شمارهٔ ۴۴ - در ذم غرور به مال
مشو خاقانیا مغرور دولت
که دولت سایهٔ ناپایدار است
به دولت هر که شد غره چنان دان
که میدانش آتش و او نیسوار است
چو صبح است اول و چون گل به آخر
که این کم عمر آن اندک قرار است
به رنگی کز خم نیلی فلک خاست
مشو خرم که رنگ سوگوار است
در آن منگر که نیل او سراب است
که خود نیلش سراب عمر خوار است
بسا دولت که محنت زادهٔ اوست
که خاکستر ز آتش یادگار است
بسا محنت که دولت، آخر اوست
که دی مه را نتیجه نوبهار است
سر دولت غرور است و میان لهو
به پایانش زوال روزگار است
به می ماند که می فسق است ز اول
میانه مستی و آخر خمار است
شمارهٔ ۴۳ - در مدح نظام الملک قوام الدین: ایا نظام ممالک قوام روی زمینشمارهٔ ۴۵: گرچه خاقانی از اصحاب فروتر بنشست
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
مشو خاقانیا مغرور دولت
که دولت سایهٔ ناپایدار است
هوش مصنوعی: به خود این باور را نداشته باش که مقام و قدرت تو همیشه پایدار خواهد ماند، زیرا قدرت مانند سایهای است که هر لحظه ممکن است تغییر کند و ناپایدار باشد.
به دولت هر که شد غره چنان دان
که میدانش آتش و او نیسوار است
هوش مصنوعی: هرکس به خاطر ثروت و قدرتی که به دست آورده مغرور شود، باید بداند که آن مقام و امکاناتش همچون آتش است و او در حقیقت در آن سواری نمیکند.
چو صبح است اول و چون گل به آخر
که این کم عمر آن اندک قرار است
هوش مصنوعی: چنان است که صبح در آغازش شکوه و تازگی دارد و گل در پایان عمرش زیبایی و لطافت را از دست میدهد؛ این نشان دهندهٔ آن است که هر چه عمر کوتاهتر باشد، قرار و آرامش کمتری هم دارد.
به رنگی کز خم نیلی فلک خاست
مشو خرم که رنگ سوگوار است
هوش مصنوعی: به رنگی که از آسمان نیلی به وجود آمده است، خوشحال نباش؛ زیرا این رنگ نشاندهنده غم و سوگواری است.
در آن منگر که نیل او سراب است
که خود نیلش سراب عمر خوار است
هوش مصنوعی: به چیزی که مانند نیل به نظر میرسد، اعتماد نکن؛ چون خود آن نیل هم به نوعی فریبدهنده است و باعث هدر رفتن عمر میشود.
بسا دولت که محنت زادهٔ اوست
که خاکستر ز آتش یادگار است
هوش مصنوعی: بسیاری از خوشبختیها و ثروتها از درد و رنج ناشی میشوند؛ مانند خاکستر که نشانهای از آتش است.
بسا محنت که دولت، آخر اوست
که دی مه را نتیجه نوبهار است
هوش مصنوعی: بسیاری از سختیها و مشکلات در نهایت به ثمر میرسند و نتیجهاش همانند بهار پس از زمستان میباشد.
سر دولت غرور است و میان لهو
به پایانش زوال روزگار است
هوش مصنوعی: سرو سامان و شکوه زندگی همراه با شادی و بازی، سرانجام به زوال و نابودی میانجامد.
به می ماند که می فسق است ز اول
میانه مستی و آخر خمار است
هوش مصنوعی: شراب شباهتی به حالتی دارد که از ابتدا حالت سرخوشی و مستی را به همراه دارد، ولی در انتها به حالت خماری و ناخوشی منجر میشود.

خاقانی