گنجور

بخش ۲۱ - ظاهر شدن آرزوی فرزند از شاه کامیاب و سخن راندن حکیم در آن باب

چون به تدبیر حکیم نامدار
یافت گیتی بر شه یونان قرار
سر به سر گیتی مسخر ساختش
ثانی اثنین سکندر ساختش
یک نگین وار از همه روی زمین
خارجش نگذاشت از زیر نگین
شه شبی در حال خویش اندیشه کرد
شیوه نعمت شناسی پیشه کرد
خلعت اقبال بر خود چست یافت
هر چه از اسباب دولت جست یافت
غیر فرزندی که در عز و شرف
از پس رفتن بود او را خلف
در ضمیر شه چو این اندیشه خاست
گفت با دانای حکمت پیشه راست
گفت ای دستور شاهی پیشه ات
آفرین بادا بر این اندیشه ات
هیچ نعمت بهتر از فرزند نیست
جز به جان فرزند را پیوند نیست
حاصل از فرزند گردد کام مرد
زنده از فرزند ماند نام مرد
چشم تو تا زنده ای روشن به اوست
خاک تو چون مرده ای گلشن به اوست
دستت او گیرد اگر افتی ز پای
پایت او باشد اگر مانی به جای
پشت تو از پشتیش گردد قوی
عمرت از دیدار او یابد نوی
اوست بران در صف هیجا چو تیغ
تیرباران بر سر اعدا چو میغ
چون به همکاران شود دشمن شکن
او به جان کوشش کند ایشان به تن
دشمنت را شیوه از وی شیون است
خاصه گویی بهر قهر دشمن است

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چون به تدبیر حکیم نامدار
یافت گیتی بر شه یونان قرار
هوش مصنوعی: زمانی که تدبیر و اندیشه حکیم مشهور باعث شد که دنیا زیر سلطه و حاکمیت پادشاه یونان قرار گیرد.
سر به سر گیتی مسخر ساختش
ثانی اثنین سکندر ساختش
هوش مصنوعی: کل جهان را به تسلط خود درآورد و مانند سکندر، دوباره آن را سامان داد.
یک نگین وار از همه روی زمین
خارجش نگذاشت از زیر نگین
هوش مصنوعی: نگین مانند یک زیور با ارزش، او را از تمام مخلوقات زمین متمایز کرده و هیچ چیز دیگری به پای او نمی‌رسد.
شه شبی در حال خویش اندیشه کرد
شیوه نعمت شناسی پیشه کرد
هوش مصنوعی: یک شب، پادشاه به فکر فرو رفت و تصمیم گرفت تا روش شکرگزاری را یاد بگیرد و به کار گیرد.
خلعت اقبال بر خود چست یافت
هر چه از اسباب دولت جست یافت
هوش مصنوعی: هر کسی که به خوشبختی و موفقیت رسیده باشد، به تمامی نعمت‌ها و امکاناتی که برای بدست آوردن آن‌ها نیاز دارد، دست یافته است.
غیر فرزندی که در عز و شرف
از پس رفتن بود او را خلف
هوش مصنوعی: غیر از فرزندی که به خاطر افتخار و ارج و مقامش از راهِ عقب رفتن می‌کند، او را جانشین نمی‌نامند.
در ضمیر شه چو این اندیشه خاست
گفت با دانای حکمت پیشه راست
هوش مصنوعی: زمانی که در دل پادشاه این تفکر به وجود آمد، با عالم و دانای حکمت و علم درست به گفتگو پرداخت.
گفت ای دستور شاهی پیشه ات
آفرین بادا بر این اندیشه ات
هوش مصنوعی: ای معلم شاه، شما را به خاطر این اندیشه‌ات می‌ستایم و به تو تبریک می‌گویم.
هیچ نعمت بهتر از فرزند نیست
جز به جان فرزند را پیوند نیست
هوش مصنوعی: هیچ نعمتی بالاتر از داشتن فرزند وجود ندارد و هیچ چیز نمی‌تواند مانند جان فرزند، به انسان وابسته باشد.
حاصل از فرزند گردد کام مرد
زنده از فرزند ماند نام مرد
هوش مصنوعی: می‌توان گفت که داشتن فرزند می‌تواند خوشبختی و رضایت را برای مرد به ارمغان بیاورد و همچنین نام و یاد او پس از مرگش از طریق فرزندانش زنده بماند.
چشم تو تا زنده ای روشن به اوست
خاک تو چون مرده ای گلشن به اوست
هوش مصنوعی: چشمان تو در طول زندگی‌ات به او امید و روشنی می‌دهد و خاک تو، پس از مرگ، همچنان به او زیبایی و شکوه می‌بخشد.
دستت او گیرد اگر افتی ز پای
پایت او باشد اگر مانی به جای
هوش مصنوعی: اگر در زندگی به مشکل برخوردی و زمین‌خورده شوی، او دستت را می‌گیرد و کمک می‌کند. اما اگر در شرایطی خوب و پایدار باشی، او نیز در کنارت خواهد ماند.
پشت تو از پشتیش گردد قوی
عمرت از دیدار او یابد نوی
هوش مصنوعی: در پشت سر تو، قدرت و قوتی به وجود می‌آید، و عمر تو با دیدن او تجدید می‌شود.
اوست بران در صف هیجا چو تیغ
تیرباران بر سر اعدا چو میغ
هوش مصنوعی: او همچون تیغی در میدان نبرد است که بر دشمنان فرود می‌آید و مانند ابر که باران می‌بارد، بر سر آن‌ها ریزش دارد.
چون به همکاران شود دشمن شکن
او به جان کوشش کند ایشان به تن
هوش مصنوعی: وقتی که او با همکارانش دشمنی کند، جان خود را برای تلاش و زحمت به کار می‌گیرد و سر و تن دیگران را به خطر می‌اندازد.
دشمنت را شیوه از وی شیون است
خاصه گویی بهر قهر دشمن است
هوش مصنوعی: اگر دشمنت را به شکلی خاص و به خاطر دشمنی‌اش زاری کنی، نشان‌دهنده‌ی این است که برای تو بهانه‌ای برای مقابله با او وجود دارد.