی که دارای نیاز جنسی نیستند، چرا که آنها نمی‌توانند زینت را ببینند. احتمال دارد که این آیه به حالت تابعین اشاره کند که از زنان نیازمند نیستند. باقی افراد "غیر" را با حالت جرّ خوانده‌اند و چنین است که به تابعین وصف داده می‌شود، زیرا تابعین به‌طور خاص مورد نظر نبوده و به همین دلیل به عنوان نکره در نظر گرفته می‌شوند. "ارب" به معنی نیاز است و منظور از تابعین «غیر اولی الاربة» کسانی هستند که برای خدمت به زنان آمده‌اند بدون نیاز واقعی به آنها، مانند خصی‌ها، خنثی‌ها، افراد سالخورده و احمق‌ها. برخی دیگر نیز گفته‌اند که این افراد شامل افراد نابالغی هستند که نیاز جنسی ندارند. عروه از عایشه نقل کرده که مردی مخنث به خانه‌های همسران پیامبر (ص) می‌رفت و آنها او را از "غیر اولی الاربة" به شمار می‌آوردند. یک روز پیامبر وارد شد و او در حال توصیف زنی بود و گفت که او وقتی می‌آید چهار و وقتی می‌رود هشت مشخصه دارد. پیامبر فرمود که این شخص نباید به خانه شما وارد شود و او را محبوس کردند.
«أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلی عَوْراتِ النِّساءِ» اراد بالطفل الاطفال یکون واحدا و جمعا، و هو اسم للمولود الی ان یراهق، و معنی لم یظهروا لم یقووا و لم یقدروا و لم یطیقوا النّکاح و منه قوله: «فَأَصْبَحُوا ظاهِرِینَ» ای غالبین، قال مجاهد: لم یعرفوا العورة من غیرها من الصغر، و قیل لم یبلغوا حد الشهوة و لا رغبة لهم فی النساء، فاما اذا کانت لهم رغبة فحکمهم حکم البالغین
هوش مصنوعی: در این متن به کودکانی اشاره شده که هنوز به سن بلوغ نرسیده و قادر به تشخیص عورتی از دیگری نیستند و به همین دلیل نمی‌توانند وارد روابط جنسی و نکاح شوند. این کودکان به عنوان کسانی شناخته می‌شوند که هنوز به حدی از رشد نرسیده‌اند که بخواهند به سمت جنس مخالف تمایل داشته باشند. اما اگر این کودکان به سن و سالی برسند که تمایل و رغبت به زنان را احساس کنند، در این صورت حکم آنها مشابه بزرگ‌ترها خواهد بود.
لقوله صلّی اللَّه علیه و سلّم: «مرّوهم بالصّلاة اذا بلغوا سبعا و اضربوهم علیها اذا بلغوا عشرا و فرّقوا بینهم فی المضاجع»
هوش مصنوعی: پیامبر اسلام فرمودند: «هنگامی که کودکان به سن هفت سالگی رسیدند، آنها را به نماز تشویق کنید و زمانی که به سن ده سالگی رسیدند، اگر نماز نخوانند، باید آنها را تنبیه کنید و همچنین باید بین دختران و پسران در خواب جدایی قائل شوید.»
«وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ»، قال الحسن: کانت المرأة تمرّ فی السوق و علیها خلخال، فاذا مرّت علی الرّجال ضربت احدی الرجلین بالآخری لیعلموا انّها ذات خلخال و زینة و هذا یحرّک الشهوة و یؤدّی الی الفتنة فمنعت من ذلک، و قیل اسماع صوت الزّینة کاظهارها، و منه سمّی صوت الحلی وسواسا. «وَ تُوبُوا إِلَی اللَّهِ جَمِیعاً» من التقصیر الواقع فی امره و نهیه، و قیل راجعوا طاعة اللَّه فیما امرکم و نهاکم من الاداب المذکورة فی هذه السورة، «أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»، قرأ ابن عامر، «ایّه المؤمنون» بضم الهاء فی الوصل و کذلک فی الزخرف، «یا ایّه الساحر» و فی الرّحمن، «أَیُّهَ الثَّقَلانِ»، و یقف بلا الف، و قرأ الآخرون، بفتح الهاء فی الاحرف الثلاثة علی الاصل فی الوصل، و ذکر جماعة انّ ابا عمرو و الکسائی و یعقوب کانوا یقفون علیها بالالف، و کان الباقون یقفون بغیر الف، و لیس فی المصاحف الالف، روی عن ابن عمر انّه سمع رسول اللَّه یقول: «یا ایها الناس توبوا الی ربّکم فانّی اتوب الی ربّی کلّ یوم مائة مرّة».
هوش مصنوعی: زنان نباید به طور عمدی با پاهایشان به زمین ضربه بزنند تا مشخص شود که زینت‌هایی مانند خلخال دارند، زیرا این عمل می‌تواند موجب تحریک شهوت و ایجاد فتنه شود. از این رو، چنین رفتاری منع شده است. صدای زینت‌ها نیز ممکن است به عنوان نمایان شدن زینت در نظر گرفته شود. همچنین در اینجا به کسانی که دچار کوتاهی در انجام دستورات خدا شده‌اند، توصیه شده که به سوی خدا بازگردند و به طاعت او عمل کنند. این پیام به مؤمنان داده می‌شود که اگر به این توصیه‌ها عمل کنند، به رستگاری خواهند رسید. در این متن هم از قاریان مختلف در تنوع قرائت‌هایشان یاد شده و به سخن پیامبری اشاره شده است که مردم را به توبه توصیه کرده است و این توبه مکرر او را نیز بیان کرده‌اند.
و عن نافع عن ابن عمر قال: ان کنّا لنعد لرسول اللَّه (ص) فی المجلس یقول: «رب اغفر لی و تب علی انک انت التواب الغفور» مائه مرة.
هوش مصنوعی: ابن عمر نقل می‌کند که ما در مجلس با رسول خدا (ص) آنقدر بودند که ایشان می‌فرمودند: «پروردگارا، مرا ببخش و به من توبه کن، زیرا تو همان بخشنده و توبه‌پذیری». این جمله را صد بار می‌گفتند.
«وَ أَنْکِحُوا الْأَیامی مِنْکُمْ»، الایامی جمع الایم، یقال رجل ایّم لا زوجة له و امرأة ایّم و ایّمة لا بعل لها، سواء کانت مطلّقة او متوفی عنها الزوج، او بکرا لم تتزوج، و الفعل آمت تئیم ایما و ایمة و ایاما و ایوما و ایومة و تأیمت تتأیم. و الایامی عند الکوفیین علی وزن فعالی مثل یتامی جمع علی المعنی لانّ الایم کالیتیم، و عند البصریین ایّم فیعل جمع علی فعالی تشبیها باسیر و اساری، و قیل جمع علی ایائم ثم قدّم و اخّر فصار ایامی ثم قلبت فصارت ایامی، و معنی الآیة زوّجوا ایّها المؤمنون من لا زوج له احرار رجالکم و نسائکم، «وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ» معنی