بخش ۴۲ - گفتار در احتیاج به طبیب که حفظ صحت به رأی وی منوط است و معالجه مرض به تدبیر وی مشروط
دل بود اوستاد کارگزار
تن به دستش نهاده آلت کار
کارش از بهر راحت دو سرای
یاری خلق و بندگی خدای
شغل استاد را به هر حالت
شرط باشد درستی آلت
اول آلت درست می باید
تا ازو کارها درست آید
تا قلم را نخست دست دبیر
نتراشد به گزلک تدبیر
نرود بر مراد دل قلمش
خوش نیاید به چشم کس رقمش
تا نه گزلک ز صنعت سکاک
شود از کندی و درشتی پاک
کی قلم را توان تراشیدن
روی دفتر به آن خراشیدن
همچنین تن که آلت دل توست
کارهای دلت به اوست درست
حارسی بایدش دقیقه شناس
کش ز آفات دهر دارد پاس
حفظ صحت کند به زور آغاز
صحت رفته را بیارد باز
در مزاجت گر اختلال افتد
منحرف گشته ز اعتدال افتد
کند از یاوری علم و عمل
انحرافش به اعتدال بدل
کیست حارس طبیب روشن رای
سوده در راه کسب حکمت پای
برده در علم محنت تحصیل
کرده آن را ز آزمون تکمیل
مقبلی مشفقی نکوکاری
خاطری زو ندیده آزاری
با همه بذله گوی و خندان روی
با همه مهربان و نیکو خوی
نه در ابروش چین ز سنگدلی
نه گره بر جبین ز تنگدلی
طلعت او شفای بیماران
خنده اش راحت جگر خواران
مترقب لقای یزدان را
مترصد رضای رضوان را
دست او در سبب چو اهل حجاب
دل او با مسبب الاسباب
بخش ۴۱ - حکایت نظام الملک و منجم موصلی: بود در دولت نظام الملکبخش ۴۳ - امام شافعی رضی الله عنه فرموده است که می بایستی طبیب اسلامیان دانایان پارسا بودی نه یهود و ترسا: شافعی آن امام مطلبی
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
دل بود اوستاد کارگزار
تن به دستش نهاده آلت کار
هوش مصنوعی: دل استاد کارهای بدن است و آن را به دستش سپردهایم تا ابزار کار باشد.
کارش از بهر راحت دو سرای
یاری خلق و بندگی خدای
هوش مصنوعی: او برای آسایش دنیوی و سعادت اخروی، مردم را کمک کرده و به سرپرستی خداوند مشغول است.
شغل استاد را به هر حالت
شرط باشد درستی آلت
هوش مصنوعی: شغل استاد هرگونه که باشد، شرط است که ابزار آن به درستی کار کند.
اول آلت درست می باید
تا ازو کارها درست آید
هوش مصنوعی: ابتدا باید ابزار مناسب و درست را در اختیار داشته باشیم تا بتوانیم کارها را به درستی انجام دهیم.
تا قلم را نخست دست دبیر
نتراشد به گزلک تدبیر
هوش مصنوعی: تا زمانی که قلم به دست نویسنده نیفتد و او را نشناخته باشد، نمیتوان به خوبی و درستی نوشت.
نرود بر مراد دل قلمش
خوش نیاید به چشم کس رقمش
هوش مصنوعی: اگر دل انسان به خواستهاش نرسد، هیچ چیز نمیتواند او را خوشحال کند و نوشتههایش برای دیگران جذاب و زیبا نخواهد بود.
تا نه گزلک ز صنعت سکاک
شود از کندی و درشتی پاک
هوش مصنوعی: تا زمانی که زینتها و تزیینات دگرگون نشود، از ناپسندی و زشتی دور خواهی بود.
کی قلم را توان تراشیدن
روی دفتر به آن خراشیدن
هوش مصنوعی: قلم توانایی نوشتن روی صفحه را ندارد اگر فقط به سراغ خط افتاده و خراش آن را بزند.
همچنین تن که آلت دل توست
کارهای دلت به اوست درست
هوش مصنوعی: بدن تو به عنوان وسیلهای برای ابراز احساسات و خواستههای قلبت عمل میکند و بر اساس احساسی که در دل داری، رفتار و کارهایش شکل میگیرد.
حارسی بایدش دقیقه شناس
کش ز آفات دهر دارد پاس
هوش مصنوعی: انسانی که باید هوشیار و دقیق باشد، باید از خطرات و مشکلات روزگار محافظت کند.
حفظ صحت کند به زور آغاز
صحت رفته را بیارد باز
هوش مصنوعی: باید با تلاش و کوشش از وضعیت ناخوشایند فعلی به سمت سلامت و بهبودی حرکت کنیم و آنچه را که از دست رفته، دوباره به حالت قبلی بازگردانیم.
در مزاجت گر اختلال افتد
منحرف گشته ز اعتدال افتد
هوش مصنوعی: اگر در وضعیت خود دچار اختلال شوی، از حالت متعادل خارج میشوی.
کند از یاوری علم و عمل
انحرافش به اعتدال بدل
هوش مصنوعی: علم و عمل باید در کنار هم به درستی و تعادل انجام شود، زیرا انحراف از این دو میتواند به آسیبهایی منجر شود.
کیست حارس طبیب روشن رای
سوده در راه کسب حکمت پای
هوش مصنوعی: کیست که نگهبان طبیب بافکر روشنی است که در راه دستیابی به حکمت تلاش میکند؟
برده در علم محنت تحصیل
کرده آن را ز آزمون تکمیل
هوش مصنوعی: کسی که در علم و دانش سختیها را تحمل کرده و از تجربهها بهره برده است، به کمال و دانش رسیده است.
مقبلی مشفقی نکوکاری
خاطری زو ندیده آزاری
هوش مصنوعی: شخصی که به خوبی و مهربانی رفتار میکند، هیچ گزند و آزار یا ناراحتی از او مشاهده نمیشود.
با همه بذله گوی و خندان روی
با همه مهربان و نیکو خوی
هوش مصنوعی: با هر کسی که شوخ و خوشرو است، با هر کسی که مهربان و نیکوکار است، رفتار مناسبی داشته باش.
نه در ابروش چین ز سنگدلی
نه گره بر جبین ز تنگدلی
هوش مصنوعی: نه بخاطر سنگدلی تو در ابرویت چینه، نه بخاطر تنگدلی تو بر جبینت گرهای هست.
طلعت او شفای بیماران
خنده اش راحت جگر خواران
هوش مصنوعی: چهره او درمانی برای بیماران است و خندهاش آرامشی برای دلهایی که در عذابند ارائه میدهد.
مترقب لقای یزدان را
مترصد رضای رضوان را
هوش مصنوعی: در انتظار دیدار خداوند باش و برای جلب رضایت بهشت تلاش کن.
دست او در سبب چو اهل حجاب
دل او با مسبب الاسباب
هوش مصنوعی: دست او در کارها و اسباب، مانند افرادی است که دلشان به مسبب اصلی امور وابسته است.