گنجور
منوچهری دامغانیمنوچهری

شمارهٔ ۵۱ - در مدح علی‌بن محمد

شبی گیسو فروهشته به دامن
پلاسین معجر و قیرینه گرزن
بکردار زنی زنگی که هرشب
بزاید کودکی بلغاری آن زن
کنون شویش بمرد و گشت فرتوت
از آن فرزند زادن شد سترون
شبی چون چاه بیژن تنگ و تاریک
چو بیژن در میان چاه او من
ثریا چون منیژه بر سر چاه
دو چشم من بدو چون چشم بیژن
همی‌برگشت گرد قطب جدی
چو گرد بابزن مرغ مسمن
بنات النعش گرد او همی‌گشت
چو اندر دست مرد چپ فلاخن
دم عقرب بتابید از سر کوه
چنانچون چشم شاهین از نشیمن
یکی پیلستگین منبر مجره
زده گردش نقط از آب روین
نعایم پیش او چون چار خاطب
به پیش چار خاطب چار مؤذن
مرا در زیر ران اندر کمیتی
کشنده نی و سرکش نی و توسن
عنان بر گردن سرخش فکنده
چو دو مار سیه بر شاخ چندن
دمش چون تافته بند بریشم
سمش چون ز آهن پولاد هاون
همی‌راندم فرس را من به تقریب
چو انگشتان مرد ارغنون زن
سر از البرز برزد قرص خورشید
چو خون‌آلوده دزدی سر ز مکمن
به کردار چراغ نیم مرده
که هر ساعت فزون گرددش روغن
برآمد بادی از اقصای بابل
هبوبش خاره در و باره افکن
تو گفتی کز ستیغ کوه سیلی
فرود آرد همی احجار صد من
ز روی بادیه برخاست گردی
که گیتی کرد همچون خز ادکن
چنان کز روی دریا بامدادان
بخار آب خیزد ماه بهمن
برآمد زاغ رنگ و ماغ پیکر
یکی میغ از ستیغ کوه قارن
چنانچون صدهزاران خرمن تر
که عمدا در زنی آتش به خرمن
بجستی هر زمان زان میغ برقی
که کردی گیتی تاریک روشن
چنان آهنگری کز کورهٔ تنگ
به شب بیرون کشد تفسیده آهن
خروشی برکشیدی تند تندر
که موی مردمان کردی چو سوزن
تو گفتی نای رویین هر زمانی
به گوش اندر دمیدی یک دمیدن
بلرزیدی زمین لرزیدنی سخت
که کوه اندر فتادی زو به گردن
تو گفتی هر زمانی ژنده پیلی
بلرزاند ز رنج پشگان تن
فرو بارید بارانی ز گردون
چنانچون برگ گل بارد به گلشن
و یا اندر تموزی مه ببارد
جراد منتشر بر بام و برزن
ز صحرا سیلها برخاست هر سو
دراز آهنگ و پیچان و زمین کن
چو هنگام عزایم زی معزم
به تک خیزند ثعبانان ریمن
نماز شامگاهی گشت صافی
ز روی آسمان ابر معکن
چو بردارد ز پیش روی اوثان
حجاب ماردی دست برهمن
پدید آمد هلال از جانب کوه
بسان زعفران آلوده محجن
چنانچون دو سر از هم باز کرده
ز زر مغربی دستاورنجن
و یا پیراهن نیلی که دارد
ز شعر زرد نیمی زه به دامن
رسیدم من به درگاهی که دولت
ازو خیزد، چو رمانی ز معدن
به درگاه سپهسالار مشرق
سوار نیزه‌باز خنجر اوژن
علی‌بن محمد میر فاضل
رفیع‌البینات صادق‌الظن
جمال ملکت ایران و توران
مبارک سایهٔ ذوالطول والمن
خجسته ذوفنونی رهنمونی
که درهر فن بود چون مرد یکفن
سیاست کردنش بهتر سیاست
زلیفن بستنش بهتر زلیفن
یگانه گشته از اهل زمانه
به الفاظ متین و رای متقن
تهمتن کارزاری کو به نیزه
کند سوراخ در گوش تهمتن
فروزان تیغ او هنگام هیجا
چنان دیبای بوقلمون ملون
به طول و عرض و رنگ و گوهر و حد
چو خورشیدی که در تابد ز روزن
که گر زین سو بدو در بنگرد مرد
بدانسو در زمین بشمارد ارزن
اگر بر جوشن دشمن زند تیغ
به یک زخمش کند دو نیمه جوشن
چوپرگاری که از هم باز دری
ز هم باز اوفتد اندام دشمن
الا یا آفتاب جاودان تاب
هنرور یارجوی حاسد افکن
شنیدم من که برپای ایستاده
رسیدی تا به زانو دست بهمن
رسد دست تو از مشرق به مغرب
ز اقصای مداین تا به مدین
زنان دشمنان از پیش ضربت
بیاموزند الحانهای شیون
چنانچون کودکان از پیش الحمد
بیاموزند ابجد را و کلمن
نسب داری حسب داری فراوان
ازیرا نسبتت پاکست و مسکن
الا تا مؤمنان گیرند روزه
الا تا هندوان گیرند لکهن
به دریابار، باشد عنبر تر
به کوه اندر، بود کان خماهن
نریزد از درخت ارس کافور
نخیزد از میان لاد لادن
زیادی خرم و خرم زیادی
میان مجلس شمشاد و سوسن
انوشه خور، طرب کن، جاودان زی
درم ده، دوست خوان دشمن پراکن
به چشم بخت روی ملک بنگر
به دست سعد پای نحس بشکن
به دولت چهرهٔ نعمت بیارای
به نعمت خانهٔ همت بیاکن
همه ساله به دلبر دل همی‌ده
همه ماهه به گرد دن همی‌دن
همه روزه دو چشمت سوی معشوق
همه وقته دو گوشت سوی ارغن
شمارهٔ ۵۰ - در لغز شمع و مدح حکیم عنصری: ای نهاده بر میان فرق جان خویشتنشمارهٔ ۵۲ - در شکایت از حسودان و دشمنان خود می‌فرماید: حاسدان بر من حسد کردند و من فردم چنین

