شمارهٔ ۱۵ - فی الموعظه
چون مقام عبرتست این منزل ناپایدار
پیر عقلت چند گوید کای جوان الاعتبار
بر سر تخت از چه معنی ایمنی از داروبند
زانک تختت چون ببینی سر بسر بندست و دار
مال دانی چیست مار و گنج کنج عافیت
گرچه هر گنجی که باشد کی بود خالی ز مار
کام دلها جوی تا گوید جهانت کامجوی
یار شهری باش تا خواند سپهرت شهریار
گر زبردستی و داری دامن دولت بدست
در گذر از جرم و جرم از زیردستان درگذار
هست دنیا تیره غار و همدمانت اژدها
بخردان هرگز شمارند اژدها را یار غار؟
زینهار ای دل کزین زنهار خواران رخ بتاب
زانک از زنهار خواران کس نخواهد زینهار
چون کمر تا کی کشند از بهر سیمت در میان
وقت آن آمد که چون سیم از کمرگیری کنار
گاه گاهی دانه ئی در پیش این موران فشان
وقت وقتی غوره ئی در چشم این کوران فشار
دشمنانرا دوست گردان دوستانرا دوست کام
خصم را مشفق مدان و دوست را دشمن مدار
از بدان نیکی چه داری چشم و از نیکان بدی
زانک از گل تازه روئی آید و تیزی زخار
هر که او از سر برآید پای بر فرقش منه
وانک او از پا درآید پای او از گل برآر
در زمان محنت ار بر سر نهندت تیغ تیز
سر متاب و پای برجا باش همچون کوهسار
ور در آید روز دولت موج هستی کوه کوه
تا ز خودبینی نگردی غرقه در خود چون بحار
پند خواجو کار بند و وعظ او در گوش کن
کاین گهر را حیف باشد گر نسازی گوشوار
شمارهٔ ۱۴ - یمدح المولی الاعظم السعید الشهید شمس الحق و الدین محمود صاین قاضی مکتوبا علی کتابه قصره: تبارک الله ازین قصر آسمان مقدارشمارهٔ ۱۶ - فی مدح شهریار الاعظم مبارز الحق و الدین محمد و تهنیة یوم تطهیر اولاده: بوقت صبح چو سیمرغ آتشین شهپر
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
چون مقام عبرتست این منزل ناپایدار
پیر عقلت چند گوید کای جوان الاعتبار
هوش مصنوعی: این دنیا جای عبرت آموزی است و پایدار نیست. پس ای جوان، تو که باید از تجربیات دیگران بیاموزی، چرا از آنان درس نمیگیری؟
بر سر تخت از چه معنی ایمنی از داروبند
زانک تختت چون ببینی سر بسر بندست و دار
هوش مصنوعی: در بالای تخت، از چه چیزی میتوان به ایمنی فکر کرد، وقتی که بدانیم سر و بدن ما به زنجیرها بسته شده است؟
مال دانی چیست مار و گنج کنج عافیت
گرچه هر گنجی که باشد کی بود خالی ز مار
هوش مصنوعی: دارایی و ثروت چه به شکل مار و چه به صورت گنج در آسایش و امنیت، همواره ممکن است با خطراتی همراه باشد. هر گنجی که پیدا شود، ممکن است از آسیبها و تهدیدات عاری نباشد.
کام دلها جوی تا گوید جهانت کامجوی
یار شهری باش تا خواند سپهرت شهریار
هوش مصنوعی: به دنبال خواستهها و آرزوهای دل خود باش تا بتوانی در دنیای خود به خوبی زندگی کنی. برای دستیابی به مقام و مرتبهای بلند، باید مانند شهریار باشید که همه چیز را تحت کنترل دارد و در عین حال، محبت و دوستی را در زندگیاش جاری نگه میدارد.
گر زبردستی و داری دامن دولت بدست
در گذر از جرم و جرم از زیردستان درگذار
هوش مصنوعی: اگر تو فردی توانا هستی و در زندگیات خوش شانسی و سعادت را در دست داری، باید از خطاها به سادگی عبور کنی و به زیر دستان خود نیز اجازه بدهی که از اشتباهاتشان بگذرند.
هست دنیا تیره غار و همدمانت اژدها
بخردان هرگز شمارند اژدها را یار غار؟
هوش مصنوعی: دنیا مانند یک غار تاریک است و دوستانت همچون اژدها هستند. دانایان هرگز اژدها را به عنوان همراه و یار نمیشناسند.
زینهار ای دل کزین زنهار خواران رخ بتاب
زانک از زنهار خواران کس نخواهد زینهار
هوش مصنوعی: ای دل، مواظب باش که از زنیار خواران دوری کنی و روی خود را از آنها برگردان. زیرا هیچ کس از دست این خواران به یاری نخواهد آمد.
چون کمر تا کی کشند از بهر سیمت در میان
وقت آن آمد که چون سیم از کمرگیری کنار
هوش مصنوعی: تا کی باید کمربند را محکم نگهدارند به خاطر زیبایی تو؟ زمان آن رسیده که مانند نقره، از کمر آزاد شو.
گاه گاهی دانه ئی در پیش این موران فشان
وقت وقتی غوره ئی در چشم این کوران فشار
هوش مصنوعی: گاهی ممکن است دانهای را در برابر مورچهها بیندازیم و گاهی هم ممکن است غورهای را در چشمان افراد نابینا فشار دهیم.
دشمنانرا دوست گردان دوستانرا دوست کام
خصم را مشفق مدان و دوست را دشمن مدار
هوش مصنوعی: دشمنان را به دوستان خود تبدیل کن و به دوستانت به چشم دوست واقعی نگاه کن. خصم و دشمن را نسبت به خود مهربان و دلسوز نبین و به دوستانت به عنوان دشمن نگاه نکن.
از بدان نیکی چه داری چشم و از نیکان بدی
زانک از گل تازه روئی آید و تیزی زخار
هوش مصنوعی: از افراد بد چه انتظاری میتوان داشت و از افراد خوب چه بدی؟ زیرا از گلهای تازه، زیبایی و خوشبوئی برمیخیزد و از خارها، زخم و تیزی.
هر که او از سر برآید پای بر فرقش منه
وانک او از پا درآید پای او از گل برآر
هوش مصنوعی: هر کس که از مقام و جایگاه خود بلند شود، به او بیاحترامی نکن و او را نران، اما اگر در زندگی به مشکل برخورد و از پا افتاد، باید به او کمک کنی و او را حمایت کنی.
در زمان محنت ار بر سر نهندت تیغ تیز
سر متاب و پای برجا باش همچون کوهسار
هوش مصنوعی: در زمان سختی و مشکلات، اگر بر سرت تیغ تیز بگذارند، سر خود را خم نکن و استقامت داشته باش، مانند کوه که محکم و استوار میماند.
ور در آید روز دولت موج هستی کوه کوه
تا ز خودبینی نگردی غرقه در خود چون بحار
هوش مصنوعی: اگر روزی برکت و کامیابی به وجود آید، تمام هستی مانند کوههای بلند است. اگر به خودپرستی و خودبینی دچار شوی، همچون دریاها غرق خواهی شد و از خود خارج نخواهی شد.
پند خواجو کار بند و وعظ او در گوش کن
کاین گهر را حیف باشد گر نسازی گوشوار
هوش مصنوعی: به سخنان خواجو گوش بده و از نصایح او بهرهمند شو؛ زیرا این گوهر گرانبها را هدر ندهی اگر آن را مانند گوشوارهای زیبا نسازی.