کساییفضل امیرالمؤمنین
فهم کن گر مؤمنی فضل امیرالمؤمنین
فضل حیدر ، شیر یزدان ، مرتضای پاکدین
فضل آن کس کز پیمبر بگذری فاضل تر اوست
فضل آن رکن مسلمانی ، امام المتّقین
فضل زین الاصفیا ، داماد فخر انبیا
کآفریدش خالق خلق آفرین از آفرین
ای نواصب ، گر ندانی فضل سرّ ذوالجلال
آیت قربی نگه کن و آن ِ اصحاب الیمین
قل تعالو ندع بر خوان ، ور ندانی گوش دار
لعنت یزدان ببین از نبتهل تا کاذبین
لا فتی الّا علی برخوان و تفسیرش بدان
یا که گفت و یا که داند گفت جز روح الیمین ؟
آن نبی ، وز انبیا کس نی به علم او را نظر
وین ولی ، وز اولیا کس نی به فضل او را قرین
آن چراغ عالم آمد ، وز همه عالم بدیع
وین امام امت آمد ، وز همه امت گزین
آن قوام علم و حکمت چون مبارک پی قوام
وین معین دین و دنیا ، وز منازل بی معین
از متابع گشتن او حور یابی یا بهشت
وز مخالف گشتن او ویل یابی با انین
ای به دست دیو ملعون سال و مه مانده اسیر
تکیه کرده بر گمان ، برگشته از عین الیقین
گر نجات خویش خواهی ، در سفینه نوح شو
چند باشی چون رهی تو بینوای دل رهین
دامن اولاد حیدر گیر و از طوفان مترس
گرد کشتی گیر و بنشان این فزع اندر پسین
گر نیاسایی تو هرگز ، روزه نگشایی به روز ،
وز نماز شب همیدون ریش گردانی جبین ،
بی تولّا بر علی و آل او دوزخ تو راست
خوار و بی تسلیمی از تسنیم و از خلد برین
هر کسی کو دل به نقص مرتضی معیوب کرد
نیست آن کس بر دل پیغمبر مکّی مکین
ای به کرسی بر ، نشسته آیت الکرسی به دست
نیش زنبوران نگه کن پیش خان انگبین
گر به تخت و گاه و کرسی غرّه خواهی گشت ، خیز
سجده کن کرسیگران را در نگارستان چین
سیصد و هفتاد سال از وقت پیغمبر گذشت
سیر شد منبر ز نام و خوی تگسین و تگین
منبری کآلوده گشت از پای مروان و یزید
حق صادق کی شناسد وانِ زین العابدین ؟
مرتضی و آل او با ما چه کردند از جفا
یا چه خلعت یافتیم از معتصم یا مستعین ؟
کان همه مقتول و مسموم اند و مجروح از جهان
وین همه میمون و منصورند امیرالفاسقین
ای کسایی ، هیچ مندیش از نواصب وز عدو
تا چنین گویی مناقب دل چرا داری حزین ؟
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: مهرداد بیات
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
فهم کن گر مؤمنی فضل امیرالمؤمنین
فضل حیدر ، شیر یزدان ، مرتضای پاکدین
هوش مصنوعی: اگر مؤمن هستی، درک کن که فضیلت امیرالمؤمنین، فضیلت حیدر است، همان شیر خدا و مرتضی که پاک و با ایمان است.
فضل آن کس کز پیمبر بگذری فاضل تر اوست
فضل آن رکن مسلمانی ، امام المتّقین
هوش مصنوعی: فضل و برتری کسی که از پیامبر عبور کند، بیشتر است و این فضیلت از اصول مسلمانی و ویژگی‌های امام پرهیزکاران است.
فضل زین الاصفیا ، داماد فخر انبیا
کآفریدش خالق خلق آفرین از آفرین
هوش مصنوعی: فضل زین الاصفیا، داماد فخر انبیا، به عنوان کسی شناخته می‌شود که خالق جهان او را آفریده است. در واقع، این شخص به دلیل نیکوکار بودن و ویژگی‌های برجسته‌اش، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و مورد توجه خالق قرار گرفته است.