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شبی گیسو فروهشته به دامن
پلاسین معجر و قیرینه گرزن
شبی که همچون بانویی گیسوهای سیاه و بلندش تا دامن آویزان است و روسری ای بافته شده از موی سیاه بز دارد و تاجی سیاه چون قیر بر سر دارد 
بکردار زنی زنگی که هرشب
بزاید کودکی بلغاری آن زن
مانند زنی سیاهپوست که هر شب فرزندی سفیدپوست به دنیا می‌آورد.
کنون شویش بمرد و گشت فرتوت
از آن فرزند زادن شد سترون
هم پیر و فرسوده شده و هم شوهرش مرده است پس دیگر امیدی به فرزند آوری او وجود ندارد
شبی چون چاه بیژن تنگ و تاریک
چو بیژن در میان چاه او من
هوش مصنوعی: شبی مانند چاه بیژن، تنگ و تاریک است و من در میان این چاه، مانند بیژن به سر می‌برم.
ثریا چون منیژه بر سر چاه
دو چشم من بدو چون چشم بیژن
هوش مصنوعی: چون ستاره ثریا در آسمان، منیژه نیز بر لب چاه زیبایی دارد و چشمان من به او می‌نگرد مانند چشمان بیژن که به عشقش خیره شده است.
همی‌برگشت گرد قطب جدی
چو گرد بابزن مرغ مسمن
هوش مصنوعی: چرخش و حرکت به دور قطب جدی مانند دور زدن مرغی چاق به دور زبانهٔ آتش است.
بنات النعش گرد او همی‌گشت
چو اندر دست مرد چپ فلاخن
صورت فلکی دب اکبر به دور ستاره قطبی خلاف عقربه های ساعت می چرخید مانند مرد چپ دستی که فلاخن را می چرخاند.
دم عقرب بتابید از سر کوه
چنانچون چشم شاهین از نشیمن
هوش مصنوعی: دم عقرب به شدت از بالای کوه به سمت پایین تاب می‌خورد، به گونه‌ای که شبیه چشم‌های تیزبین شاهین است که از آشیانه‌اش به دور می‌نگرد.
یکی پیلستگین منبر مجره
زده گردش نقط از آب روین
هوش مصنوعی: یک فیل بزرگ بر روی منبر نشسته و گرداگردش از آب موج می‌زند.
نعایم پیش او چون چار خاطب
به پیش چار خاطب چار مؤذن
هوش مصنوعی: خوشبختی‌ها و لذت‌های در پیش او مانند چهار خواستگار هستند که برای چهار مؤذن آمده‌اند.
مرا در زیر ران اندر کمیتی
کشنده نی و سرکش نی و توسن
هوش مصنوعی: من در زیر کمر، به پنجه‌های کشنده و سرکش، که همچون اسبی قوی و نیرومند است، گرفتار شده‌ام.
عنان بر گردن سرخش فکنده
چو دو مار سیه بر شاخ چندن
هوش مصنوعی: در اینجا، اشارت به این است که دو مار سیاه بر روی یک شاخ پیچیده و در حال حرکت هستند، به گونه‌ای که کنترل و تسلط بر آن شاخ را از دست داده‌اند. این تصویر نمادی از قدرت و کنترل در دستان کسی است که بر گردن یک موجود سرخ (که احتمالاً نشانی از قدرت و شجاعت است) در حال حرکت می‌باشد. به طور کلی، می‌توان به نوعی از تعادل و تنش در قدرت و کنترل اشاره کرد.
دمش چون تافته بند بریشم
سمش چون ز آهن پولاد هاون
هوش مصنوعی: دمش مانند نخی نرم و لطیف است و سمش مانند آهن و فولاد محکم و سخت.
همی‌راندم فرس را من به تقریب
چو انگشتان مرد ارغنون زن
اسب را با سرعت می راندم و پاهای اسب مانند انگشتان مردی نوازنده شده بود که بسیار سریع حرکت می کند
سر از البرز برزد قرص خورشید
چو خون‌آلوده دزدی سر ز مکمن
هوش مصنوعی: در این بیت، خورشید مانند یک دزد خونی از پشت کوه البرز طلوع می‌کند و به نوعی نشان‌دهنده قدرت و شجاعت است. این تصویرگری می‌تواند نمادی از آغاز روز و روشنایی باشد که به شدت و تأثیرش اشاره دارد.
به کردار چراغ نیم مرده
که هر ساعت فزون گرددش روغن
هوش مصنوعی: مانند چراغی که شعله‌اش کم نور شده و با هر لحظه روغن بیشتری به آن اضافه می‌شود تا روشن بماند.
برآمد بادی از اقصای بابل
هبوبش خاره در و باره افکن
هوش مصنوعی: باد شدیدی از دوردست بابل وزیدن گرفت و آن قدر قوی بود که همه جا را پر از گرد و غبار کرد.
تو گفتی کز ستیغ کوه سیلی
فرود آرد همی احجار صد من
هوش مصنوعی: تو گفتی از اوج کوه، سیلابی خواهد آمد که سنگ‌ها را به همراه خود به پایین می‌آورد.
ز روی بادیه برخاست گردی
که گیتی کرد همچون خز ادکن
هوش مصنوعی: از دشت و بیابان غباری برخواست که دنیای خود را مانند خز دگرگون کرد.
چنان کز روی دریا بامدادان
بخار آب خیزد ماه بهمن
هوش مصنوعی: در صبحگاهان، بخار آب از سطح دریا برمی‌خیزد، درست مانند حالتی که در ماه بهمن اتفاق می‌افتد.
برآمد زاغ رنگ و ماغ پیکر
یکی میغ از ستیغ کوه قارن
هوش مصنوعی: زاغی سیاه و مادیانی با جسمی زیبا از بالای کوه قارن پدیدار شدند.
چنانچون صدهزاران خرمن تر
که عمدا در زنی آتش به خرمن
هوش مصنوعی: همچون هزاران خوشه گندم که عمدی آتش به آنها می‌زنند.
بجستی هر زمان زان میغ برقی
که کردی گیتی تاریک روشن
هوش مصنوعی: هر زمان که از آن میغ درخشان جدا شدی، دنیا را که تاریک بود، روشن کردی.
چنان آهنگری کز کورهٔ تنگ
به شب بیرون کشد تفسیده آهن
هوش مصنوعی: مانند آهنگری که از کورهٔ تنگ شبانه آهنی پخته و فرسوده را بیرون می‌آورد.
خروشی برکشیدی تند تندر
که موی مردمان کردی چو سوزن
هوش مصنوعی: صدای بلندی برپا کردی مانند رعد و برق که موهای مردم را به مانند سوزن زد.
تو گفتی نای رویین هر زمانی
به گوش اندر دمیدی یک دمیدن
هوش مصنوعی: تو گفتی که هر بار که نای را به گلویت می‌گذاری، یکی از دمیدن‌های آن در گوش‌ام طنین‌انداز می‌شود.
بلرزیدی زمین لرزیدنی سخت
که کوه اندر فتادی زو به گردن
هوش مصنوعی: زمین به شدت لرزید و به دنبال آن، کوه‌ها نیز به لرزه در آمدند و به این سبب بر دوش زمین افتادند.
تو گفتی هر زمانی ژنده پیلی
بلرزاند ز رنج پشگان تن
هوش مصنوعی: تو گفتی هر وقت که زحمت‌های پشگان شدت بگیرد، حتی بزرگ‌ترین و قوی‌ترین افراد هم از درد و رنج می‌لرزند.
فرو بارید بارانی ز گردون
چنانچون برگ گل بارد به گلشن
هوش مصنوعی: از آسمان بارانی نازل شد که مانند بارش گلبرگ‌های گل در باغچه است.
و یا اندر تموزی مه ببارد
جراد منتشر بر بام و برزن
مانند تیر ماهی که آفت ملخ  همه جا را فرا گیرد
ز صحرا سیلها برخاست هر سو
دراز آهنگ و پیچان و زمین کن
هوش مصنوعی: سیلاب‌ها از دشت برمی‌خيزند و به سمت‌های مختلف روانه می‌شوند، بلند و پرپیچ و خم، و زمین را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
چو هنگام عزایم زی معزم
به تک خیزند ثعبانان ریمن
هوش مصنوعی: وقتی که زمان برگزاری عزا فرا می‌رسد، در آنجا مارها به سرعت به حرکت درمی‌آیند.
نماز شامگاهی گشت صافی
