گنجور

بخش ۳ - گفتار اندر نعت رسول و یاران

چه گفت آن خداوند تنزیل وحی
خداوند امر و خداوند نهی
که من شهر علمم علیم درست
درست این سخن گفت پیغمبرست
دو فرزند او نور بیننده را
حبیب جهان آفریننده را
نخستین سر نامداران حسن
چراغ جهان و مه انجمن
پس شیرزاده دلاور حسین
که آورد لشکر بدان دشت کین
همه جان نهاده به شمشیر کین
همه دل‌سپرده به فرمان دین
همه پاک بودند و پرهیزگار
سخنهای حیدر گذشت از شمار
به مردمی نباشد چنو آدمی
چنین گفت پیغمبر هاشمی
گواهی دهم کین سخن را ازوست
تو گوئی دو گوشم بر آواز اوست
منم بنده اهل بیت نبی
ستاینده خاک پای وصی
خود آن روز نامم به گیتی مباد
که من نام حیدر ندارم به یاد
بدین زادم و هم برین بگذرم
چنان دان که خاک پی حیدرم
زمانه زبون گشتی و روزگار
که حیدر زدی دست در ذوالفقار
نیامد به گیتی چو حیدر سوار
که دین‌دار عالم بد آن نامدار
جهان آفرین تا جهان آفرید
دلیری چو حیدر نیامد پدید
حکیم این جهان را چو دریا نهاد
برانگیخته موج او تندباد
چو هفتاد کشتی بر او ساخته
همه بادبان‌ها برافراخته
یکی پهن کشتی بسان عروس
بیاراسته همچو چشم خروس
محمد بر او اندرون با علی
همان اهل بیت نبی و وصی
خردمند کز دور دریا بدید
کرانه نه پیدا و بن ناپدید
بدانست کو موج خواهد زدن
کس از موج بیرون نخواهد شدن
به دل گفت اگر با نبی و وصی
شوم غرقه دارم دو یار وفی
همانا که باشد مرا دستگیر
خداوند تاج و لوا و سریر
خداوند جوی می و انگبین
همان چشمه شیر و مای معین
اگر چشم داری به دیگر سرای
به نزد نبی و وصی گیر جای
گرت زین بد آید گناه من است
چنین است و این دین و راه من است
دلت کر به راه خطا مایل است
ترا دشمن اندر جهان خود دل است
هر آن کس که در دلش بغض علیست
از و خارتر در جان مرد کیست
نباشد جز اهریمن بدکنش
که یزدان بسوزد به آتش تنش
نگر تا به بازی نداری جهان
نبرگردی از نیکی همرهان
همه نیکیت باید آغاز کرد
چو با نیکنامان بود هم نبرد