آنست که ای مؤمنان! آزاد مردان را زن دهید و آزاد زنان را بشوی دهید، و شما که درم خریدان دارید بندگان را زن دهید، و این امر ندب و استحباب است نه امر حتم و ایجاب، و مثل این امر در قرآن فراوان است منه قوله تعالی: «وَ ذَرُوا الْبَیْعَ فَکاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِیهِمْ خَیْراً» شافعی گفت: کسی که نفس وی آرزوی نکاح کند و استطاعت و اهبت نکاح دارد مستحبّ است او را که زن خواهد و زن خواستن او را فاضلتر از اشتغال بنوافل عبادات، و یتأیّد ذلک بقول النّبی (ص): «تناکحوا تکثروا فانّی اباهی بکم الامم حتی بالسّقط»
هوش مصنوعی: «و دختران بی‌همسر از میان شما را به همسری بگیرید»، کلمه «بی‌همسر» به معنای مرد و زنی است که همسر ندارند. به مردی که همسر ندارد، می‌گویند «ایم» و به زنی که همسر ندارد، «ایمه» یا «ایمان». این می‌تواند شامل زنانی باشد که مطلقه شده‌اند، زنانی که شوهرشان فوت کرده یا دخترانی که هنوز ازدواج نکرده‌اند. این واژه‌ها چند شکل مختلف دارند و به نوعی به یتیمان نیز شباهت دارند. در اینجا، هدف آیه این است که مؤمنان باید مردان و زنان بی‌همسر را ازدواج دهند، چه آزاد باشند و چه برده. این امر به‌عنوان یک توصیه و عمل پسندیده مطرح شده و نه به‌عنوان یک الزام قطعی. همچنین در قرآن آیات مشابهی وجود دارد که به اهمیت کمک به بندگان و تأکید بر حمایت از آنان اشاره دارد. از دیدگاه برخی از علمای دین، اگر کسی تمایل به ازدواج دارد و شرایط آن را نیز دارد، توصیه می‌شود که همسر اختیار کند و این عمل بر عبادت‌های مستحب مقدم است. این موضوع از قول پیامبر (ص) نیز تأیید شده است که فرمودند: «ازدواج کنید که شما را زیاد می‌کنم و به دیگر امتها فخر می‌کنم حتی به فرزندان سقط شده‌تان.»
و قال: «ثلاثة حق علی اللَّه عونهم: المکاتب الّذی یرید الاداء، و الناکح الّذی یرید العفاف، و المجاهد فی سبیل اللَّه.»
هوش مصنوعی: و گفت: «سه گروه هستند که خداوند کمکشان را حق می‌داند: برده‌ای که می‌خواهد آزاد شود، مردی که قصد ازدواج دارد و می‌خواهد از گناه دور بماند، و مجاهدی که در راه خدا می‌جنگد.»
و قال (ص): «اذا خطب الیکم من ترضون دینه و خلقه فزوّجوه الّا تفعلوه تکن فتنة فی الارض و فساد عریض».
هوش مصنوعی: پیامبر (ص) فرمودند: «اگر کسی با دین و اخلاقی که می‌پسندید، برای ازدواج به شما پیشنهاد می‌دهد، او را به ازدواج درآورید. در غیر این صورت، فتنه و فساد گسترده‌ای در زمین به وجود خواهد آمد.»
و قال لعلیّ: «ثلاث لا یؤخّرها: الصّلاة اذا آنت، و الجنازة اذا حضرت، و الایم اذا وجدت لها کفوا»، و قال علیه السلم: «م ادرک ولده و عنده ما یزوّجه فاحدث فالاثم بینهما»، اما اگر توقان نفس و غلبه شهوت بود و اهبت نکاح و استطاعت نبود دفع توقان و کسر شهوت خویش بروزه کند که مصطفی (ص) گفته: «یا معشر الشباب من استطاع منکم الباه فیلتزوج فانّه اغضّ للبصر و احصن للفرج، و من لم یستطع فلیصم فانّ الصّوم له و جاء».