ز روی آسمان ابر معکن
در ابتدای شب آسمان صاف شد و آن ابرهای در هم فشرده کنار رفت
چو بردارد ز پیش روی اوثان
حجاب ماردی دست برهمن
هوش مصنوعی: وقتی که حجاب و مانع از پیش روی او برداشته شود، دیگر نمی‌توان از موانع جلوگیری کرد و دست‌ها به سمت همدیگر دراز می‌شوند.
پدید آمد هلال از جانب کوه
بسان زعفران آلوده محجن
هوش مصنوعی: هلال ماه از کنار کوه پدیدار شد و شبیه به زعفرانی است که با رنگی تیره آمیخته شده باشد.
چنانچون دو سر از هم باز کرده
ز زر مغربی دستاورنجن
هوش مصنوعی: چنان که دو انتهای چیزی که از طلا ساخته شده و به رنگ مغرب است، از هم جدا شده‌اند و به دست گرفته شده‌اند.
و یا پیراهن نیلی که دارد
ز شعر زرد نیمی زه به دامن
هوش مصنوعی: پیراهن آبی که نیمه‌اش از شعر زرد است، بر دامنش آویزان شده است.
رسیدم من به درگاهی که دولت
ازو خیزد، چو رمانی ز معدن
هوش مصنوعی: به نقطه‌ای رسیدم که از آنجا خوشبختی و نعمت به دست می‌آید، مانند زمانی که از دل یک معدن گرانبها چیزی قیمتی استخراج می‌شود.
به درگاه سپهسالار مشرق
سوار نیزه‌باز خنجر اوژن
هوش مصنوعی: به درگاه فرمانده بزرگ مشرق، سوارانی با نیزه و حاملان خنجر آماده‌اند.
علی‌بن محمد میر فاضل
رفیع‌البینات صادق‌الظن
هوش مصنوعی: علی‌بن محمد شخصی دانشمند و بافضیلت است که به خوبی شناخته شده و دارای افکار درست و باطن نیک می‌باشد.
جمال ملکت ایران و توران
مبارک سایهٔ ذوالطول والمن
هوش مصنوعی: زیبایی ملکه‌های ایران و توران، سایه‌ی ذوالطول و منبع برکت است.
خجسته ذوفنونی رهنمونی
که درهر فن بود چون مرد یکفن
هوش مصنوعی: شادی و خوشحالی را به همراه خود بیاور، زیرا در هر زمینه‌ای که باشی، مانند مردی هستی که در یک حرفه ماهر است.
سیاست کردنش بهتر سیاست
زلیفن بستنش بهتر زلیفن
هوش مصنوعی: بهتر است که به جای دسیسه و فریب، در کارها با تدبیر و حکمت عمل کنیم.
یگانه گشته از اهل زمانه
به الفاظ متین و رای متقن
هوش مصنوعی: در میان مردم زمانه، او به دلیل سخنان دلنشین و افکار قوی‌اش، به تنهایی و یگانه‌ای رسیده است.
تهمتن کارزاری کو به نیزه
کند سوراخ در گوش تهمتن
هوش مصنوعی: سربازی که با نیزه خود، سوراخی در گوش تهمتن ایجاد کند، کار بزرگی انجام داده است.
فروزان تیغ او هنگام هیجا
چنان دیبای بوقلمون ملون
هوش مصنوعی: تیغ او در زمان جنگ همچون پارچه‌ای رنگین و زیبا درخشان است.
به طول و عرض و رنگ و گوهر و حد
چو خورشیدی که در تابد ز روزن
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که انسان‌ها باید به زیبایی‌ها و خصوصیات مختلف خود مانند ابعاد، رنگ، و ارزش‌های درونی خود ببالند، مانند خورشیدی که با نور خود، فضا را روشن می‌کند. به نوعی، هر فرد مانند یک خورشید است که توانایی درخشش و تاثیرگذاری در دنیای خود را دارد.
که گر زین سو بدو در بنگرد مرد
بدانسو در زمین بشمارد ارزن
هوش مصنوعی: اگر کسی از این سمت به او نگاه کند، آن مرد از آن سمت به زمین ارزن را می‌شمارد.
اگر بر جوشن دشمن زند تیغ
به یک زخمش کند دو نیمه جوشن
هوش مصنوعی: اگر شمشیر به زره دشمن ضربه‌ای بزند، آن زره را به دو نیم تقسیم می‌کند.
چوپرگاری که از هم باز دری
ز هم باز اوفتد اندام دشمن
هوش مصنوعی: مثل چنگالی که در اثر فشار دچار آسیب می‌شود و اجزای آن از هم جدا می‌شود، دشمن نیز در مواجهه با مشکل و فشار از هم می‌پاشد و به ضعف می‌رسد.
الا یا آفتاب جاودان تاب
هنرور یارجوی حاسد افکن
هوش مصنوعی: ای آفتاب جاودان هنر و زیبایی، حاسدانت را به نادانی خود در افکن تا به درخشش تو حساسیت نداشته باشند.
شنیدم من که برپای ایستاده
رسیدی تا به زانو دست بهمن
هوش مصنوعی: شنیدم که تو در حالی که ایستاده بودی، به زانو درآمدی و دست بهمن را گرفتی.
رسد دست تو از مشرق به مغرب
ز اقصای مداین تا به مدین
هوش مصنوعی: دست تو از شرق تا غرب به همه جا می‌رسد، از دورترین شهرها تا مدین.
زنان دشمنان از پیش ضربت
بیاموزند الحانهای شیون
هوش مصنوعی: زنان برای نبرد و مقابله، از قبل فنون و شیوه‌های زاری و گریه را یاد می‌گیرند.
چنانچون کودکان از پیش الحمد
بیاموزند ابجد را و کلمن
هوش مصنوعی: مانند کودکان که الفبا و نوشتن را از پیش می‌آموزند.
نسب داری حسب داری فراوان
ازیرا نسبتت پاکست و مسکن
هوش مصنوعی: تو از خانواده و آباء و اجداد خوب و با شخصیت برخورداری، زیرا نسبت تو از صفات نیکو و honorable است و جایگاه تو نیز در موقعیت مناسب و محترم قرار دارد.
الا تا مؤمنان گیرند روزه
الا تا هندوان گیرند لکهن
هوش مصنوعی: بله، زمان آن است که مؤمنان روزه بگیرند، و همچنین دیگران مانند هندی‌ها نیز باید روزه بگیرند.
به دریابار، باشد عنبر تر
به کوه اندر، بود کان خماهن
هوش مصنوعی: در دریا، عنبر خوشبو وجود دارد و در کوه، سنگی به نام خماهن یافت می‌شود.
نریزد از درخت ارس کافور
نخیزد از میان لاد لادن
هوش مصنوعی: ترجمه به فارسی روان: اگر درخت ارس (سرو) بریزد، کافور از آن نخواهد جوشید و از میان لادن هم چیزی نخواهد رویید. این جمله به این معناست که از چیزهای ناپایدار یا نامناسب، محصولی ارزشمند و خوب به دست نخواهد آمد.
زیادی خرم و خرم زیادی
میان مجلس شمشاد و سوسن
هوش مصنوعی: بسیار شاداب و خوشحال هستی و این شادی تو در جمع میان شمشاد و سوسن به وضوح نمایان است.
انوشه خور، طرب کن، جاودان زی
درم ده، دوست خوان دشمن پراکن
هوش مصنوعی: با شادی زندگی کن، خوش بگذران و همیشه شاد باش. به من لطف کن و دوستی کن، دشمنی را در میان رها کن.
به چشم بخت روی ملک بنگر
به دست سعد پای نحس بشکن
هوش مصنوعی: به چشمان خوش‌شانسی‌ات به زیبایی این سرزمین نگاه کن و با اقدام‌های مثبت، بدبیاری‌ها را از بین ببر.
به دولت چهرهٔ نعمت بیارای
به نعمت خانهٔ همت بیاکن
هوش مصنوعی: به لطف و رحمت خدا چهرهٔ زیبایی بزن و با نعمت، خانهٔ آرزوهایت را بساز.
همه ساله به دلبر دل همی‌ده
همه ماهه به گرد دن همی‌دن
هوش مصنوعی: هر سال به محبوبم عشق می‌ورزم و هر ماه به دور او می‌چرخم.
همه روزه دو چشمت سوی معشوق
همه وقته دو گوشت سوی ارغن
هوش مصنوعی: هر روز چشمانت به سوی محبوب است و هر لحظه گوشت به صدای ارغن (ساز) می‌رسد.

