گنجور

بخش ۱۰۵ - ۳۲ - النوبة الثالثة

قوله تعالی: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ بزبان اشارت و بیان حکمت میگوید ای شما که مؤمنانید! روزه که بر شما نبشته شد از آن نبشته شد که همه مهمان حق خواهید بود، فردا در بهشت خواهد تا مهمانان گرسنه بمهمانی برد که کریمان چون کسی را بمهمانی برند دوست دارند که مهمان گرسنه باشد تا ضیافت بدل مهمانان شیرین‌تر بود. رب العالمین بهشت و هر چه در آنست مؤمنانرا آفرید که هیچیز از آن وی را بکار نیست و بآن محتاج نیست.

پیر صوفیان دعوتی ساخت پس هیچکس نرفت، آن پیر دست برداشت گفت بار خدایا اگر بندگان خود را فردا بآتش فرستی آن بهشت و آن نعیم بر کمال چون سفره من باشد! نوای سفره در آنست که خورنده بر سر آنست. آری! هر چه خزائن نعمت است رب العالمین همه برای مؤمنان و خورندگان آفرید که خود نخورد، ازینجا گفت عز جلاله «الصوم لی». قال بعضهم یعنی الصمدیة لی لا آکل و لا اشرب صمدیت مراست که نه خورم و نه آشامم، و أنا اجزی به روزه داران را خود پاداش دهم بی حساب، که ایشان موافقت ما طلب کرده‌اند از روی ناخوردن، و دوستی ما خواسته‌اند، که اول مقامی در دوستی موافقت است، اکنون میدان که چون موافقت تو مر فریشتگان را بآمین گفتن در آخر سورة الحمد حاصل شود، گناه گذشته و آینده تو بیامرزند چنانک در خبر است پس موافقت تو اللَّه را بناخوردن، هر چند که ناخوردن تو تکلّفی است و وقتی، ناخوردن اللَّه صفتی است و ازلی، میدان که از آن چه شرف و کرامت بتو باز گردد در دل و دین.

و گفته‌اند «الصّوم لی» اضافت روزه با خود کرد تا دست خصمان از آن کوتاه کند، فردا در قیامت چون خصمان گرد تو بر آیند، و عبادتهای تو بآن مظالم که در گردن داری بردارند، رب العالمین آن روزه تو در خزینه فضل خود میدارد، و خصمان ترا می‌گوید این آن منست، شما را ور آن دستی نه پس بعاقبت بتو باز دهد، گوید این اضافت از بهر آن با خود کردم تا از بهر تو نگه دارم.

حکمتی دیگر گفته‌اند روزه‌دار را، یعنی تا خداوندان نعمت حال درویشان و گرسنگی ایشان بدانند و با ایشان مواسات کنند، از اینجا بود که مصطفی را از اول یتیم کرد تا یتیمان را نیکو دارد، پس غریب کرد تا غریبی خود یاد آورد، و بر غریبان رحمت کند، و بی مال کرد وی را تا درویشان را فراموش نکند.

با تو در فقر و یتیمی ما چه کردیم از کرم
تو همان کن ای کریم از خلق خود با خلق ما
مادری کن مر یتیمان را بپرورشان بلطف
خواجگی کن سائلان را طمعشان گردان وفا

روزه عامّه مؤمنان بزبان شریعت شنیدی، اکنون روزه جوانمردان طریقت بزبان اهل حقیقت بشنو، و ثمره و سرانجام آن بدان: چنانک تو تن را بروزه داری و از طعام و شراب بازداری، ایشان دل را بروزه درآرند، و از جمله مخلوقات بازدارند. تو از بامداد تا شبانگاه روزه داری، ایشان از اول عمر تا آخر عمر روزه دارند، میدان روزه تو یک روز است، میدان روزه ایشان یک عمر. یکی پیش شبلی در آمد شبلی او را گفت تحسن ان تصوم الابد؟ تو توانی که روزه ابد داری؟ گفت این چون باشد؟ شبلی گفت همه عمر خویش یک روز سازی و بروزه باشی و پس بدیدار خدای بگشایی.