ای نواصب ، گر ندانی فضل سرّ ذوالجلال
آیت قربی نگه کن و آن ِ اصحاب الیمین
هوش مصنوعی: ای مخالفان، اگر نمی‌دانی فضیلت اسرار خداوند بزرگ چیست، به آیت قربی نگاه کن و به مقام اصحاب الیمین بیفکر.
قل تعالو ندع بر خوان ، ور ندانی گوش دار
لعنت یزدان ببین از نبتهل تا کاذبین
هوش مصنوعی: بیا نزدیکتر، بیایید با هم دعا کنیم. اگر چیزی نمی‌دانی، گوش‌ات شنوا باشد؛ لعنت خداوند را ببین، از روشی که در آن دعا می‌کنیم تا دروغ‌گویان را بشناسیم.
لا فتی الّا علی برخوان و تفسیرش بدان
یا که گفت و یا که داند گفت جز روح الیمین ؟
هوش مصنوعی: در این بیت شاعر به این نکته اشاره دارد که هیچ جوانی نیست جز اینکه بر نقش سرنوشت و تقدیر خود آگاه باشد. او کشف می‌کند که دانایی و آگاهی محدود به افرادی خاص است و در این میان، تنها روحی که از عالم برتر است، می‌تواند به این معانی پی ببرد. به نوعی، بیانگر این است که درک عمیق از زندگی و حقیقت فقط در دست عده‌ای خاص است.
آن نبی ، وز انبیا کس نی به علم او را نظر
وین ولی ، وز اولیا کس نی به فضل او را قرین
هوش مصنوعی: آن پیامبر، هیچ کس از انبیاء نمی‌تواند به علم او دست یابد و این ولی، هیچ کسی از اولیا نمی‌تواند به فضیلت او برسد.
آن چراغ عالم آمد ، وز همه عالم بدیع
وین امام امت آمد ، وز همه امت گزین
هوش مصنوعی: چراغی که در دنیای ماست و نورش همه جا را روشن می‌کند، در واقع همان امامی است که از میان تمام مردم برگزیده شده و هدایتگر امت است.
آن قوام علم و حکمت چون مبارک پی قوام
وین معین دین و دنیا ، وز منازل بی معین
هوش مصنوعی: علم و حکمت به مانند پایه‌ای است که زندگی را سامان می‌دهد و خود را در همه جای دین و دنیا نشان می‌دهد، در حالی که ما از منزلگاه‌هایی بدون راهنما عبور می‌کنیم.
از متابع گشتن او حور یابی یا بهشت
وز مخالف گشتن او ویل یابی با انین
هوش مصنوعی: اگر پیرو او باشی، به بهشت و حوریان دست می‌یابی، و اگر از او دور شوی، به عذاب و رنج گرفتار می‌شوی.
ای به دست دیو ملعون سال و مه مانده اسیر
تکیه کرده بر گمان ، برگشته از عین الیقین
هوش مصنوعی: ای کسی که در دست دیو بدبخت سال و ماه به اسارت افتاده‌ای و به تصورات خود تکیه کرده‌ای، از یقین واقعی فاصله گرفته‌ای.
گر نجات خویش خواهی ، در سفینه نوح شو
چند باشی چون رهی تو بینوای دل رهین
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی خود را نجات بدهی، باید سوار سفینه نجات بشوی. چه فایده دارد که مانند رهی، بی‌چاره و در رنج باشی؟
دامن اولاد حیدر گیر و از طوفان مترس
گرد کشتی گیر و بنشان این فزع اندر پسین
هوش مصنوعی: دست به دامان فرزندان حیدر بزن و از طوفان نترس. مانند یک ماهی‌گیر با آرامش کشتی‌ات را نگه‌دار و این ترس را در انتها کنار بگذار.
گر نیاسایی تو هرگز ، روزه نگشایی به روز ،
وز نماز شب همیدون ریش گردانی جبین ،
هوش مصنوعی: اگر هرگز خسته نشوی، روزه‌ات را در روز نمی‌شکنی و از نماز شب هم با کمال جدیت و توجه استفاده می‌کنی.