خوانش ها

شمارهٔ ۵۱ - در مدح علی‌بن محمد به خوانش سهیل قاسمی

حاشیه ها

1389/06/13 15:09
رحمت ا.. مقصودلو

با سلام وعرض خسته نباشید خدمت همه یدوستانی که این گنجینه ی گنجور را تهیه و عرضه داشته اند . آنچه این حقیر به عنوان معلم ادبیات تاکنون به دانش آموزانم گفته ام وخود نیز فراگرفته ام این است که این شعر وصف شب اشت نه وصف شخص به دلایلی که کافی است یک بار دیگر شعر را از این دیدگاه بخوانید . با سپاس مقصودلو

1389/12/06 04:03
پیروز

این شعر همانطور که از متن پیداست در وصف یک سحرگاه در یک دشت است و فصل پاییز

1391/02/02 18:05
مهرداد

این شعر بصورت کامل آورده نشده ، منوچهری با وصف طبیعت (در نسخه کامل) همه را در وصف علی بن محمد گفته و در حقیقت به این وسیله به تمجید و تحسین او می پردازد

1391/04/25 19:06
امیر محمد شهسوارانی

به نظر، با توجه به مندرجات این صفحه و بیاینات اساتید گرانسنگ جه در مدرسه و چه در دانشگاه، قطعۀ حاضر از جناب منوچهری در توصیف شب است، مکر افزونه ها و متعلقاتی داشته باشد که متن حاضر مبری از آنهاست

1392/09/15 21:12
محمد

با سلام. این قصیده وصفی است و مانند سایر قصاید سبک خراسانی و به ویژه منوچهری در آن وصف طبیعت جزو ملزومات قصیده است. و در کمتر قصیده ای از این شاعر، تنها وصف طبیعت دیده می شود.بنابراین در این شعر نیز او به وصف شخص خاصی می پردازد.

1394/05/15 12:08
محمود

سبکی است منحصر به فرد واستثنائی

1394/06/15 11:09
میهاربا

به نظر نمیرسه استفاده از این الفاظ سحر انگیز که تامل در ان تنها ما را به عمق شبی تیره و رازالود می بره و بهتره بدونیم این شعر فقط و فقط در وصف یک شب زیباست.

1394/07/06 18:10
هوشنگ همدانی

همانگونه که اشعار مذکور دلالت می نماید ، منوچهری به زیبایی اوضاع ملک را ابتدا به شبی تاریک تشبیه می نماید وسپس با تشبیه تغییر اوضاع به تغییر آب و هوا از بارش باران رعدو برق و سپس آرامش وطلوع صبح وروشنایی از دل چنین شب سهمگینی اشاره نموده وسپس در وصف علی ابن محمد به زیبایی اشعاری را می سراید بدین مفهوم که درآن اوضاع نابسامان حضور و وجود او موجد امید است

1394/09/04 17:12
مژده

سلام به همه ادب دوستان گنجور
این شعر یک قصیده است و موضوع بیشتر قصاید هم مدح است
قصاید معمولا ابیات زیادی دارند . ساختمان قالب قصیده هم بدین شکل است که ابتدا شاعر مقدمه چینی میکند که به آن تغزل یا تشبیب گویند که این مقدمه توصیف یک چیزی است مثلا بهار که به آن بهاریه گویند خزان که خزانیه گویند شراب که به خمریه و... و بعد شاعر با اوردن بیت گریز یا تخلص شروع به مدح پادشاه مذکور می کند و در آخر قصیده هم دعا به جان ممدوح میکند که تا ابد زنده باشد که به دعای تابید گویند که اگر با شرط بیاید شریطه می نامند

1395/10/11 14:01
Monir Samiee

شبی گیسو فرو هسته: شبی که‌ از تیرگی مانند حجاب پارچه ایو تاجی سیاه است گیسوی بلندش تا به دامنه زمین رسیده است.
بردار زن زنگی: مانند زنی سیاه که منتظر زایش کودک بلغاری کنایه از صبح است
کنون سویش بمرد : کنایه از غروب گذشته و شب دیر پای فرارسیده وسترون یعنی نازا ، خیلی مانده تا صبح برسد.
شبی چون چاه بیژن: شبی به سیاهی جاهی مهر افراسیاب بیژن را در آن انداخته است ومن گویا من مانند وی در آن چاه هستم
ثریا چون منیژه: همانگونه من منیژه بر سر چاه بیژن می‌نشست ، ستاره ثریا ، بالای سر من است و چشمهای من ، به او است ، همچون ، چشم بیژن من به منیژه بود.
همی برگشت گرد: ستاره ثریا دور ستاره جدی گشت ، چنان مرغ چاقی که دور سیخ
میگردد.
بنات النعش گرد او : بنات النعش ، صورت فلکی هفت اورنگ است که‌ بنات ، یعنی دختران و نعش همه که جنازه معنی دارد ، این صورت فلکی شامل سه جلودار است
من گویا تابوتی را حمل میکنند ، مانند مرد چپ دستی کهن قلاب سنگ می‌چرخاند
دم عقرب بتابید : کنایه از ابتدای طلوع خورشید استکه اشعه هایش خورشید از پس کوه میتابد، مثل دم عقرب ومانندچشم شاهین که از لانه اش میدرخشد
یکی پیلستگین منبر: کهکشان راه شیری(مجره) مانندمنبری ساخته شده از عاج استوگیا گرداگردش با رنگ سرخ نقطه گذاری شده. روین( روناس مه آب قرمز دارد)
نعایم پیش او : نعایم , بیستمین منزل ماه ، معنای شتر مرغ هم دارد ،و خاطی به معنای مرد زنخواه ، خواستگار، و من به صورت فلکی و منازل ماه اگاهی ندارم ،توضیح کامل نمی‌توانم داد
مرا در زیر ران : من سوار بر اسبی سرخ رنگ و دم سیاه هستم (کمیت) ، ضرب المثل کمیت اش میلنگد ، از اینگونه است ، کُشنده،نی کشنده و سرکش و تا آرام
نیست
عنوان بر گردن : همانی که برای گردن سرخش است همچون دو مار سیاه بر شاخه ی صندل ( درختی است)
دُمش چون بافته: دمش مانند ابریشم بافت است و سم اش چون پولاد آهنین
همی راندم : من اسب را چهارنعل(تقریب) تاختم همانند انگشتان مردی مه ا فنون میزندارغنون:چنگ......انشاءالله بقیه د. وقتی دیگر