خداوندان یافت و جوانمردان طریقت گفته‌اند که صوموا لرؤیته و افطروا لرؤیته این‌ها از روی اشارت کنایت از حق است جل جلاله، بسا فرقا که میان روزه داران بود، فردا آن کس که بنفس روزه داشت شراب سلسبیل و زنجبیل بیند از دست فریشتگان و ولدان، چنانک گفت وَ یُسْقَوْنَ فِیها کَأْساً کانَ مِزاجُها زَنْجَبِیلًا. و آن کس که بدل روزه داشت شراب طهور گیرد، در کأس محبت بر بساط قربت از ید صفت، چنانک گفت وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً. شراب و ایّ شراب. شرابی که هر که از آن جرعه چشید جانش در هوای فرد انیّت بپرید، شرابی که از آن بوی وصل جانان آید، گرد و صد جان در سر آن کنی شاید، شرابی که مهر جانان بر آن مهر نهاده، همه مهرها در آن یک مهر بداده، همه آرزوها در آن آرزو بینداخته، دو جهان و نیز دل و جان بامید آن باخته، پیر طریقت گفت: الهی! ما را برین درگاه همه نیاز روزی بود که قطره از آن شراب بر دل ما ریزی؟ تا کی ما را بر آب و آتش بر هم آمیزی؟ ای بخت ما! از دوست رستخیزی! شَهْرُ رَمَضانَ... الآیة أی أتاکم شهر رمضان میگوید اینک ماه رمضان اقبال کرد بر دوستان، ماهی که هم بشوید هم بسوزد: بشوید بآب توبه دلهای مجرمان، بسوزد بآتش گرسنگی تنهای بندگان. اشتقاق رمضان از رمضان است یا از رمض اگر از رمضا است آن سنگ گرم باشد که هر چه بر آن نهند بسوزد، و اگر از رمض است باران باشد که بهر چه رسد آن را بشوید. مصطفی را پرسیدند که رمضان چه باشد؟ گفت ارمض اللَّه فیه ذنوب المؤمنین و غفرها لهم انس مالک گفت از رسول خدا شنیدم که گفت: «هذا رمضان قد جاء، تفتح فیه ابواب الجنة و تغلق فیه ابواب النار، و تغل فیه الشیاطین، من ادرک رمضان فلم یغفر له فمتی؟»

و قال صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم «لو اذن اللَّه للسماوات و الارض ان تتکلّما لبشّرتا صوّام رمضان بالجنة».

ای مسکین که قدر این نعمت نمی‌دانی، هر کجا در عالم نواختی است و شرفی در کنار تو نهادند، و تو از آن بی‌خبر، اسلام که از همه ملتها برتر است و بهتر دین تو آمد، قرآن که از همه کتابها عزیزتر است کتاب تو. مصطفی که سید ولد آدم است و چشم و چراغ مملکت، و پیشرو جهانیان در قیامت رسول تو، کعبه که شریفترین بقعهاست قبله تو، ماه رمضان که از همه ماهها فاضلتر است و شریفتر ماه تو و موسم معاملت تو، ماهی که در آن ماه معاصی مغفور و شیاطین مقهور بهشت درو آراسته، و درها گشاده و درهای دوزخ درو بسته، و بازار مفسدان درو شکسته، و اعمال مطیعان باخلاص پیوسته، و گناهان گذشته و آلودگی نبشته در آن سوخته.

امیر المؤمنین علی علیه السّلام گفت اگر اللَّه خواستی که امت احمد را عذاب کند ماه رمضان بایشان ندادی، و نه سورة قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ. خداوندان معرفت را اینجا رمزی دیگر است: گفتند رمضان از آن گفتند که رب العزة در این ماه دلهای عارفان از غیر خود بشوید، پس بمهر خود بسوزد، گه در آتش دارد گه در آب، گه تشنه و گه غرقاب، نه غرقه سیراب و نه تشنه را خواب، و زبان حال ایشان میگوید:

گر بسوزد گو بسوز و ور نوازد گو نواز
عاشق آن به کومیان آب و آتش در بود
تا بدان اول بسوزد پس بدین غرقه شود
چون ز خود بی خود شود معشوقش اندر بر بود

اینست که پیر طریقت گفت: حین سئل عن الجمعیة فقال ان یقع فی قبضة الحق، و من وقع فی قبضة الحق، احترق فیه و الحق خلفه.