هوش مصنوعی: امام علی (ع) فرمودند: «سه چیز وجود دارد که نباید در انجام آنها تأخیر کرد: نماز وقتی اذان گفتید، تشییع جنازه وقتی که حاضر شد، و ازدواج وقتی که فرد مناسبی برای آن یافتید.» همچنین پیامبر (ص) فرمودند: «اگر کسی فرزندش را ببیند که قادر به ازدواج است و اقدام به تشکیل زندگی نمی‌کند، گناه بر عهده هر دو نفر است.» اما اگر فرد به خاطر تمایل و وسوسه‌های نفسانی و عدم توانایی در ازدواج با مشکلی مواجه شد، باید تلاش کند که خود را کنترل کند. پیامبر (ص) به جوانان توصیه کرده‌اند که اگر قدرت ازدواج دارند، حتماً ازدواج کنند زیرا این کار، چشمها را کنترل می‌کند و عفت را حفظ می‌نماید. و برای کسانی که نمی‌توانند ازدواج کنند، پیشنهاد شده است که روزه بگیرند، زیرا روزه به عنوان یک راه حل برای کنترل شهوات معرفی شده است.
اما کسی که او را غلمت و شهوت نرنجاند و آرزوی نکاح نکند شافعی گفت نوافل عبادات او را فاضلتر، و بو حنیفه گفت نکاح او را فاضلتر، قال الشافعی: و قد ذکر اللَّه عبدا اکرمه فقال: «وَ سَیِّداً وَ حَصُوراً»، و الحصور الّذی لا یأتی النساء و ذکر القواعد، من النساء و لم یندبهنّ الی النکاح فدلّ انّ المندوب الی النکاح من یحتاج الیه، و فی الآیة دلیل ان تزویج النّساء الایامی الی الاولیاء لانّ اللَّه تعالی خاطبهم به کما انّ تزویج العبید و الاماء الی السادات بقوله عز و جل: «وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ»، و هو قول اکثر اهل العلم من الصّحابة و من بعدهم. روی عن ذلک عمر و علیّ و ابن مسعود و ابن عباس و ابی هریرة و عائشة و به قال سعید بن المسیب و الحسن و شریح و النخعی و عمر بن عبد العزیز و الیه ذهب الثوری و الاوزاعی و عبد اللَّه بن المبارک و الشافعی و احمد و اسحاق و جوز اصحاب الرأی للمرأة تزویج نفسها، و قال مالک: ان کانت المرأة دنیّة یجوز لها تزویج نفسها، و ان کانت شریفة فلا، و الدّلیل علی ان الولی شرط من جهة الخبر ما روی ابو موسی قال قال النبی (ص): «لا نکاح الّا بولی»، و عن عروة عن عائشة، انّ النبیّ صلی اللَّه علیه و سلّم قال: «ایّما امرأة نکحت بغیر اذن ولیها فنکاحها باطل باطل باطل، فان مسّها فلها المهر بما استحل من فرجها، فان اشتجروا فالسلطان ولی من لا ولیّ له.
هوش مصنوعی: کسی که به خاطر تمایلات جنسی یا شهوات دچار آزمایش و رنج نمی‌شود و به ازدواج فکر نمی‌کند، به گفته شافعی، عبادات نوافل او برتر از دیگران است، در حالی که ابو حنیفه معتقد است که ازدواج او برتر است. شافعی اشاره می‌کند که خداوند درباره بنده‌ای که احترامش را حفظ کرده است، فرموده: «و سیداً و حصوراً»، و حصور به کسی گفته می‌شود که به زنان نمی‌پردازد. همچنین درباره زنانی که به ازدواج تشویق نشده‌اند، اظهار می‌کند که این نشان می‌دهد که نیاز به ازدواج در اولویت قرار دارد. در آیاتی، ازدواج زنان به اولیا مورد خطاب قرار گرفته و همچنین درباره ازدواج بندگان و کنیزان به سرپرستان آنها اشاره شده است. این نظریه مورد تأیید اکثر علما و صحابه و افرادی چون عمر، علی، ابن مسعود و دیگران قرار گرفته است. همچنین گفته شده است که زن می‌تواند خود را ازدواج دهد، به ویژه اگر در شرایط خاصی باشد. دلیل این موضوع نیز از احادیث پیامبر (ص) به دست آمده که درباره ضرورت ولی در ازدواج اشاره کرده است.
«إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ» ای لا تمتنعوا من تزویج هؤلاء لاجل الفقر فان اللَّه یغنیهم اللَّه من فضله، قیل یغنیهم اللَّه بقناعة الصالحین، و قیل یغنیهم باجتماع الرزقین، رزق الزوج و رزق الزوجة و کان رسول اللَّه (ص) یقول: «اطلبوا الغنی فی هذه الآیة»، و قال عمر: عجبت لمن یبتغی الغنی بغیر النکاح، و اللَّه عز و جل یقول: «إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ». و عن بعضهم انّ اللَّه عز و جل وعد الغنی بالنکاح و بالتفرق فقال: «إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ»، و قال و ان یتفرقا یغن اللَّه کلا من سعته ثم قال: «وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ»، یوسع علی من یشاء، علیم بمن یستحقه.
هوش مصنوعی: اگر آنها فقیر باشند، خداوند از فضل خود ایشان را بی‌نیاز می‌سازد. بنابراین، از ازدواج با این افراد به خاطر فقرشان خودداری نکنید، زیرا خداوند آنها را با بی‌نیازی از فضل خود غنی خواهد ساخت. گفته شده که خداوند آنان را با قناعت نیکوکاران بی‌نیاز می‌سازد یا با جمع شدن رزق همسر و همسر دیگر. پیامبر اکرم (ص) می‌فرمود: «در این آیه به دنبال غنی شدن باشید»، و عمر نیز می‌گفت: «از این می‌مانم که کسی بخواهد بی‌نیاز شود در حالی که ازدواج نمی‌کند». خداوند متعال وعده داده است که به خانواده‌هایی که ازدواج کنند، بی‌نیازی خواهد داد و حتی اگر از هم جدا شوند، هر یک را از وسعت خود بی‌نیاز می‌سازد. خداوند واسعی است و به هر که بخواهد، برکتی می‌دهد و به خوبی می‌داند که چه کسی شایسته آن است.
«وَ لْیَسْتَعْفِفِ» العفة و الاستعفاف و الکف واحد و هو الامتناع، «الَّذِینَ لا یَجِدُونَ نِکاحاً» ای اسباب النکاح من المهر و النفقة، فحذف المضاف و اقیم المضاف الیه مقامه، و المعنی فلیعف و لیکف عن الحرام من لا یقدر علی تزوج امرأة بان لا یملک المهر و النفقة، «حَتَّی یُغْنِیَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ». ای یوسّع علیهم و یعطیهم ما لا یتزوجون به، و قیل یغنیهم اللَّه بقلة الرغبة. «وَ الَّذِینَ یَبْتَغُونَ الْکِتابَ» ای یطلبون المکاتبة، «مِمَّا مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ فَکاتِبُوهُمْ»، کتاب و مکاتبت هر دو یکسانست چون قتال و مقاتلت، و مکاتبت آنست که مملوک خود را گوید: کاتبتک علی ان تعطینی کذا دینارا فی نجمین او فی نجوم معلومة علی انّک اذا ادّیتها فانت حرّ، گوید ترا مکاتبت کردم بصد دینار مثلا که بمن گزاری بدو نجم یا بسه نجم یا چندان که بود از نجوم، چون این مال درین نجوم گزاردی بمن تو آزاد باشی، مملوک گوید من پذیرفتم پس چون آن مال بگزارد وی آزاد گردد و اولاد او که در حال کتابت در وجود آمده باشند تبع وی باشند در آزادی، و کسبی که کند بعد از کتابت همه آن وی باشد تا حق سیّد از آن بگزارد و اگر در میانه از اداء مال عاجز آید سیّد را رسد که کتابت وی فسخ کند و او را بارق خویش برد و آنچه در دست وی باشد از مال و کسب وی همه آن سید باشد، عبد اللَّه عمر گفت: المکاتب عبد ما بقی علیه من مکاتبته درهم: و شرط است که مملوک بالغ باشد و عاقل اگر کودک بود یا دیوانه کتابت ایشان روا نباشد، که ابتغاء ایشان درست نیست در شرع، چون مملوک برین صفت باشد و از سیّد خویش کتابت خواهد مستحبّ است و مندوب که او را اجابت کند که رب العزّه میگوید: «فَکاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِیهِمْ خَیْراً»، و این امر ندب و استحباب است نه امر حتم و ایجاب، و سبب نزول این آیت آن بود که حویطب بن عبد العزّی غلامی داشت نام وی صیح از سیّد خویش کتابت خواست سید سر وازد و او را بآنچه خواست اجابت نکرد تا رب العزه آیت فرستاد، «فَکاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِیهِمْ خَیْراً» اگر در ایشان خیری می‌بینید ایشان را مکاتبت کنید، فکاتبه حویطب علی مائة دینار و وهب له منها عشرین دینارا، فاداها و قتل یوم حنین فی الحرب.