1396/09/21 15:12
منوچهر تلارمی

باسلام وعرض ادب خدمت ادب دوستان و خادمان فر هنگ وادب فارسی به ویژه مسوولان بزرگوار و زحمتکش گنجور
این شعر دارای دو بخش بخش است بخش اول ان تابلو شعری بسیار زیبا که منوچهری بیست و چهار ساعت از شب وروز را با واژ ه ها نقاشی می کند از اغاز شب شروع می کند (شبی گیسو فرو هشته به دامن )بامدان . سر از البرز برزد قرص خورشید
چو خون‌آلوده دزدی سر ز مکمن
نیمه ی روزتا اغاز شبی دیگر(پدید امد هلال از جانب کوه
بسان زعفران الوده محجن)در واقع شاعر به جای تشبیب
از تابلو شعر استفاده کرده که خود بدعت است
ودربخش دوم به مدح ممدوح پرداخته است

1397/03/19 20:06
بهمن

به نظر می رسد این قصیده منوچهری در وصف شبی تیره و تاریک است .اما با توجه قصیده های سبک خراسانی که در وصف اشخاص خصوصا پادشاهان و ملوک بوده ،دور از ذهن نیست که این قصیده هم از این قانون طبعیت نماید.
اما این قصیده چه در وصف شب و چه در مدح شخص یکی از بهترین شعرهای منوچهری می باشد.

1399/02/12 08:05
حسینی تبار

با عرض سلام و احترام. این شعر زیبا در کتب دبیرستانی سالهای قبل چاپ شده و عنوان آن نیز 'شب' می باشد.

1399/09/18 22:12
آزادبخت

ای مردمان من چکنم دیوانه ام میکند این توصیفها - چگونه استادان میگویند تقلید او بی مزه و تصنعیست - شعر عرب را خوب میدانم زیباست اما کار منوچهری هم غوغاست چو اندر دست مرد چپ فلاخن
وای وای وای وای وای - مرا دیوانه میکند -