در عشق تو بی سریم سرگشته شده
وز دست امید ما سر رشته شده
مانند یکی شمع بهنگام صبوح
بگداخته و سوخته و کشته شده‌
بخش ۱۰۴ - ۳۲ - النوبة الثانیة: قوله تعالی: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ الآیة... معنی صیام در شریعت باز ایستادنست از طعام و شراب و شهوت راندن با نیت، و در لغت عرب از هر چیز باز ایستادن است، چنانک کسی از گفتن باز ایستد گویند صام عن الکلام و ذلک فی قوله تعالی إِنِّی نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً و کسی که از نیکی و برّ باز ایستد گویند صام عن المعروف و چهار پای که از علف و حرکت باز ایستد گویند صامت الدّابة.بخش ۱۰۶ - ۳۳ - النوبة الاولى: قوله تعالی: وَ إِذا سَأَلَکَ و چون پرسند ترا عِبادِی عَنِّی رهیکان من از من فَإِنِّی قَرِیبٌ من نزدیک ام، أُجِیبُ پاسخ میکنم دَعْوَةَ الدَّاعِ خواندن خواننده را. «اذا دعانی» هر گه که مرا خواند، فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی ایدون بادا که پاسخ کنند رهیکان من چون ایشان را فرمایم، وَ لْیُؤْمِنُوا بِی و بمن بگروند چون ایشان را خوانم. لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ (۱۸۶) تا بر راستی و راه راست بمانند.