هوش مصنوعی: در این متن بیان می‌شود که افرادی که به ازدواج نمی‌توانند دست یابند، لازم است از ارتکاب به کارهای غیرشرعی خودداری کنند و عفت ورزند تا زمانی که خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز کند. همچنین به مکاتبه (قرارداد آزادی) که میان سیّد و مملوک انجام می‌شود، اشاره شده است. مملوک می‌تواند از سیّد خود بخواهد تا با پرداخت مبلغ مشخصی در زمان‌های معین، آزاد شود. شرط‌هایی برای این توافق وجود دارد، از جمله اینکه مملوک باید بالغ و عاقل باشد. در صورت عدم توانایی در پرداخت، سیّد این حق را دارد که قرارداد را لغو کند. آیه‌ای که در این زمینه نازل شده، بر اهمیت حمایت از مملوکینی که در آنها خیری وجود دارد، تأکید می‌کند. در نهایت، داستان حویطب و غلامش صیح ذکر می‌شود که پس از درخواست مکاتبه، درخواست او مورد قبول واقع شد.
روی ابو هریرة قال قال النبیّ صلّی اللَّه علیه و سلّم: «ثلاثة علی اللَّه عونهم: المکاتب الّذی یرید الاداء، و الناکح یرید العفاف، و المجاهد فی سبیل اللَّه»
هوش مصنوعی: ابو هریره نقل می‌کند که پیامبر (ص) فرمودند: «سه گروه هستند که خداوند به آنها کمک می‌کند: کسی که می‌خواهد قرض خود را بپردازد، کسی که می‌خواهد از طریق ازدواج پاکدامنی را حفظ کند، و کسی که در راه خدا به جهاد مشغول است.»
، قوله: «إِنْ عَلِمْتُمْ فِیهِمْ خَیْراً» اختلفوا فیه، فقال الحسن: ان علمتم فیهم الصدق و الامانة و الوفاء، و قیل ان علمتم فیهم الرشد و الصلاح و اقامة الصّلاة، و قیل هو ان یکون بالغا عاقلا، و قال ابن عباس: ان علمتم فیهم القدرة علی الاحتراف و الاکتساب لاداء ما کوتبوا علیه و رغبة فی الکتابة، و انّما قال ذلک لانّه اذا لم یقدر علی الکسب او قدر علیه و لکنّه لا یرغب فیه فکاتبه انقطع حق المولی عنه من غیر نفع یرجع الیه فیتضرّر به. «وَ آتُوهُمْ مِنْ مالِ اللَّهِ الَّذِی آتاکُمْ»، قول عثمان و علی و زبیر و جماعتی آنست که این خطاب با موالی است، ایشان که بندگان خویش را مکاتب کنند میگوید از آن مال کتابت که نام زد کرده‌اید چیزی فاکم کنید علی گفت ربعی فاکم کند، ابن عباس گفت ثلثی فاکم کند، شافعی گفت آنچه فاکم کند مقدور و معین