جامیبخش ۲۲ - در مذمت آنان که به جهت اجتماع عوام و استجلاب منافع معاش از ایشان مجالس آرایند و به سبیل جهر و اعلان به ذکر حق سبحانه و تعالی اشتغال نمایند
می زند شیخ ما ز شور و شغب
صیحه صبحگاه و هی هی شب
حزب اوراد صبح می خواند
خویش را حزب حق همی داند
سر پر از کبر و دل پر از اعجاب
روی در خلق و پشت بر محراب
صف زده گردش از خران گله ای
درفکنده به شهر ولوله ای
چیست این شیخ ذکر می گوید
لوث غفلت به ذکر می شوید
ناگهان مردکی دوید از در
کرده در گوش شیخ و یاران سر
که فلان خواجه یا امیر رسید
حضرت شیخ را محب و مرید
شیخ و اصحاب ز دست شدند
از شراب غرور مست شدند
ذکر را شد چنان بلند آهنگ
که از آن مردم آمدند به تنگ
گشت خشک از فغان سقف شکاف
ذاکران را درون ز لب تا ناف
آن یکی بر دهان کف آورده
وز کف خود طپانچه ها خورده
وان دگر جیب خرقه چاک زده
دمبدم آه دردناک زده
وان دگر یک به های های دروغ
کرده آغاز گریه های دروغ
گفته هر کس که دیده آن گریه
هذه فریت بلا مریت
خنکی چند کرده خود را گرم
نه ز خالق نه از خلایق شرم
شیخ چون ذکر را فرو آرد
رو به میدان گفت و گو آرد
سخن از کشف راند و الهام
فرق گوید میان حال و مقام
سر تجرید و نکته توحید
گوید اما مشوب با تقلید
او ز تحقیق دم زند اما
رسم تقلید سازدش رسوا
بخش ۲۱ - قال بعض کبراء العارفین قدس سره معنی لااله الاالله ان لا شی ء مما یدعی الها غیرالله: معنی لااله الااللهبخش ۲۳ - تمثیل: مرده لوزینه پز چو از کینه
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
می زند شیخ ما ز شور و شغب
صیحه صبحگاه و هی هی شب
هوش مصنوعی: شیخ ما از شدت هیجان و شور و شوق، در صبح فریاد می‌زند و در شب هم ناله‌ای سر می‌دهد.
حزب اوراد صبح می خواند
خویش را حزب حق همی داند
هوش مصنوعی: گروه‌های مختلف صبح‌ها دعا و نیایش خود را انجام می‌دهند و هر کدام خود را مصداق حق می‌دانند.
سر پر از کبر و دل پر از اعجاب
روی در خلق و پشت بر محراب
هوش مصنوعی: سر پر از خودخواهی و دل سرشار از شگفتی، در برابر مردم ظاهری آرام و در پس از نماز به خود مشغول است.
صف زده گردش از خران گله ای
درفکنده به شهر ولوله ای
هوش مصنوعی: گله‌ای از خرها در حال حرکت هستند و در اطراف شهر هیاهو و شلوغی به راه انداخته‌اند.
چیست این شیخ ذکر می گوید
لوث غفلت به ذکر می شوید
هوش مصنوعی: این شیخ در حال گفتن ذکر است، اما این ذکر فقط به دلایل بی‌خبری و غفلت انجام می‌شود و تأثیری ندارد.
ناگهان مردکی دوید از در
کرده در گوش شیخ و یاران سر
هوش مصنوعی: ناگهان مردی دوید و به گوش شیخ و یارانش چیزی گفت.
که فلان خواجه یا امیر رسید
حضرت شیخ را محب و مرید
هوش مصنوعی: وقتی فلان خواجه یا امیر به درگاه حضرت شیخ رسید، نشان از عشق و ارادت او بود.
شیخ و اصحاب ز دست شدند
از شراب غرور مست شدند
هوش مصنوعی: شیخ و همراهانش از نوشیدن شراب غرور به شدت مست و بی‌خود شدند.
ذکر را شد چنان بلند آهنگ
که از آن مردم آمدند به تنگ
هوش مصنوعی: ذکر و یاد خدا به قدری با صلابت و قوت شد که مردم از شدت ایمان و شور و حال به تنگنا و سختی افتادند.
گشت خشک از فغان سقف شکاف
ذاکران را درون ز لب تا ناف
هوش مصنوعی: صدای ذکر و نوای ذاکران به قدری بلند و پر طنین شده که باعث شده سقف‌ها صدا کنند و فضا به شدت تحت تاثیر قرار بگیرد. این صدا از دهان ذاکران تا ناحیه‌ی کمر در حرکت است.
آن یکی بر دهان کف آورده
وز کف خود طپانچه ها خورده
هوش مصنوعی: یکی از آنها دهانش پر از کف شده و از دست خود ضربه‌هایی را خورده است.
وان دگر جیب خرقه چاک زده
دمبدم آه دردناک زده
هوش مصنوعی: و آن دیگری با لباس پاره‌اش هر لحظه آهی پر درد از دل می‌کشد.
وان دگر یک به های های دروغ
کرده آغاز گریه های دروغ
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که شخص دیگری با صدای بلند و به طور ساختگی شروع به گریه کردن کرده و این گریه در واقع دروغین و غیرواقعی است.
گفته هر کس که دیده آن گریه
هذه فریت بلا مریت
هوش مصنوعی: هر کسی که گریه‌های عمیق و واقعی را دیده باشد، می‌داند که این اشک‌ها به معنای رنج و مصیبت‌های بزرگ هستند.
خنکی چند کرده خود را گرم
نه ز خالق نه از خلایق شرم
هوش مصنوعی: آدمی باید خود را از گرما و سختی‌ها خنک کند و نباید از خداوند یا دیگران شرم کند.
شیخ چون ذکر را فرو آرد
رو به میدان گفت و گو آرد
هوش مصنوعی: زمانی که شیخ ذکر و عبادت را ترک کند و به عرصه گفت و گو روی آورد، نشان از حالتی دارد که او به بحث و جدل روی آورده است.
سخن از کشف راند و الهام
فرق گوید میان حال و مقام
هوش مصنوعی: سخن در مورد کشف و الهام است که فرق بین حالت فرد و جایگاه او را توضیح می‌دهد.
سر تجرید و نکته توحید
گوید اما مشوب با تقلید
هوش مصنوعی: معنای این بیت این است که از یک سو می‌توان دنیای واقعی و وحدت وجود را بیان کرد، اما از سوی دیگر، این بیان ممکن است تحت تأثیر تفکرات و تقلیدهای دیگران قرار بگیرد. به عبارتی دیگر، هرچند می‌توان به عمق حقیقت دست یافت، اما همواره ممکن است آثاری از دیدگاه‌های دیگران در آن وجود داشته باشد.
او ز تحقیق دم زند اما
رسم تقلید سازدش رسوا
هوش مصنوعی: او در مورد حقیقت صحبت می‌کند، اما به شیوه‌ای تقلیدی عمل می‌کند که او را رسوا می‌کند.
حاشیه ها
1398/01/15 11:04
مجتبی آموزگار
به نظر می‌رسد که بیت
گفته هر کس که دیده آن گریه
هذه فریت بلا مریت
دارای اشکال تایپی باشد. همچنین از آگاهان خواهش می‌کنم معنی مصرع دوم را بفرمایند.