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قوله تعالی: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ بزبان اشارت و بیان حکمت میگوید ای شما که مؤمنانید! روزه که بر شما نبشته شد از آن نبشته شد که همه مهمان حق خواهید بود، فردا در بهشت خواهد تا مهمانان گرسنه بمهمانی برد که کریمان چون کسی را بمهمانی برند دوست دارند که مهمان گرسنه باشد تا ضیافت بدل مهمانان شیرین‌تر بود. رب العالمین بهشت و هر چه در آنست مؤمنانرا آفرید که هیچیز از آن وی را بکار نیست و بآن محتاج نیست.
هوش مصنوعی: خداوند در این آیه به مؤمنان اشاره می‌کند و می‌فرماید روزه بر آنان واجب شده است. دلیل این امر این است که در روز قیامت، مؤمنان به عنوان مهمانان حق در بهشت پذیرفته خواهند شد. در آنجا، مهمانان گرسنه به مهمانی دعوت می‌شوند، چرا که کریمان دوست دارند مهمانانشان گرسنه باشند تا ضیافت برای آنها لذت‌بخش‌تر باشد. خداوند بهشت و همه نعمت‌های آن را ویژه مؤمنان خلق کرده است؛ زیرا او نیازی به این نعمت‌ها ندارد و خود آنان نیز از این نعمت‌ها بی‌نیاز نیستند.
پیر صوفیان دعوتی ساخت پس هیچکس نرفت، آن پیر دست برداشت گفت بار خدایا اگر بندگان خود را فردا بآتش فرستی آن بهشت و آن نعیم بر کمال چون سفره من باشد! نوای سفره در آنست که خورنده بر سر آنست. آری! هر چه خزائن نعمت است رب العالمین همه برای مؤمنان و خورندگان آفرید که خود نخورد، ازینجا گفت عز جلاله «الصوم لی». قال بعضهم یعنی الصمدیة لی لا آکل و لا اشرب صمدیت مراست که نه خورم و نه آشامم، و أنا اجزی به روزه داران را خود پاداش دهم بی حساب، که ایشان موافقت ما طلب کرده‌اند از روی ناخوردن، و دوستی ما خواسته‌اند، که اول مقامی در دوستی موافقت است، اکنون میدان که چون موافقت تو مر فریشتگان را بآمین گفتن در آخر سورة الحمد حاصل شود، گناه گذشته و آینده تو بیامرزند چنانک در خبر است پس موافقت تو اللَّه را بناخوردن، هر چند که ناخوردن تو تکلّفی است و وقتی، ناخوردن اللَّه صفتی است و ازلی، میدان که از آن چه شرف و کرامت بتو باز گردد در دل و دین.
هوش مصنوعی: پیرِ صوفیان دعوتی کرد، اما هیچ کس نپذیرفت. او سپس دعا کرد و گفت: «خداوند، اگر فردا بندگان خود را به آتش فرستی، آن بهشت و نعمت‌هایی که برای مؤمنان آماده کرده‌ای، برای من مانند یک سفره خواهد بود!» او بیان می‌کند که ارزش واقعی سفره در این است که کسانی بر سر آن نشسته و بخورند. همه خزائن نعمت‌ها که خداوند آفریده، برای مؤمنان و کسانی است که از آنها بهره‌مند خواهند شد. او در ادامه می‌گوید که خداوند روزه‌داران را بی‌حساب پاداش خواهد داد، چرا که آنها به خاطر دوستی با خداوند از خوردن و آشامیدن دست کشیده‌اند. این توافق و هم‌سویی با او باعث می‌شود که گناهان گذشته و آینده مورد آمرزش قرار گیرد. خداوند دانا است که این عدم خوردن از سوی انسان‌ها، به خاطر سرسپردگی و عشق به اوست و نه به خاطر یک تکلیف موقت. انعام الهی بر مؤمنان و عاقبت نیکوی آنها در دل و ایمانشان باز خواهد گشت.
و گفته‌اند «الصّوم لی» اضافت روزه با خود کرد تا دست خصمان از آن کوتاه کند، فردا در قیامت چون خصمان گرد تو بر آیند، و عبادتهای تو بآن مظالم که در گردن داری بردارند، رب العالمین آن روزه تو در خزینه فضل خود میدارد، و خصمان ترا می‌گوید این آن منست، شما را ور آن دستی نه پس بعاقبت بتو باز دهد، گوید این اضافت از بهر آن با خود کردم تا از بهر تو نگه دارم.