شبانا ان هیون پیش اورم هان
که در سردارم آهنگ خراسان
مرا زرد اشتری باشد تنک سال
به رهواری و تیزی همچو طوفان
شبان ان اشتر زردم بیاور
الا ای خیمگی خیمه فرومان
من انم چون بخوابانم شتر را
بگردد ساربانم افرین خوان
چو زانوبند برگیرم ز پایش
جهد چون اذرخش از تیغ بران
درای اشتران را بانگ برخاست
چو مهر آسمان گردید پویان
به تکران این جهان را در نوردم
چو زیر هر دو ران اورده یکران
هیونی زیر دارم اتشین رو
چو اهویی که از یوزان گریزان
نیا تا اشتر زرتشت پیدا
پدر تا اشتر صالح نمایان
ذلولی بچه شملالی شراری
رحولی ظبیة من بنت ظبیان
نه نزد تازیان باشد نژادش
نه در بلخش فرایابی نه عمان
دو رانهایش چو رانهای زرافه
میان هر دو ران خشکیده پستان
کفل جز با کف دستان نرانده
زنخ نرم و لبان پوشیده دندان
شکافی نرم زیر دم هویدا
چو نو دوشیزه ای نادیده دشتان
چو بر بالای کوهانش نشینم
نوردم در دمی دشتان و کوهان
هیون بختیی چون بخت روشن
روان گردیده چون رود خروشان
خرامیدن جوانی نرم رفتار
چمیدن دختران روی پوشان
شناگر زیر پا دارم نهنگی
کف افکن چون نهنگ عنبر افشان
نه پایش بر زمین اید نه دستش
کشیده گردن و برگشته مژگان
به رهیابی بود گویی فرشته
به رهواری مگر از تخم دیوان
نه اهنگش به نیش تازیانه
نه رفتارش به رنج ساروانان
نه پایش را درشتی سوده از ره
نه زخمش بوده از خار مغیلا ن
کف پایش بسان روی دلدار
ندیده هیچ ازاری ز سنگان
به نرمی و سپیدی همچو خامه
که از سرشیر شب برداشت چوپان
سوارش همچو دامادیست خوشبخت
که دارد بر سر دوشیزه فرمان
کف افکن تیزرو نرمینه رفتار
نه در بختی نه در تازیش همسان
بود پشکش به خوشبویی مگر مشک
بود کرکش به نرمینی مگر جان
نه راهش کج شود از تیز پایی
نه گامش کند می گردد به پیچان
ز بس نرم است رفتار سبک رو
مگر بادست و قالین سلیمان
سوارش همچو کشتیبان به دریا
به باد و بادبان گشته خرامان
بسان سینه کشتی رود پیش
چو مروارید خوی گردیده غلتان
دمش پرمو و تابیده چو گیسو
دمش خوشبو چو باد نوبهاران
ایا یارا درنگی تا بگریم
به یاد آن همه گردان و نیوان
کجاشد رستم و گیو و سیاوش
کجاشد پهلوان گرد تلیمان
نه از بهرام زوبینش نشانی
نه از شهراسب و نه سام نریمان
نه خسرو ماند و گنج باداورد
نه باذان و نه بهرج کامگاران
نه در ارگست دیگر کسندانه
نه در پرده دگر گرد افریدان
نه دیگر تهمداران گشته سالار
نه دیگر ارگبد نه پرته داران
نه دیگر تاج و اورنگست در شهر
نه در پهل ِ اراوادن شهستان
نه ماندستان مانیراست بنیاد
نه پیدا یادگاران زریران
نه گورک دیو اخشیجی هویدا
نه از کاخ فریدونست بنیان
نه گرد اچمتانه امدانه
نه هیچ ابادی از کاخ هگمتان
نه اپادان شوش و تخت جمشید
نه نام مهرگان گدگ و نه ماهان
کجا شد دادگر نوشین روان شاه
کجاشد هرمزان و کو قبادان
کجاشد از خورنگ تا به خرخیز
کجا شد کاشغر تا رود عمان
نه مرداویج ونی ماکان کاکی
نه کاکوی و نه وهسودان نه جستان
نه کاووس و نه کشواد و نه کارن
نه کورنگ و نه کرکوی و نه کوشان
نه مانوش و نه مازار و نه مهراب
نه ماکان و نه ماهان و نه مهران
نه فرهاد و نه فولاد و نه فیروز
نه فرخ نی فریبرز و نه فریان
نه ویدرنه نه اردومنش و هوتن
نه برزیکان و برزنگان نه برزان
نه شروین ست و نی ونداد هرمز
نه باوندست و نی زرمهرشاهان
کجا شد باربد با نغمه هایش
کجا شد بامشاد و کوش کوسان
کجا شد ان گرانمایه فروهل
کجا شد زاده دارا و ارشان
دریغ ارزان گهرسنگان ندانند
چه ارزشمند میباشد چه ارزان
نه از فرهنج گنجی بهتر اید
نه رنجی بهتر اید در ره ان
مکن ای آسمان افراسیابی
چه دستان میزنی با پور دستان
نه برمک زاده ای در بلخ بامی
نه بهدینی بود در کوی سنجان
سپهر باژگون بازی نگون کرد
شده بوزینه را بر باز فرمان
نبهره میبرد از باغ بهره
گجستگ میچرد در دشت خندان
نه ارتخشثر را در شهر یادی
نه انگد روشنان مینوی جان
نه در پهلویه اسپاران دیلم
نه درفلوجگان فهلوج پهلان
شده گیلویه در کهکیلویه هیچ
وخان زندان شده در کوه واخان
چغانی گشته در اشکاشمی تگ
زده تگ بر سرش دزدان توران
نه دیگر قندهاری زابلی زاد
نه آذرپادگانی پارسی خوان
نمانده کاشغر را ایرجی زاد
