شمارهٔ ۲۵۳ - مدح سیف الدوله محمود
آفرین بر دولت محمودیان باد آفرین
کافریدش زآفرین خویشتن جان آفرین
آفرین بر دولتی کش هر زمان گوید خدا
آفرین باد آفرین بر چون تو دولت آفرین
چون نباشد آفرین ایزدی بر دولتی
کش بود سیف دول یاری ده و دولت معین
قطب ملت سیف دین و دولت آن شاهی که هست
دین او عالی چو دولت دولتش صافی چو دین
آنکه در مردی شجاعت باشدش زیر رکاب
وانکه در رادی سخاوت باشدش زیر نگین
خلق و فعل او ستوده حزم و عزم او درست
نظم و نثر او بدیع و رای و لفظ او متین
نیکخواه او ز جودش سرفرازد روز رزم
بدسگال او ز بیمش جان گدازد روز کین
زیر تیر چار پرش قدر و قدرت را مکان
زیر رای چرخ سایش همت و رفعت مکین
پای تختش را نهاده یمن و دولت بر کتف
نام تیغش را نبشته فتح و نصرت بر جبین
گشته یازنده به سوی چتر فرخنده ش فلک
گشته تازنده به زیر سم شبدیزش زمین
هر کجا آن رایت میمون او باشد بود
یسر دولت بر یسار و یمن دولت بر یمین
ماه تابانست گویی با قدح هنگام بزم
شیر غران است گویی با کمان اندر کمین
ماه تابانست لیکن رزمگاه او را فلک
شیر غران لیکن رزمگاه او را عرین
ای خداوندی که گر خورشید بیند مر تو را
از بهار طلعت تابانت گردد شرمگین
تا بود مطرب همیشه همچنین مطرب نشان
تا بود شادی و دولت همچنین شادان نشین
دولتت پاینده باد و ملکت افزاینده باد
صدر تو پاینده باد آمین رب العالمین
شمارهٔ ۲۵۲ - خطاب به شمشیر پادشاه: ای تیغ شاه موسم کارست کار کنشمارهٔ ۲۵۴ - هم در مدح او: به نام ایزد بی چون به قصد حضرت سلطان
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
آفرین بر دولت محمودیان باد آفرین
کافریدش زآفرین خویشتن جان آفرین
هوش مصنوعی: ستایش بر سرزمین محمودیان باد، زیرا که آفرین آنها از آفرین خودشان نشأت میگیرد و جانشان نیز به جنبه آفرینش خود وابسته است.
آفرین بر دولتی کش هر زمان گوید خدا
آفرین باد آفرین بر چون تو دولت آفرین
هوش مصنوعی: ستایش بر حکومتی که در هر لحظه نام خدا را به زبان میآورد. ستایش بر تو ای دولت که بخشنده و نیکوکار هستی.
چون نباشد آفرین ایزدی بر دولتی
کش بود سیف دول یاری ده و دولت معین
هوش مصنوعی: وقتی دعای خداوند بر حکومتی نباشد که بتواند با شمشیر پشتیبانی و یاری کند، آن دولت ناپایدار و بیثبات خواهد بود.
قطب ملت سیف دین و دولت آن شاهی که هست
دین او عالی چو دولت دولتش صافی چو دین
هوش مصنوعی: این بیت به ستایش از یک شاه و مقام او در ارائه دین و حکومت میپردازد. شاعر میگوید که این شاه نمایندهای برای ملت و دین است و دین او بسیار باارزش و با عظمت است. همچنین به صفا و پاکی حکومت او اشاره میکند، که مانند دینش خالص و بدون آلودگی است. به این ترتیب، رابطهای نزدیک بین دیانت و حکومت برقرار کرده و از ویژگیهای مثبت هر دو میگوید.
آنکه در مردی شجاعت باشدش زیر رکاب
وانکه در رادی سخاوت باشدش زیر نگین
هوش مصنوعی: هر کس در شجاعت مردانه باشد، در مقام والای خود قرار میگیرد و هر کس در سخاوت دل بزرگ و بخشندهای داشته باشد، در جایگاه پر ارزشتری قرار خواهد گرفت.
خلق و فعل او ستوده حزم و عزم او درست
نظم و نثر او بدیع و رای و لفظ او متین
هوش مصنوعی: خصلتها و کردار او ستایش شده است. تدبیر و ارادهاش عالی و منظم است. نثر و نظم او نوآورانه و ایدههایش درست و محکم بیان شدهاند.
نیکخواه او ز جودش سرفرازد روز رزم
بدسگال او ز بیمش جان گدازد روز کین
هوش مصنوعی: کسی که نیکی او را میخواهد، به خاطر generosity (بخشش) او در میدان جنگ، سرافراز میشود؛ اما دشمنان او از ترسش در روز جنگ جانشان را از دست میدهند.
زیر تیر چار پرش قدر و قدرت را مکان
زیر رای چرخ سایش همت و رفعت مکین
هوش مصنوعی: زیر تیر (زیر تاثیر) چهارپرش، جایگاه و قدرت انسان مشخص میشود و در زیر محور آسمان، تلاش و بلندای همت او نیز قابل مشاهده است.
پای تختش را نهاده یمن و دولت بر کتف
نام تیغش را نبشته فتح و نصرت بر جبین
هوش مصنوعی: به زیر پای تخت او، یمن و قدرت قرار دارد و بر دوش او نام تیغ نوشته شده که به معنای پیروزی و نصرت است و بر پیشانی او نقش بسته است.
گشته یازنده به سوی چتر فرخنده ش فلک
گشته تازنده به زیر سم شبدیزش زمین
هوش مصنوعی: آسمان به سوی چتر خوشبختی رو کرده و زمین زیر پاهای اسب شبدیز دگرگون شده است.
هر کجا آن رایت میمون او باشد بود
یسر دولت بر یسار و یمن دولت بر یمین
هوش مصنوعی: هر جا که پرچم خوشبختی او برافراشته باشد، کامیابی و ثروت به سمت چپ و راست سرازیر میشود.
ماه تابانست گویی با قدح هنگام بزم
شیر غران است گویی با کمان اندر کمین
هوش مصنوعی: به نظر میرسد که ماه در آسمان همچون یک لیوان در جشن میدرخشد و به نظر میرسد که شیر خشمگین همانند تیر با کمان در حال کمین است.
ماه تابانست لیکن رزمگاه او را فلک
شیر غران لیکن رزمگاه او را عرین
هوش مصنوعی: ماه درخشانی است، ولی میدان جنگ او فضایی کاملاً متفاوت دارد؛ آسمان همانند شیری خشمگین است و این نیز میدان نبرد اوست.
ای خداوندی که گر خورشید بیند مر تو را
از بهار طلعت تابانت گردد شرمگین
هوش مصنوعی: ای پروردگاری که هنگامی که خورشید به تو نگاه کند، از زیبایی و درخشش تو بهار هم شرمنده میشود.
تا بود مطرب همیشه همچنین مطرب نشان
تا بود شادی و دولت همچنین شادان نشین
هوش مصنوعی: تا زمانی که نوازنده وجود داشته باشد، همیشه همینطور است که نوازندگی میکند. تا زمانی که شادی و خوشبختی وجود دارد، باید در خوشی و شادمانی زندگی کرد.
دولتت پاینده باد و ملکت افزاینده باد
صدر تو پاینده باد آمین رب العالمین
هوش مصنوعی: خوشبختی و موفقیت تو همیشه پایدار باشد و سرزمینت روز به روز پیشرفت کند. ریاست تو همواره برقرار بماند. آمین، ای پروردگار جهانیان.