هوش مصنوعی: روزه به خود نسبت داده شده تا امکان آسیب رساندن به آن برای دشمنان کاهش یابد. در روز قیامت، زمانی که دشمنان دور تو جمع شوند و عبادت‌هایت را به خاطر ظلم‌هایی که بر دوش داری از تو بگیرند، خداوند روزه‌ات را در خزانه‌ی فضل خود نگه می‌دارد. دشمنان به تو می‌گویند: "این حق من است." اما روزی به آنها پاسخ داده می‌شود که هیچ‌یک از این‌ها به تو برنمی‌گردد. این نسبت به روزه به خاطر این بوده است که خداوند آن را برای حفظ تو نگه دارد.
حکمتی دیگر گفته‌اند روزه‌دار را، یعنی تا خداوندان نعمت حال درویشان و گرسنگی ایشان بدانند و با ایشان مواسات کنند، از اینجا بود که مصطفی را از اول یتیم کرد تا یتیمان را نیکو دارد، پس غریب کرد تا غریبی خود یاد آورد، و بر غریبان رحمت کند، و بی مال کرد وی را تا درویشان را فراموش نکند.
هوش مصنوعی: در اینجا بیان شده است که روزه‌داری برای انسان‌ها به این منظور است که ثروتمندان و کسانی که در نعمت‌اند، حال فقرا و گرسنگی آن‌ها را درک کنند و با آن‌ها مهربانی و کمک کنند. بنابراین خداوند از ابتدا پیامبر را یتیم قرار داد تا او با یتیمان به نیکی رفتار کند، سپس او را به دور از خانواده و دوستان قرار داد تا احساس تنهایی و غریبی را تجربه کند و بتواند به غریبان رحم کند. همچنین او را از مال و ثروت بی‌بهره ساخت تا هرگز فقرا و درویشان را فراموش نکند.
با تو در فقر و یتیمی ما چه کردیم از کرم
تو همان کن ای کریم از خلق خود با خلق ما
هوش مصنوعی: با تو در شرایط سخت و بی‌پناهی چه کردیم. از لطف و بزرگواری تو، همان را با ما که از دیگران دارند، انجام بده.
مادری کن مر یتیمان را بپرورشان بلطف
خواجگی کن سائلان را طمعشان گردان وفا
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر به مفهوم پرورش یتیمان با محبت و مهربانی اشاره دارد و از مادرانه رفتار کردن با آن‌ها سخن می‌گوید. همچنین از اهمیت نیکوکاری و کمک به نیازمندان یاد می‌کند و به این نکته اشاره می‌کند که باید به سائلان امید و وفا بخشید، به طوری که آن‌ها نسبت به آینده optimistic تر شوند. به عبارت دیگر، نیاز است که با محبت و توجه، به دیگران انگیزه و امید بدهیم.
روزه عامّه مؤمنان بزبان شریعت شنیدی، اکنون روزه جوانمردان طریقت بزبان اهل حقیقت بشنو، و ثمره و سرانجام آن بدان: چنانک تو تن را بروزه داری و از طعام و شراب بازداری، ایشان دل را بروزه درآرند، و از جمله مخلوقات بازدارند. تو از بامداد تا شبانگاه روزه داری، ایشان از اول عمر تا آخر عمر روزه دارند، میدان روزه تو یک روز است، میدان روزه ایشان یک عمر. یکی پیش شبلی در آمد شبلی او را گفت تحسن ان تصوم الابد؟ تو توانی که روزه ابد داری؟ گفت این چون باشد؟ شبلی گفت همه عمر خویش یک روز سازی و بروزه باشی و پس بدیدار خدای بگشایی.
هوش مصنوعی: روزه‌ای که مؤمنان بر اساس شریعت به جا می‌آورند را می‌شناسی، حالا به روزه‌ای که جوانمردان طریقت از زبان اهل حقیقت بیان می‌کنند توجه کن و نتیجه و هدف آن را در نظر بگیر: همان‌طور که تو بدن خود را روزه می‌گیری و از خوراک و نوشیدنی خودداری می‌کنی، آنها دل‌های خود را پاک کرده و از تعلقات دنیوی دور می‌سازند. تو از صبح تا شب روزه می‌گیری، اما آنها از ابتدا تا انتهای عمرشان روزه‌دار هستند. میدان روزه تو فقط یک روز است، در حالی که میدان روزه آنها تمام عمرشان را در بر می‌گیرد. روزی شخصی به شبلی گفت آیا می‌توانی همیشه روزه بگیری؟ شبلی پاسخ داد: این چگونه ممکن است؟ او گفت: اگر همه عمرت را به مانند یک روز بیابی و در این روزه باشی، آنگاه به دیدار خدا خواهی رسید.