نیست بلی برو واجب است و لازم که چیزی فاکم کند بمعروف چندان که لایق آن مال باشد. کاتب عبد اللَّه بن عمر غلاما له علی خمسة و ثلاثین الف درهم فوضع من آخر کتابته خمسة آلاف درهم، و قال سعید بن جبیر: کان ابن عمر اذا کاتب مکاتبه لم یضع عنه شیئا من اول نجومه مخافة ان یعجز فرجع الیه صدقته و وضع من آخر کتابته ما احبّ، و یروی ان عمر کاتب عبدا له یکنی ابا امیة و هو اول عبد کوتب فی الاسلام فاتاه باوّل نجم فدفعه الیه عمر و قال له استعن به علی مکاتبتک فقال لو اخرته الی آخر نجم، فقال اخاف ان لا ادرک ذلک، قال الحسن اراد بقوله: «وَ آتُوهُمْ مِنْ مالِ اللَّهِ» سهمهم الّذی جعل اللَّه لهم من الصدقات المفروضات بقوله: «وَ فِی الرِّقابِ»، و قال النخعی هو حث لجمیع الناس علی معونتهم، قال النّبی (ص): «من اعان مکاتبا فی رقبته او مجاهدا فی سبیل اللَّه اظلّه اللَّه فی ظل عرشه یوم لا ظلّ الاظله».
هوش مصنوعی: در این متن بحث‌هایی درباره مفهوم "آگاهی از خیر" در رابطه با کاتب و موالی وجود دارد. برخی از مفسران گفتند که این به معنای شناخت صداقت، امانت و وفا در شخص است، در حالی که دیگران به رشد، صلاح و برپایی نماز اشاره کردند. ابن عباس نیز به توانایی فرد در کسب و کار و تمایل به نوشتن اشاره کرده و بیان کرده که اگر کسی توانایی کسب معاش نداشته باشد یا نسبت به آن بی‌علاقه باشد، دیگر نمی‌تواند حق مولایش را به درستی ادا کند.
علاوه بر این، در مورد آیه‌ای که به پرداخت سهم از مال خداوند اشاره دارد، نظرات مختلفی وجود دارد. برخی از صحابه مانند عثمان و علی معتقد بودند که این خطاب به موالی است و کسانی که کاتب دارند باید از اموال خود چیزی به او بدهند. همچنین گفته شده که مقدار پرداختی باید به طور معقول و متناسب با مال فرد باشد.
به عنوان مثال، عبدالله بن عمر هنگام کاتب کردن غلامش، تصمیم گرفت از آخرین قسط پرداختی به او چیزی کسر کند. همچنین روایاتی وجود دارد مبنی بر ترس عمر از اینکه غلامش نتواند قسط‌های بعدی را بپردازد. در نهایت، تأکید شد که کمک به کاتب و مجاهد در راه خدا جایگاه ویژه‌ای در دین دارد و کسی که به آنها یاری کند در روز قیامت تحت سایه خدا قرار خواهد گرفت.