بی تولّا بر علی و آل او دوزخ تو راست
خوار و بی تسلیمی از تسنیم و از خلد برین
هوش مصنوعی: بدون درخواست و درود به علی و خاندان او، دوزخ تو، حقیر و بدون آرامش است و بدون تسلیم، از چشمه تسنیم و بهشتی که در آن است، بهره‌ای نخواهی داشت.
هر کسی کو دل به نقص مرتضی معیوب کرد
نیست آن کس بر دل پیغمبر مکّی مکین
هوش مصنوعی: هر کسی که به عیب‌های علی (مرتضی) توجه کند و دلش به آن مشغول شود، در حقیقت آن شخص از محبت و دوستی پیامبر مکّی (محمد) چیزی در دل ندارد.
ای به کرسی بر ، نشسته آیت الکرسی به دست
نیش زنبوران نگه کن پیش خان انگبین
هوش مصنوعی: ای کسی که بر تخت نشسته‌ای، آیت الکرسی را در دست داری، به نیش زنبورها نگاه کن که در پیش سر سفره عسل هستند.
گر به تخت و گاه و کرسی غرّه خواهی گشت ، خیز
سجده کن کرسیگران را در نگارستان چین
هوش مصنوعی: اگر به مقام و جایگاه بلندی افتخار می‌کنی، باید بدان که باید در برابر بزرگان و مقام‌داران به تواضع و احترام بایستی و سجده کنی.
سیصد و هفتاد سال از وقت پیغمبر گذشت
سیر شد منبر ز نام و خوی تگسین و تگین
هوش مصنوعی: سیصد و هفتاد سال از زمان پیامبر گذشته و منبر از نام و صفات تگسین و تگین پر شده است.
منبری کآلوده گشت از پای مروان و یزید
حق صادق کی شناسد وانِ زین العابدین ؟
هوش مصنوعی: منبری که به خاطر اعمال مروان و یزید آلوده شده، چگونه می‌تواند حق را بشناسد؟ این حق فقط از زین العابدین و مانند او شناخته می‌شود.
مرتضی و آل او با ما چه کردند از جفا
یا چه خلعت یافتیم از معتصم یا مستعین ؟
هوش مصنوعی: مرتضی و فرزندان او با ما چه کارها کردند؟ آیا به ما ظلم کردند یا از معتصم و مستعین پاداشی دریافت کردیم؟
کان همه مقتول و مسموم اند و مجروح از جهان
وین همه میمون و منصورند امیرالفاسقین
هوش مصنوعی: همه آن‌ها کشته یا مسموم شده‌اند و از درد و رنج رنج می‌کشند، اما این‌ها به خوشی‌های خود ادامه می‌دهند و در خوشحالی به سر می‌برند.
ای کسایی ، هیچ مندیش از نواصب وز عدو
تا چنین گویی مناقب دل چرا داری حزین ؟
هوش مصنوعی: ای کسانی که در این امر هستید، هیچ نگران نباشید از دشمنان و کسانی که به اهل بیت آسیب می‌زنند. چرا باید دلگیر باشید وقتی من به این خوبی از فضائل و ویژگی‌های خوب صحبت میکنم؟
حاشیه ها
1393/10/14 19:01
مصطفی جمشیدی
خدارحمت کند این شاعر بزرگ را
1396/03/14 10:06
عباس
سلام
احتراماً ، فکر میکنم در بیت ششم ، دو کلمه ی آخر مصراع دوم ، به اشتباه ، تایپ شده "روح الیمین".
و احتمالاً درستش "روح الامین" (علیه السلام) باشه.
1397/11/09 11:02
شهریار مشکین
در بیت نخست، واژۀ «امیرالمؤمنین»، به صورت «امیرالمؤنین» نوشته شده؛ درود بر شما تلاشگران بی‌مزد و منّتِ عرصۀ فرهنگ.
1402/01/02 11:04
سعید جعفری
به نظر می رسد که واژه «نظر» در بیت چهارم «نظیر» باشد.