گنجور

بخش ۳۶ - در بیان آنکه همچنان که پادشاهان را از دانشمندان خوب گفتار نیک کردار ناچار است از وزیر مشیر به رعایت رعایا و عنایت به کافه برایا ناگزیر است

شاه را آنچنان که نیست گزیر
از فقیهی به راه شرع مشیر
از وزیر آنچنان گزیرش نیست
هر کسی لیک دلپذیرش نیست
به وزیری کسی بود در خور
کز همه بعد شه بود برتر
مقبلی مشفقی نکوکاری
نیک کردار و راست گفتاری
دلش از حال دیو و دد آگاه
دستش از مال نیک و بد کوتاه
با صغیران خورد غم پدری
با کبیران زند دم پسری
همه را خویش خویش پندارد
خویش را سینه ریش نگذارد
باشد از وزر اشتقاق وزیر
سر این اشتقاق سهل مگیر
وزر بار وزیر بارکش است
خاطر او به زیر بار خوش است
می کشد بار خلق بر در شاه
می شودشان ز ظلم شاه پناه
می کشد بار شه به ضبط امور
تا نیفتد ز خلق بر شه زور
نکند تیره عالم از توره
نفکند تخم سعی در شوره
از کفایتگری نپیچد سر
بر کفایتگران نبندد در

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شاه را آنچنان که نیست گزیر
از فقیهی به راه شرع مشیر
هوش مصنوعی: شاه نمی‌تواند از فقیه و عالم دینی که به اصول و قوانین شرعی پایبند است، فرار کند و نمی‌تواند خود را از زیر بار مسئولیت‌های اخلاقی و دینی خلاصی بخشد.
از وزیر آنچنان گزیرش نیست
هر کسی لیک دلپذیرش نیست
هوش مصنوعی: هر کسی نمی‌تواند از وزیر فرار کند، اما همه نمی‌توانند او را دوست داشته باشند.
به وزیری کسی بود در خور
کز همه بعد شه بود برتر
هوش مصنوعی: وزیری بود که از همه افراد پس از پادشاه، مقام و جایگاه بیشتری داشت.
مقبلی مشفقی نکوکاری
نیک کردار و راست گفتاری
هوش مصنوعی: کسی که به خوبی و با مهربانی رفتار می‌کند، نیکوکار و راستگوست.
دلش از حال دیو و دد آگاه
دستش از مال نیک و بد کوتاه
هوش مصنوعی: دل او از حالت‌های خوب و بد آگاه است، اما دستش از مال و دارایی‌های خوب و بد تهی است.
با صغیران خورد غم پدری
با کبیران زند دم پسری
هوش مصنوعی: با افراد کوچک، غم و اندوه پدری را تقسیم کن و با افراد بزرگ، از مقام و شرف پسری خود صحبت کن.
همه را خویش خویش پندارد
خویش را سینه ریش نگذارد
هوش مصنوعی: هر کسی در نظر خود، بستگان و نزدیکانش را دوست دارد و برای حفظ آن‌ها اهمیت قائل می‌شود و به خودش اجازه نمی‌دهد که احساسات و رنج‌های درونی‌اش را نشان دهد.
باشد از وزر اشتقاق وزیر
سر این اشتقاق سهل مگیر
هوش مصنوعی: اگرچه ممکن است در ظاهر به نظر بیاید که گرفتن مشاوره یا نظارت به آسانی انجام می‌شود، اما در واقع این کار نیاز به دقت و توجه زیادی دارد و نباید آن را ساده انگاشت.
وزر بار وزیر بارکش است
خاطر او به زیر بار خوش است
هوش مصنوعی: وزیر برای تحمل بار مسئولیت خود تلاش می‌کند و روحیه‌اش در زیر این بار، راضی و خوشحال است.
می کشد بار خلق بر در شاه
می شودشان ز ظلم شاه پناه
هوش مصنوعی: مردم به خاطر ظلم و ستم شاه به درگاه او می‌آیند و از فشار و مشکلاتی که دارند، شکایت می‌کنند.
می کشد بار شه به ضبط امور
تا نیفتد ز خلق بر شه زور
هوش مصنوعی: سلطان به دلیل مسئولیت‌هایش، تلاش می‌کند که کارها را زیر نظر داشته و به خوبی مدیریت کند تا از نظر مردم دچار مشکل نشود و قدرتش را از دست ندهد.
نکند تیره عالم از توره
نفکند تخم سعی در شوره
هوش مصنوعی: شاید نور امید در دل تاریکی گم شود و تلاش‌های ما در مکان‌های ناامید و بی‌ثمر به ثمر نرسد.
از کفایتگری نپیچد سر
بر کفایتگران نبندد در
هوش مصنوعی: از آنجا که کسانی که دارای توانایی و کفایت هستند، هیچ‌گاه در برابر چالش‌ها و مشکلات سر تسلیم فرود نمی‌آورند، درهای موفقیت به روی آن‌ها همیشه باز است.