«وَ لا تُکْرِهُوا فَتَیاتِکُمْ عَلَی الْبِغاءِ» این در شأن عبد اللَّه بن ابیّ سلول منافق فرو آمد که کنیزکان خویش را بناکام بر زنا میداشت بر عادت اهل جاهلیت، چیزی را که می‌بستدند و بوی میدادند، شش کنیزک داشت نام ایشان معاذه و مسیکه و عمره و اروی و امیمه و قتیله، و این کنیزکان عفایف بودند کراهیت میداشتند زنا کردن، گفتند و اللَّه لا تفعل و قد جاءنا اللَّه بالاسلام و حرّم الزنا، و اللَّه که این کار نکنیم پس از آن که اللَّه ما را باسلام گرامی کرد و زنا حرام کرد، و حال خود با مصطفی علیه السلام بگفتند و از اکراه عبد اللَّه بنالیدند، تا رب العزه از بهر ایشان این آیت فرستاد «وَ لا تُکْرِهُوا فَتَیاتِکُمْ عَلَی الْبِغاءِ»، البغاء الزناء النساء خاصة. «إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّناً» یعنی اذ اردن تحصنا، و لیس معناه الشرط لانه لا یجوز اکراههنّ علی الزنا و ان لم یردن تحصنا هذا کقوله: «وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»، یعنی اذ کنتم مؤمنین، و قیل انّما شرط ارادة التحصن لانّ الاکراه انّما یکون عند ارادة التحصن فان لم ترد التحصن بغت طوعا، و التحصن التعفف. و قال الحسین بن الفضل: فی الایة تقدیم و تأخیر، تقدیرها و لا تکرهوا فتیاتکم علی البغاء، لتبتغوا عرض الحیاة الدّنیا ای لتطلبوا من اموال الدّنیا، یعنی کسبهن و بیع اولادهن، «وَ مَنْ یُکْرِهْهُنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِنْ بَعْدِ إِکْراهِهِنَّ غَفُورٌ رَحِیمٌ»، للمکرهات و الوزر علی المکره، و کان الحسن اذا قرأ هذه الآیة قال: لهن و اللَّه لهن و اللَّه.
هوش مصنوعی: آیه «وَ لا تُکْرِهُوا فَتَیاتِکُمْ عَلَی الْبِغاءِ» در مورد عبدالله بن ابیّ سلول، یکی از منافقین، نازل شد که به دلیل عادات جاهلی، خواهان وادار کردن کنیزانش به زنا بود. این کنیزان که نام‌هایشان معاذه، مسیکه، عمره، اروی، امیمه و قتیله بود، افرادی عفیف و باکره بودند و به زنا تن نمی‌دادند. آنها اعتراض کردند و بیان کردند که پس از ورود اسلام و حرام شدن زنا، چنین کاری نخواهند کرد. آنها از اکراه عبدالله شکایت کردند و در نتیجه، این آیه نازل شد که به آن اشاره دارد: «هرگز کنیزان خود را به زنا مجبور نکنید». این آیه بیانگر این است که اگر آنها خواهان عفاف و پاکدامنی هستند، هیچ‌کس حق ندارد آنها را وادار به زنا کند. کسامی که آنها را مجبور کنند، خداوند بعد از این اکراه، بخشنده و مهربان است.
«وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَیْکُمْ» یا معشر المؤمنین، «آیاتٍ» من القرآن، «مُبَیِّناتٍ»، بفتح الیاء قرأها ابو عمرو و ابن کثیر و نافع و یعقوب و ابو بکر یعنی مبینات بالدلائل و البرهان و الفرائض و الاحکام، و قرأ الآخرون بکسر الیاء، و المعنی انها تبیّن الحلال من الحرام، «وَ مَثَلًا مِنَ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ» ای و انزلنا بانزال القرآن قصص من تقدمکم و ذکر احوالهم لتجتنبوا ما سخطنا به علیهم. و تقبلوا علی ما رضینا به عنهم، «وَ مَوْعِظَةً» و زجرا عن المعاصی، «لِلْمُتَّقِینَ» فانّهم ینتفعون بها.
هوش مصنوعی: ما به شما ای مؤمنان، آیات روشنی از قرآن نازل کرده‌ایم که با دلایل و برهان‌ها و احکام، حلال را از حرام مشخص می‌کند. همچنین داستان‌هایی از اقوام گذشته را آورده‌ایم تا شما از آنچه ما به خاطر آن بر ایشان خشم گرفتیم، اجتناب کنید و به آنچه که ما از آنها راضی هستیم، روی آورید. این آیات همچنین به عنوان پند و نصیحتی برای پرهیزکاران است، زیرا آنها از این اندرزها بهره‌مند خواهند شد.
میبدی