شمارهٔ ۹۶ - وله
خیز ای آیینهرخ می آر با صد طنطنه
کاینک از آب آورد دی چون سکندر آینه
ساغری خور زآب رز بیهوده در قاقم مخز
کز خز افزون است رز را طمطراق و طنطنه
روزن دل ساز سد از شیشهٔ آب رزان
سود ندهد در خزان از شیشهٔ سد روزنه
ایمن و ایسر منه منقل که باید در شتا
باده بر میسره آتش رخی در میمنه
در حقیقت دهر اکنون شد به میخواران بهشت
کز ستبرق فرش بینی دشت و کوه و دامنه
چیست خرگاه و بنه در برف ران اسب شکار
یک صراحی می به از هفتاد خرگاه و بنه
خسروی جام از سیاوش خون منه یک دم تهی
خاصه در اسفند و بهمن ویژه در بهمنجنه
در تصنع ابر را بین کز بخارات زمین
آورد سیماب و زو سیمین نماید امکنه
گویی از این زیبقافشانی صناعت کرده کسب
از صنیع الدوله ابن اعتماد السلطنه
آن خداوندی که از ادراک نغز و هوش مغز
فخرها دارد زمان شخص او بر ازمنه
خوی بامردی گرفته ذاتش اندر عهد مهد
مشنو این مجبول مردی بگذرد زان شنشنه
ای تو بعد از فرض حق در کار شه نشناخته
روز را از هفته هفته ز مه مه از سنه
آری این سان چاکری باید ملک را مست امر
نه کسی کز فرط لهو آرد به دور دن دنه
در غنایی فکر محتاجان خلاف آنکه گفت
سیر را نبود غم از آسیب حال گُرسَنه
وقت حلمت گرچه از موری کشی سختی ولیک
گاه خشمت یال دزدد شیر دشت ارژنه
تا زند دور آفتاب اندر بروج آسمان
آسمانت آستان و آفتابت مدخنه
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خیز ای آیینهرخ می آر با صد طنطنه
کاینک از آب آورد دی چون سکندر آینه
هوش مصنوعی: برخیز ای چهرهی زیبای من، با جلال و شکوهی خود را نشان بده، زیرا حالا از آب بیرون آمدهایم و چون سکندر، آینهای را به نمایش میگذاریم.
ساغری خور زآب رز بیهوده در قاقم مخز
کز خز افزون است رز را طمطراق و طنطنه
هوش مصنوعی: نوشیدن آب گلسرخ بیفایده است؛ چون در ظرفی که در آن قرار دارد، زیبایی و شکوه گل سرخ کمتر از خود گل است.
روزن دل ساز سد از شیشهٔ آب رزان
سود ندهد در خزان از شیشهٔ سد روزنه
هوش مصنوعی: دریچهای که به دل ما راه دارد، در برابر سدی از شیشه، در روزهای خنک پاییز، به ما سودی نمیرساند.
ایمن و ایسر منه منقل که باید در شتا
باده بر میسره آتش رخی در میمنه
هوش مصنوعی: در اینجا گفته شده که باید در شرایط سخت و در زمان سرما از راحتی و امنیت خود مراقبت کنیم و در عین حال برای روشن کردن آتش به سمت راست برویم. در واقع، تأکید بر حفظ راحتی و امنیت در مواقع دشوار و توجه به راه درست در زندگی است.
در حقیقت دهر اکنون شد به میخواران بهشت
کز ستبرق فرش بینی دشت و کوه و دامنه
هوش مصنوعی: در واقع، در حال حاضر زندگی به گونهای است که برای مینوشان، بهشتی به وجود آمده است، زیرا اگر به اطراف نگاه کنی، زمین و کوهها و سرزمینها را پوشیده از نعمتها و زیباییها میبینی.
چیست خرگاه و بنه در برف ران اسب شکار
یک صراحی می به از هفتاد خرگاه و بنه
هوش مصنوعی: نوشیدن یک جام شراب منزوی در دل برف و در حال شکار، به مراتب بهتر از داشتن هفتاد منزل و اقامتگاه است.
خسروی جام از سیاوش خون منه یک دم تهی
خاصه در اسفند و بهمن ویژه در بهمنجنه
هوش مصنوعی: خسرو، آنکه جام عشق را از سیاوش به ارث برده است، لحظهای هم نباید بیمقدار شود، بهویژه در ماههای اسفند و بهمن، بهویژه در زمان بهمنجنه.
در تصنع ابر را بین کز بخارات زمین
آورد سیماب و زو سیمین نماید امکنه
هوش مصنوعی: ابر را ببین که چگونه با بخارهای زمین به وجود آمده و نمایی نقرهای به مکانها میبخشد.
گویی از این زیبقافشانی صناعت کرده کسب
از صنیع الدوله ابن اعتماد السلطنه
هوش مصنوعی: به نظر میرسد که این زیبایی و جلوهگری، مانند هنری است که توسط شخصی به نام صنیع الدوله ابن اعتماد السلطنه ساخته شده است.
آن خداوندی که از ادراک نغز و هوش مغز
فخرها دارد زمان شخص او بر ازمنه
هوش مصنوعی: آن خدای بزرگواری که فخرش به علم و فهم و هوش انسانهاست، زمان و شخصیت او در مقایسه با زمانهای دیگر بینظیر است.
خوی بامردی گرفته ذاتش اندر عهد مهد
مشنو این مجبول مردی بگذرد زان شنشنه
هوش مصنوعی: او از ویژگیهای مردانگی برخوردار است و در زمان طفولیت این خصلت را به دست آورده است. بنابراین، این شخص نباید با شنوندگان اندکتوجه، تحت تأثیر قضاوتهای سطحی قرار گیرد.
ای تو بعد از فرض حق در کار شه نشناخته
روز را از هفته هفته ز مه مه از سنه
هوش مصنوعی: ای شخصی که در امور خود به حق و حقیقت توجه نمیکنی، روز را از هفته و ماه را از سال نمیتوانی تشخیص دهی.
آری این سان چاکری باید ملک را مست امر
نه کسی کز فرط لهو آرد به دور دن دنه
هوش مصنوعی: برای خدمت به ملک و حکومت، باید کسی باشد که در پی سرگرمی و خوشگذرانی نباشد و به جای آن، کاملاً در پی انجام وظایف خود باشد.
در غنایی فکر محتاجان خلاف آنکه گفت
سیر را نبود غم از آسیب حال گُرسَنه
هوش مصنوعی: در زیبایی، ذهن نیازمندان را در نظر بگیر، زیرا مانند آنچه گفته شده، سیر (فرد سیر) از مشکلات و دردسری که گرسنهها دارند، بیخبر است.
وقت حلمت گرچه از موری کشی سختی ولیک
گاه خشمت یال دزدد شیر دشت ارژنه
هوش مصنوعی: زمانی که صبر و بردباری تو باعث میشود که از یک مورچه هم زجر بکشی، اما هنگامی که خشمگین میشوی، قدرت و شجاعت تو همچون یال یک شیر در دشت ارژنه نمایان میشود.
تا زند دور آفتاب اندر بروج آسمان
آسمانت آستان و آفتابت مدخنه
هوش مصنوعی: تا زمانی که خورشید در برجهای آسمانی گردش میکند، تو نیز در آستانهات، در سایهی تابش آن قرار داری.