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چه گفت آن خداوند تنزیل وحی
خداوند امر و خداوند نهی
هوش مصنوعی: خداوندی که قرآن را نازل کرده، همان‌گونه که فرمان می‌دهد، نهی نیز می‌کند.
که من شهر علمم علیم درست
درست این سخن گفت پیغمبرست
هوش مصنوعی: من در شهر دانش و علم زندگی می‌کنم و به طور صحیح و دقیق به آن علم دارم. این جمله، سخن پیامبر است.
دو فرزند او نور بیننده را
حبیب جهان آفریننده را
هوش مصنوعی: دو فرزند او، روشنی‌دهنده و محبوب خالق جهان هستند.
نخستین سر نامداران حسن
چراغ جهان و مه انجمن
هوش مصنوعی: نخستین سر نامداران، شخصی است که زیبایی و خوبی او مانند چراغی در جهان می‌درخشد و هم‌چنین مانند ماه در جمع دوستانش جلوه‌گری می‌کند.
پس شیرزاده دلاور حسین
که آورد لشکر بدان دشت کین
هوش مصنوعی: شیرزاده دلیر حسین، سپاه را به دشت کینه آورد.
همه جان نهاده به شمشیر کین
همه دل‌سپرده به فرمان دین
هوش مصنوعی: همه جان خود را فدای خونخواهی کرده‌اند و همه دل‌هایشان را به پیروی از دستورات دین سپرده‌اند.
همه پاک بودند و پرهیزگار
سخنهای حیدر گذشت از شمار
هوش مصنوعی: همه افراد نیک و درستکار بودند و سخنان حیدر از دل و یادشان فراتر رفت.
به مردمی نباشد چنو آدمی
چنین گفت پیغمبر هاشمی
هوش مصنوعی: پیغمبر هاشمی فرموده است که اگر مردمی اینگونه باشند، در واقع نباید به چنین شخصی اعتنا شود.
گواهی دهم کین سخن را ازوست
تو گوئی دو گوشم بر آواز اوست
هوش مصنوعی: می‌گویم که این حرف از اوست، چنانکه گویی دو گوش من بر صدای او قرار دارد.
منم بنده اهل بیت نبی
ستاینده خاک پای وصی
هوش مصنوعی: من غلام و خدمتگزار اهل بیت پیامبر هستم و با عشق و احترام به پای وصی او سجده می‌زنم.
خود آن روز نامم به گیتی مباد
که من نام حیدر ندارم به یاد
هوش مصنوعی: هرگز روزی نخواهد آمد که نامم در دنیا ثبت شود، اگر که نام حیدر را در خاطر نداشته باشم.
بدین زادم و هم برین بگذرم
چنان دان که خاک پی حیدرم
هوش مصنوعی: من از این دنیا به دنیا آمده‌ام و به همین شکل نیز از آن می‌گذرم، همچون خاکی که زیر پای حیدر (علی) قرار دارد.
زمانه زبون گشتی و روزگار
که حیدر زدی دست در ذوالفقار
هوش مصنوعی: زمانه تیره و نامناسب شده و روزگار به هم ریخته است، چون حیدر (علی) به شمشیرش (ذوالفقار) دست زده است.
نیامد به گیتی چو حیدر سوار
که دین‌دار عالم بد آن نامدار
هوش مصنوعی: هیچ‌کس مانند حیدر (علی) به زمین نیامده است، زیرا او دین‌دار و معروف‌ترین فرد در عالم است.
جهان آفرین تا جهان آفرید
دلیری چو حیدر نیامد پدید
هوش مصنوعی: خالق جهان، پس از آفرینش جهان، کسی را به جرأت و شجاعت حیدر نیاورد.
حکیم این جهان را چو دریا نهاد
برانگیخته موج او تندباد
هوش مصنوعی: حکیم می‌گوید که این دنیا مانند دریا است و مانند امواج آن، تغییر و تحولاتش سریع و پرشور است.
چو هفتاد کشتی بر او ساخته
همه بادبان‌ها برافراخته
هوش مصنوعی: چنان که هفتاد کشتی بر روی آب ساخته شده و تمامی بادبان‌هایشان به سمت بالا برافراشته است.
یکی پهن کشتی بسان عروس
بیاراسته همچو چشم خروس
هوش مصنوعی: کشتی به زیبایی یک عروس آماده شده و به طور گسترده دراز شده است، همان‌طور که چشم خروس درخشان و زیباست.
محمد بر او اندرون با علی
همان اهل بیت نبی و وصی
هوش مصنوعی: محمد و علی هر دو از اهل بیت پیامبر هستند و یک نسل و خانواده مشترک را تشکیل می‌دهند.
خردمند کز دور دریا بدید
کرانه نه پیدا و بن ناپدید
هوش مصنوعی: مرد خردمند که از دور دریا را می‌بیند، کرانه‌ای را می‌بیند که قابل مشاهده نیست و همچنین ته دریا نیز دیده نمی‌شود.
بدانست کو موج خواهد زدن
کس از موج بیرون نخواهد شدن
هوش مصنوعی: بدان که اگر تو از چیزی خارج شوی، دیگران هم نمی‌توانند به سادگی از آن جدا شوند.
به دل گفت اگر با نبی و وصی
شوم غرقه دارم دو یار وفی
هوش مصنوعی: به دل گفتم اگر با پیامبر و ولی‌اش باشم، همیشه در وفا و صداقت غرق می‌شوم.
همانا که باشد مرا دستگیر
خداوند تاج و لوا و سریر
هوش مصنوعی: اگر خداوند دستگیر من باشد، دیگر نیازی به تاج، پرچم و تخت پادشاهی ندارم.
خداوند جوی می و انگبین
همان چشمه شیر و مای معین
هوش مصنوعی: خداوند برای ما چه شفاف و خوش طعمی می‌سازد که مانند شیر و عسل است و این نعمت‌ها به شکل چشمه‌ای زلال و خالص در اختیار ما قرار می‌گیرد.
اگر چشم داری به دیگر سرای
به نزد نبی و وصی گیر جای
هوش مصنوعی: اگر چشمت به دنیا و مکتب‌های دیگر است، به پیش پیامبر و جانشین او برو و در آنجا جای بگیر.
گرت زین بد آید گناه من است
چنین است و این دین و راه من است
هوش مصنوعی: اگر این وضعیت برای تو ناخوشایند است، تقصیر من است. این همان چیزی است که من به آن معتقدم و راهی است که انتخاب کرده‌ام.
دلت کر به راه خطا مایل است
ترا دشمن اندر جهان خود دل است
هوش مصنوعی: دل تو به گمراهی و نادرستی متمایل است و در واقع دشمن تو در زندگی‌ات، خود دل توست.
هر آن کس که در دلش بغض علیست
از و خارتر در جان مرد کیست
هوش مصنوعی: هر کسی که در دلش نسبت به علی کینه و بغض دارد، بی‌تردید از هر خار و آزار در وجود یک انسان بدتر است.
نباشد جز اهریمن بدکنش
که یزدان بسوزد به آتش تنش
هوش مصنوعی: جز افرادی که بدی می‌کنند و آسیب می‌رسانند، کسی وجود ندارد که خداوند آنان را به عذاب و مجازات نرساند.
نگر تا به بازی نداری جهان
نبرگردی از نیکی همرهان
هوش مصنوعی: مراقب باش که در زندگی به بازیچه‌ی دنیا گرفتار نشوی، و از خوبی کردن به دیگران و همراهی با نیکان دور نشوی.
همه نیکیت باید آغاز کرد
چو با نیکنامان بود هم نبرد
هوش مصنوعی: برای نیکو کردن کارها باید از جایی شروع کرد، زیرا اگر با افرادی نیکوکار همراه شوی، دشواری‌ها کمتر خواهد شد.