اطلاعات
وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
قوله تعالی: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْداداً اگر مؤمنان و دوستان خدای را در همه قرآن همین آیت بودی ایشان را شرف و کرامت تمام بودی، که رب العالمین میگوید ایشان مرا سخت دوستدارند، تمامتر از آنک کافران معبود خود را دوست دارند، نه بینی که کافران هر یک چندی دیگر صنمی بر آرایند، و دیگر معبودی گیرند، چون درویش باشند بتراشیده از چوب قناعت کنند باز چون دست‌شان رسد آن چو بینه فرو گذارند و از سیم و زر دیگری سازند، اگر آن دوستی ایشان مر معبود خود را حقیقت است پس چون که از آن بدیگری میگرایند؟
هوش مصنوعی: برخی از مردم غیر از خدا، شریکانی برای او قرار می‌دهند. اگر آیات قرآن فقط به همین موضوع اشاره می‌کرد، برای مؤمنان و دوستان خدا ارزشی بزرگ به حساب می‌آمد زیرا خداوند می‌فرماید که آنها مرا بیشتر از کافران دوست دارند. به کافران نگاه کن که هر یک از آنها چندی بعد، معبودی جدید برمی‌گزینند و چون فقیر شوند، به بت‌هایی از چوب قناعت می‌کنند و سپس به محض اینکه توانایی پیدا کنند، به سراغ معبدی از طلا و نقره می‌روند. اگر دوستی آنها با معبودشان واقعی است، چرا باید به سوی دیگری بروند؟
گویند که مردی بر زنی عارفه رسید، و جمال آن زن در دل آن مرد اثر کرد، گفت کلّی بکلک مشغول ای زن من خویشتن را از دست بدادم در هوای تو زن گفت چرا نه در خواهرم نگری که از من با جمال‌تر است و نیکوتر؟ گفت کجاست آن خواهر تو تا به بینم؟ زن گفت برو ای بطال که عاشقی نه کار توست اگر دعوی دوست مات درست بودی ترا پروای دیگری نبودی.
هوش مصنوعی: روزی مردی به زنی عارف و زیبا برخورد کرد و زیبایی او در دلش تأثیر گذاشت. او به زن گفت که تمام وجودش را در عشق او گم کرده است. زن پاسخ داد که چرا به خواهرش نگاه نمی‌کند که از او زیباتر و بهتر است. مرد پرسید خواهرش کجاست تا او را ببیند. زن گفت برود و خود را بیهوده مشغول نکند، زیرا عاشقی کار او نیست؛ اگر واقعاً در ادعای دوستی خود صادق بود، نگرانی از چیز دیگر نداشت.
وَ الَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ رب العالمین گفت دوستی مؤمنان ما را نه چون دوستی کافرانست بتان را که هر یک چندی بدیگری گرایند، بلکه ایشان هرگز از ما برنگردند، و بدیگری نگرایند، که اگر بر گردند چون مایی هرگز خود نیابند هر چند که جویند. ای مسکین! خدای را چون تو بنده بسیارست اگر بدی افتد ترا افتد، چون بر گردی که چون او خداوندی نیابی؟
هوش مصنوعی: مؤمنان نسبت به خداوند، عاشق‌تر و بیشتر دوستدار او هستند و این دوستی‌شان با دوستی کافران بسیار متفاوت است. کافران هریک گهگاهی به سوی بت‌های خود می‌روند و از یکدیگر جدا می‌شوند، ولی مؤمنان هرگز از خدا رو نمی‌گردانند و به دیگران تمایل پیدا نمی‌کنند. اگر کسی از خداوند روی بگرداند، هرگز نمی‌تواند مانند او را پیدا کند، حتی اگر به دنبال آن باشد. ای بیچاره! خداوند بنده‌های زیادی دارد، پس اگر بدی به تو برسد، بدان که این بخشی از آزمون است و اگر از او روی بگردانی، هرگز نمی‌توانی خداوندی مانند او بیابی.
شبلی گفت تصوف از سگی آموختم که وقتی بر در سرایی خفته بود، خداوند سرای بیرون آمد و آن سگ را می‌راند، و سگ دیگر باره باز می‌آمد، شبلی گفت چه خسیس باشد این سگ، وی را میرانند و هم چنان باز می‌آید. رب العزة آن سگ را بآواز آورد تا گفت ای شیخ کجا روم که خداوندم اوست.