نمانده پهلوانی در دهستان
شده گشتاسپی در گنجه پر رنج
شده دربندیان در بند زندان
نه دیگر آتش خود سوز گنجه
نه شروان شه بود کاخش گلستان
نه خارستانیان را شهریاری
نه در پخلویه دیگر شاهشاهان
نه دیگر پهلوان پارسایی
نه دیگر مرد شهریج و نه دهگان
نه پهشان را دگر در وخش جایی
نه دیگر پادشاهیشان به لمغان
نه در پهلو دگر دهقان خردمند
نه در دیلم دگر ان کوتوالان
نه در لاهور دیگر نه لهوگر
نه دیگر در سکاوند و نه کیکان
نه دیگر پادشاهان سواتی
نه چولی در دهستان و نه جولان
نه دیگر پارسی پرورد تازی
نه دیگر بختیی آید ز ختلان
نه دیگر از ختل اسبی همالیج
نه دیگر چرمه و خنگی ز گرگان
سواری نیست تا تنگد بر رخش
دلیری نیست تا تازد به میدان
نه از شبدیز و از رخش است یادی
نه دیگر مانده نامی از سواران
نه دیگر تیزرو اسپان رهوار
نه دیگر بادپایی آتشین جان
کجا شد پارسی زادان دهوار
کجا شد ان همه کوچ بلوچان
کجا شد ان همه خوبان بارز
کجا شد ان همه نیکان تفتان
بلوچان را بروز امد سیاهی
نه برزو بازویی مانده نه برزان
نه ممانده شولیان را کوتوالی
نه در مندیش مانده کوتوالان
براورده دریغا از دریگوی
ز کردان گرد و از افغان افغان
تهمتن مانده از ته مانده خرسند
پشوتن گشته از گندیده شادان
نه از ساسانیان نامی به دفتر
نه از کوشانیان یادی به دیوان
نه نیشابور دیگر ان ابر شهر
نه پشاور ببالد در سجستان
نه داد پیشدادی مانده برجای
نه از اشکانیان مانده مهستان
نه غورک را به سغدش مانده جایی
نه از مانی و دینش نه نیوشان
نه نوذر کشوری اید ز فرخار
نه اشکش لشکری اید ز تفتان
نه فاراب ست و نی فرغونیانش
نه دیگر خسروی در خاک شغنان
نه کالینجار و نی دیواشتیجی
نه دیگر پارسی در پارسیخان
نه در اشروسنه افشین خداوند
نه افشین و نه اخشید و نه طرخان
نه ذاذویه دگر شاهست در سرخس
نه ماهویه دگر در مروشهجان
نه نیشابور را دیگر کنارک
نه غرشستان برازنده بر ایشان
نه کوشان شاه باشد در فرارود
نه شاخ اشکاشمی دارد نه شغنان
نه در نخشب دگر نخشب خداتی
نه کابل شاه شاه کابلستان
نه دیگر مانده ترمذشاه ترمذ
نه دیگر ریوشار ریوشاران
نه وردانشاه در وردانه سرور
نه فیروزی به سغد و زابلستان
نه دیگر بهمنه در شهر باورد
نه ابزار نسا نه چول جرجان
نه کش نیدون و نه رخچ است زنبل
نه شیر بامیان نه شیر ختلان
نه در فرغانه دیگر مانده اخشید
نه دیگر مانده در مرغاب گیلان
نه دیگر جوزجانان را خداوند
نه دیگر در سمرقنداست طرخان
هرات و بادغیس و خاک پوشنگ
نمانده سرور انان برازان
بهل تا خون بگریم با غم و درد
به یاد خسرو اران وشروان
خداوند بخارا رفته از یاد
دریغا خسرو خوارزم خسران
نه دیگر دوستی اسوریان را
نه دیگر چشمه ای در اشتیخان
نه در خوارزم مرد پارسیگوی
نه ارتاویل و اربل پهلوی دان
شده بیگانه خوشگفتار دهوار
شده بیجا بلوچ پیل رزمان
شده غولان خداوندان بارز
شده کرمان سپهداران کرمان
کمند انکه کمند انداز بودند
کمندانداز کو و کو کمندان
کجا شد شاه خوشگفتاری از خاش
کجاشد نیک کرداران سنگان
کجا شد ان سپهسالار پوشنگ
کجا شد ان دلیران همالان
کجا شد ان سبکتازان سرباز
کجا شد نیزه داران سراوان
کجا شد نیکاهنگان غزدار
کجا شد نیکبختان سجستان
شده بدبخت فرزندان ایرج
شده بی تخت شاهنشاه ایران
نه تخت ایرجی در بلخ بختی
نه تاج خسروی در بابلستان
نه بلخ بخت روشن را نشانی
نه کس اندیشه اش از خاک انشان
نه دیگر چرمه کرکوک نامی
نه دیگر خنگ گرگانیست نامان
نه چابکرو تگینی در سمرقند
نه اسبان نسایی و نه گرگان
نه خوارزمی به نام پارس نازد
نه بختی و نه کرمانج و نه برزان
دریغا پارسیگویی نماندست
که دیگر پارسی داند در ایران
نه ارزنگان واذربایجان را
نشان از پارسی باشد نه اران
دریغا جز دریگو پارسی نیست
به نزد این دورویان دروغان
گروهی بیخرد ناخوانده یکخط
نمیدانند پهلو از خراسان
نه پختو میشناسند و نه کرمانج
نه از گفتار برزان نی ز اران
ز گفت پارسی پهلوانی
نمیدانند جز مرغ و فسنجان
اگر زاهد به صد ترفند و افسون
کند روح خبیث خویش پنهان
درخشد چشم جلاد از پس ریش
بود پیدا چو خر از زیر پالان
بیندازم سرش با گرز یک زخم
به شفشاهنگ اهنجم سر آن