خداوندان یافت و جوانمردان طریقت گفته‌اند که صوموا لرؤیته و افطروا لرؤیته این‌ها از روی اشارت کنایت از حق است جل جلاله، بسا فرقا که میان روزه داران بود، فردا آن کس که بنفس روزه داشت شراب سلسبیل و زنجبیل بیند از دست فریشتگان و ولدان، چنانک گفت وَ یُسْقَوْنَ فِیها کَأْساً کانَ مِزاجُها زَنْجَبِیلًا. و آن کس که بدل روزه داشت شراب طهور گیرد، در کأس محبت بر بساط قربت از ید صفت، چنانک گفت وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً. شراب و ایّ شراب. شرابی که هر که از آن جرعه چشید جانش در هوای فرد انیّت بپرید، شرابی که از آن بوی وصل جانان آید، گرد و صد جان در سر آن کنی شاید، شرابی که مهر جانان بر آن مهر نهاده، همه مهرها در آن یک مهر بداده، همه آرزوها در آن آرزو بینداخته، دو جهان و نیز دل و جان بامید آن باخته، پیر طریقت گفت: الهی! ما را برین درگاه همه نیاز روزی بود که قطره از آن شراب بر دل ما ریزی؟ تا کی ما را بر آب و آتش بر هم آمیزی؟ ای بخت ما! از دوست رستخیزی! شَهْرُ رَمَضانَ... الآیة أی أتاکم شهر رمضان میگوید اینک ماه رمضان اقبال کرد بر دوستان، ماهی که هم بشوید هم بسوزد: بشوید بآب توبه دلهای مجرمان، بسوزد بآتش گرسنگی تنهای بندگان. اشتقاق رمضان از رمضان است یا از رمض اگر از رمضا است آن سنگ گرم باشد که هر چه بر آن نهند بسوزد، و اگر از رمض است باران باشد که بهر چه رسد آن را بشوید. مصطفی را پرسیدند که رمضان چه باشد؟ گفت ارمض اللَّه فیه ذنوب المؤمنین و غفرها لهم انس مالک گفت از رسول خدا شنیدم که گفت: «هذا رمضان قد جاء، تفتح فیه ابواب الجنة و تغلق فیه ابواب النار، و تغل فیه الشیاطین، من ادرک رمضان فلم یغفر له فمتی؟»
هوش مصنوعی: بزرگان و معنویون گفته‌اند که روزه را به خاطر مشاهده حق بگیرید و افطار را به خاطر دیدن او انجام دهید. این سخنان تنها اشاره‌ای به حقیقت اوست. در میان روزه‌داران، تفاوت‌ها وجود دارد. فردا، کسی که روزه واقعی داشته باشد، شراب بهشتی و نازک و خنک از دست فرشتگان دریافت می‌کند. در قرآن آمده که آنان در بهشت با پیمانه‌ای که طعم آن زنجبیل است، سیراب می‌شوند. اما کسی که فقط جای روزه را گرفته باشد، شرابی خالص خواهد نوشید و در کاسه‌ای از محبت بر سر سفره قربت خواهد بود. این شراب، روح را به جستجوی وصال جانان می‌کشاند و بوی آن موجب اشتیاق و محبت در دل می‌شود. همچنین در آن، همه آرزوها به یک آرزو جمع شده و دل و جان به امید آن باخته می‌شود. سالکین راه حقیقت از خداوند می‌خواهند که قطره‌ای از آن شراب بر دل‌هایشان بریزد تا از این آب و آتش دور باشند. ماه رمضان، ماهی است که بر دوستان خدا فرود آمده و به دل‌های گناهکاران با آب توبه می‌شوید و به تن عابدان با آتش گرسنگی می‌سوزاند. رمضان به معنای سوزاندن یا شستشو است. اگر از سوزاندن باشد، مانند سنگی داغ است که هر چیزی را می‌سوزاند و اگر از شستشو باشد، مانند بارانی است که هر چیزی را پاک می‌کند. پیامبر اکرم فرمودند که ماه رمضان آمده است، در این ماه دروازه‌های بهشت باز و دروازه‌های جهنم بسته می‌شود و شیطان‌ها به زنجیر درمی‌آیند. هر کس رمضان را درک کند و مورد بخشش قرار نگیرد، پس کی خواهد بود؟
و قال صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم «لو اذن اللَّه للسماوات و الارض ان تتکلّما لبشّرتا صوّام رمضان بالجنة».
هوش مصنوعی: حضرت محمد (ص) فرمودند: "اگر خداوند اجازه می‌داد که آسمان‌ها و زمین سخن بگویند، به روزه‌داران ماه رمضان بشارت می‌دادند که به بهشت خواهند رفت."