هوش مصنوعی: شبلی داستانی از یک سگ روایت می‌کند که در جلوی در یک خانه خوابیده بود. وقتی خداوند از خانه بیرون آمد، آن سگ را از آنجا دور کرد. اما آن سگ دوباره به آن مکان برمی‌گشت. شبلی به این فکر کرد که این سگ چقدر مصمم و پایدار است، زیرا هر بار که او را میرانند، بار دیگر به آنجا برمی‌گردد. در نهایت، خداوند صدای آن سگ را شنید و او را صدا زد و به او گفت: "ای شیخ، کجا برویم وقتی که خداوند در اینجا است؟"
از دوست بصد جور و جفا دور نباشم
ور نیز بیفزاید رنجور نباشم
هوش مصنوعی: من از دوستی که با من رفتار ناپسند و سختی دارد دور نخواهم شد، حتی اگر او به من رنج بیشتری بدهد.
زیرا که من او را ز همه کس بگزیدم
ور زو بکسی نالم معذور نباشم!
هوش مصنوعی: من او را از همه بیشتر دوست دارم و اگر از او به کسی شکایت کنم، عذر و بهانه‌ای برای این کار نخواهم داشت.
إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا الآیة... کافران را که دوستی بتان بر وفق هوی و طبع بود نه حقیقت، لا جرم در قیامت چون اوایل عذاب بینند بدانند که قدم بر جای دیگر ندارند و از بتان بیزاری گیرند. و مؤمنان که دوستی ایشان ثمره دوستی حق است چنانک گفت جلّ جلاله یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ لا جرم در عقبها و بلیّتها که ایشان را پیش آید در دوستی خلل نیارند و از حق برنگردند، از اول سکرات مرگ بینند، و جان پاک در ربایند ازیشان، و سالهاشان در خاک بدارند، وانگه برستاخیز ایشان را در آن مقامات مختلفه بارها بترسانند و عتابها کنند، و بر ایشان قهرها رانند، و در دوزخ هنگامی باز دارند، با این محنتها و بلاها که در راه ایشان آید هر ساعت عاشق تر باشند، و دوستی حقرا بجان و دل خریدارتر، بزبان حال گویند.
هوش مصنوعی: زمانی که کسانی که مورد پیروی قرار گرفتند، از کسانی که آنها را دنبال کردند، برائت جسته و اظهار بیزاری می‌کنند... کافران که محبت بت‌ها را بر اساس تمایلات و خواسته‌های خود داشتند، نه بر اساس حقیقت، در قیامت که اول عذاب را تجربه می‌کنند، درمی‌یابند که جایی دیگر ندارند و از بت‌ها دوری می‌گیرند. اما مؤمنان که محبت آنها نتیجه عشق به حقیقت است، طبق فرمایش خداوند که فرمود: "آنها را دوست دارد و آنها نیز او را دوست دارند"، در برابر مشکلات و سختی‌هایی که در زندگی با آن مواجه می‌شوند، هیچ گاه از دوستی حقیقت دست نمی‌کشند و از حق برنمی‌گردند. در زمان مرگ، روح پاکشان به خوبی بیرون می‌آید و سال‌ها در خاک می‌مانند. سپس در روز قیامت، در آن مقامات مختلف، بارها مورد آزمایش و توبیخ قرار می‌گیرند، و دچار سختی‌ها می‌شوند. با وجود تمامی این مصیبت‌ها و دردها، هر لحظه بیشتر عاشق حق می‌شوند و عشق به خدا را با تمام وجود خود احساس می‌کنند و به گونه‌ای غیرقابل بیان، از این عشق سخن می‌گویند.
شاد ار به غم منی غمم بر غم باد
عشقی که به صد جفا کم آید کم باد
هوش مصنوعی: اگر تو به خاطر غم من شاد هستی، غم من بر غم تو نرود. عشقی که با این همه ظلم و سختی کم می‌شود، امیدی به آن نیست.
لهذا قال تعالی: وَ الَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ.
هوش مصنوعی: بنابراین خداوند متعال می‌فرماید: و کسانی که ایمان آورده‌اند، محبتشان به خداوند بسیار شدیدتر است.
حاشیه ها
در مصرع یکمِ آخرین بیت، از نادرست است و ار صحیح است.
میبدی