گنجور

بخش ۲۶ - حکایت بر سبیل تمثیل

قطره ای از تموج دریا
در زمستان فتاد بر صحرا
خویش را منجمد ز شدت برد
هستی مستقل توهم کرد
لیکن از هر کسی و هر جایی
می شنید اینکه هست دریای
کرد از موج و شبنم و باران
بر وجودش اقامت برهان
گرچه از روی عقل برهان گفت
بود صد شک درون جانش نهفت
آری از سنگلاخ وهم و خیال
کس نرسته به پای استدلال
فلسفی عمرها نهاد اساس
دانش خویش را ز فکر و قیاس
به کف از بهر وزن کردن آن
از قوانین منطقش میزان
تا شناسد صحیح را ز سقیم
باز داند ولود را ز عقیم
کرد بسیاری از علوم و فنون
حاصل خویشتن به این قانون
ظن او آنکه از گمان رسته ست
همه در بار خود یقین بسته ست
لیکن آندم که بار بگشاید
جز متاع گمان برون ناید

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قطره ای از تموج دریا
در زمستان فتاد بر صحرا
هوش مصنوعی: یک قطره از تلاطم دریا در فصل زمستان بر روی دشت افتاده است.
خویش را منجمد ز شدت برد
هستی مستقل توهم کرد
هوش مصنوعی: خودم را به دلیل شدت وجود و برداشت مستقل از واقعیت، در افکار و احساساتم سرگردان و متوقف حس کردم.
لیکن از هر کسی و هر جایی
می شنید اینکه هست دریای
هوش مصنوعی: اما از هر شخص و هر مکانی می‌شنید که دریا وجود دارد.
کرد از موج و شبنم و باران
بر وجودش اقامت برهان
هوش مصنوعی: وجود او به شدت تحت تأثیر زیبایی‌های طبیعی است؛ چون همچون امواج دریا، شبنم و باران در وجودش سکونت دارند و او را آزاد می‌سازند.
گرچه از روی عقل برهان گفت
بود صد شک درون جانش نهفت
هوش مصنوعی: اگرچه با دلیل و منطق به استدلال پرداخته است، اما در دلش هزاران شک و تردید نهفته است.
آری از سنگلاخ وهم و خیال
کس نرسته به پای استدلال
هوش مصنوعی: بله، هیچ‌کسی از طریق خیالات و توهمات نمی‌تواند به استدلال صحیح و منطقی دست پیدا کند، همان‌طور که کسی از میان سنگلاخ و دشواری‌ها نمی‌تواند به راحتی راه برود.
فلسفی عمرها نهاد اساس
دانش خویش را ز فکر و قیاس
هوش مصنوعی: فردی با اندیشه‌های عمیق، سال‌های زیادی را صرف بنیان‌گذاری دانش خود کرده و این کار را بر اساس تفکر و استدلال انجام داده است.
به کف از بهر وزن کردن آن
از قوانین منطقش میزان
هوش مصنوعی: برای سنجش و ارزیابی آن، باید آن را در کفه‌های ترازو قرار داد تا به اصول و قواعد منطقی‌اش وزن داده شود.
تا شناسد صحیح را ز سقیم
باز داند ولود را ز عقیم
هوش مصنوعی: این جمله به این معنا است که فردی باید توانایی شناسایی چیزهای درست و نادرست را داشته باشد و همچنین باید بتواند میان نسل‌های سالم و ناسالم تفاوت قائل شود. به عبارت دیگر، شناخت و درک صحیح از امور مهم است.
کرد بسیاری از علوم و فنون
حاصل خویشتن به این قانون
هوش مصنوعی: تعداد زیادی از دانش‌ها و مهارت‌ها را بر اساس نگرش و سبک خود به دست آورد.
ظن او آنکه از گمان رسته ست
همه در بار خود یقین بسته ست
هوش مصنوعی: فردی که از گمان و خیال رهایی یافته، بر این باور است که همه افراد دیگر نیز به یقین و یقینیت رسیده‌اند و دیگر در دنیای گمان زندگی نمی‌کنند.
لیکن آندم که بار بگشاید
جز متاع گمان برون ناید
هوش مصنوعی: اما در همان لحظه که شمع روشنی را روشن می‌کند، جز از دارایی ذهنی و تصور چیزی بیرون نمی‌آید.