ای مسکین که قدر این نعمت نمی‌دانی، هر کجا در عالم نواختی است و شرفی در کنار تو نهادند، و تو از آن بی‌خبر، اسلام که از همه ملتها برتر است و بهتر دین تو آمد، قرآن که از همه کتابها عزیزتر است کتاب تو. مصطفی که سید ولد آدم است و چشم و چراغ مملکت، و پیشرو جهانیان در قیامت رسول تو، کعبه که شریفترین بقعهاست قبله تو، ماه رمضان که از همه ماهها فاضلتر است و شریفتر ماه تو و موسم معاملت تو، ماهی که در آن ماه معاصی مغفور و شیاطین مقهور بهشت درو آراسته، و درها گشاده و درهای دوزخ درو بسته، و بازار مفسدان درو شکسته، و اعمال مطیعان باخلاص پیوسته، و گناهان گذشته و آلودگی نبشته در آن سوخته.
هوش مصنوعی: ای بیچاره که قدر این نعمت‌ها را نمی‌دانی، هر جا که در این دنیا جایی برای کرامت و فضیلت وجود دارد، در کنارت قرار گرفته و تو از آن بی‌خبر هستی. اسلام، که از همه ملت‌ها برتر و دین بهتر است، به تو آمده است. قرآن، که از همه کتاب‌ها عزیزتر است، کتاب توست. پیامبر اکرم، که سید تمام انسان‌هاست و مایه روشنی مملکت و پیشوای جهانیان در قیامت، پیامبر توست. کعبه، که شریف‌ترین مکان‌هاست، قبله تو است. ماه رمضان، که از همه ماه‌ها برتر و بافضیلت‌تر است، ماه تو و زمان اعمال توست. در این ماه، گناهان آمرزیده می‌شود و شیاطین به بند کشیده می‌شوند. بهشت آماده است و درهای آن باز و درهای جهنم بسته‌اند. همچنین، در این ماه، بازار فاسدان خراب می‌شود و اعمال بندگان مطیع و خالص به پیشگاه الهی ارائه می‌گردد و گناهان گذشته و آلودگی‌ها در این زمان به طور کامل از بین می‌رود.
امیر المؤمنین علی علیه السّلام گفت اگر اللَّه خواستی که امت احمد را عذاب کند ماه رمضان بایشان ندادی، و نه سورة قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ. خداوندان معرفت را اینجا رمزی دیگر است: گفتند رمضان از آن گفتند که رب العزة در این ماه دلهای عارفان از غیر خود بشوید، پس بمهر خود بسوزد، گه در آتش دارد گه در آب، گه تشنه و گه غرقاب، نه غرقه سیراب و نه تشنه را خواب، و زبان حال ایشان میگوید:
هوش مصنوعی: امیر المؤمنین علی علیه السلام فرمودند که اگر خداوند اراده می‌کرد که امت پیامبر احمد را عذاب کند، ماه رمضان را به آنها نمی‌داد و همچنین سوره "قل هو الله أحد" را. در اینجا خداوندان معرفت رمزی دیگر دارند: آن‌ها می‌گویند رمضان به این دلیل نامیده شده است که رب العزة در این ماه قلب‌های عارفان را از غیر خود پاک می‌سازد. در این فرایند، دل‌ها گاهی در آتش عواطف می‌سوزند و گاهی در آب محبت غرق می‌شوند. در این حال، نه غرق شده‌ای شکایت از تشنگی دارد و نه تشنه‌ای آرامش دارد. زبان حال آن‌ها اینگونه می‌گوید:
گر بسوزد گو بسوز و ور نوازد گو نواز
عاشق آن به کومیان آب و آتش در بود
هوش مصنوعی: اگر عشق تو باعث سوزش من شود، بگذار بسوزم و اگر نوازش کنی، بگذار نوازش کنی. عاشق به شدت به این چالش‌ها و تضادها اهمیت می‌دهد، چون در آب و آتش عشق خود را تجربه می‌کند.
تا بدان اول بسوزد پس بدین غرقه شود
چون ز خود بی خود شود معشوقش اندر بر بود
هوش مصنوعی: تا زمانی که اول عشق او او را بسوزاند، پس به این حالت غرقه شود. زمانی که عاشق از خود بی‌خود می‌شود، معشوقش در درون او حاضر است.
اینست که پیر طریقت گفت: حین سئل عن الجمعیة فقال ان یقع فی قبضة الحق، و من وقع فی قبضة الحق، احترق فیه و الحق خلفه.
هوش مصنوعی: این یعنی عالم روحانی گفت: وقتی از او درباره جمعیت پرسیدند، پاسخ داد که این به معنی قرار گرفتن در چنگال حقیقت است. و هر کسی که در چنگال حقیقت بیفتد، در آن می‌سوزد و حقیقت پشت سر او خواهد بود.
در عشق تو بی سریم سرگشته شده
وز دست امید ما سر رشته شده
هوش مصنوعی: در عشق تو دچار حیرت شده‌ام و از دست دادن امید، مرا بی‌سر و سامان کرده است.
مانند یکی شمع بهنگام صبوح
بگداخته و سوخته و کشته شده‌
هوش مصنوعی: مانند شمعی که در صبح زود ذوب و سوخته شده و به پایان رسیده است.