1401/12/13 02:03
Mahyar۳۱۱۸ Hashemi

سلام

شعر بسیار خوبی در مکتوب گذاشتید ...ابتدا اندیشیدم از خود جناب منوچهری است ...چون شبیه آن است اما با اشارات فرا تاریخ دانستم که از نیست...از کیست؟ از خودتان؟ اگر چنین است معنی بعضی کلمات را از شما بپرسم

1402/05/16 15:08
جهن یزداد

بفرمایید  خواهش میکنم اری از منست و هر پرسشی باشد رهیم

1399/09/18 23:12
آزادبخت

کِشنده نی و سرکش نی و توست
این شعر بیگمان کشنده با کسره است و یاداور شعر بسیار معروفیست که ترجمه اش اینست
نه راهش کج شود از تیز پایی
نه رفتش کند می گردد به پیچان

1402/05/16 15:08
جهن یزداد

آنچه را میگیید با  زبر است کشنده  نیو سرکش نی و توسن سرکش نیز با  زبر است

1401/12/13 02:03
Mahyar۳۱۱۸ Hashemi

حقیر زیاد مطالب را نخواندم...نظر خود را می گویم ...یکی از بهترین قصاید پارسی ...چه قصیده ای ...چه میزان تشبیهات بدیع ...چه میزان کلمات دارای ایهام...دانستن معنی کلمات همین یک قصیده بسیار بر دامنه لغات انسان می افزاید ...مثلا کلمه باب زن به معنی کباب شده ...که هنوز هم از هند تا ترکیه مصطلح است ...یا بزاید کودکی بلغاری آن زن ...تصور مردمان آن روزگار از مردم بلغار ...بالکان...که سپیدروی و سیه موی بودند ...عجب شعری ...در مدح هرکه هست باشد ...دم شاعر گرم و سرش خوش باد...

1401/12/13 02:03
Mahyar۳۱۱۸ Hashemi

باشد که زان میانه یکی کارگر شود....اگر منوچهری همین یک شعر را گفته بود چه باک ...همین یکی که کارگر شده ... حداقل بر دل حقیر...از نوجوانی عاشق تشبیهات این قصیده ام...

1402/12/22 10:02
Ali Sarhaddi

جناب آزادبخت ممنون از شما قصیده ای از منوچهری گذاشتید که گویا تاریخ مصور و مدون فلات ایران و ایرانیان و تورانیان است آفرین بر شما و آفرین بر منوچهری 

این اول کار است و چه خوب که این شاعر گرانسنگ حمله مغول و تاتار و تیمور را ندید 

باز هم آفرین بر شما

1403/06/07 15:09
مهدی سمیعی

ابیات رو مطالعه کردم و دربیت شماره 40 ازشخص علی بن محمد نام برده شده است . پس اختلاف درمورد چیه ؟

علی‌بن محمد میر فاضل

رفیع‌البینات صادق‌الظن