گنجور

بخش ۱۶۰ - در تفسیر قوله تعالی: انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا

معنی انما یرید الله
آن بود پیش عارف آگاه
که خدا را ز لوث رجس و فساد
هست تطهیر اهل بیت مراد
نیست پوشیده بر اولوالأفهام
که بود رجس بدترین آثام
چون بود رجس زلت و عصیان
نیست تطهیر آن بجز غفران
پس همه اهل بیت مغفورند
وز عقوبات آخرت دورند
از گنه چون بریست ذمتشان
نتوان بهر آن مذمتشان
از معاصی مدارشان معصوم
وز ذمایم مسازشان مذموم
از یکی گر جریمه ای دانی
کش نهفتن به شرع نتوانی
بر وی احکام شرع اجرا کن
زانچه مشروع نی تبرا کن
به طبیعت مکن در آن مدخل
دین خود را بدان مکن مختل
ور شود با یکی ز صحبت نبی
در مقام جفا و بی ادبی
زان حکایت به لطف منعش کن
با وی از حکم شرع گوی سخن
لب به گفتار ناسزا مگشای
ناسزا را به ناسزا مزدای
به تعصب مگوی دشنامش
جز به حسن ادب مبر نامش
چه عجب کز وی آن کلام فضول
در گذارند بهر روح رسول
تو مؤاخذ شوی به آن هذیان
که تو را یافت بر زبان جریان
اهل بیت طهارتند اینها
نور چشم بصارتند اینها
اختر برج شرع و ایمانند
گوهر درج صدق و احسانند
بهره مندند از نبی و نبیه
کالولد گفته اند سر ابیه
همه جزوند زان چراغ سبل
هست در جزو شمه ای از کل
آید آن شمه مایه تأثیر
جزو همچون مس است و آن اکسیر
چون ز اکسیر رو نماید اثر
مس اگر کوهاست گردد زر
گشته ز اکسیر زر ناب این مس
گ چه مس می‌نماید اندر حس
پیش حس مس و پیش عقل زر است
پیش آن سنگ و پیش این گهر است
مکن از حس زر و گهر را رد
که اغالیط حس ندارد حد
گر زر ناب از مس آلاید
قیمت زر ازان نفرساید
رنگ مس نیست بر رخ زر غش
بهر بیگانگان بود روکش
آن بود غش که زرگر قلاب
مس نماید به صورت زر ناب
تا بدان ابلهی فریب خورد
گیرد آن مس قلب و زر شمرد

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

معنی انما یرید الله
آن بود پیش عارف آگاه
هوش مصنوعی: خداوند فقط می‌خواهد که عارفان آگاه از حقیقت و عمق مسائل برخوردار شوند و به درک واقعی برسند.
که خدا را ز لوث رجس و فساد
هست تطهیر اهل بیت مراد
هوش مصنوعی: خداوند اهل بیت را از هر آلودگی و فساد پاک و مطهر کرده است.
نیست پوشیده بر اولوالأفهام
که بود رجس بدترین آثام
هوش مصنوعی: بر هیچ‌کس پنهان نیست که بدترین گناهان، ناپاکی‌ها و آلودگی‌ها هستند.
چون بود رجس زلت و عصیان
نیست تطهیر آن بجز غفران
هوش مصنوعی: وقتی که ناپاکی گناه و خطا وجود دارد، تنها راه پاک شدن از آن، بخشش است.
پس همه اهل بیت مغفورند
وز عقوبات آخرت دورند
هوش مصنوعی: تمام اعضای اهل بیت مورد بخشش قرار گرفته‌اند و از عذاب‌های آخرت در امان هستند.
از گنه چون بریست ذمتشان
نتوان بهر آن مذمتشان
هوش مصنوعی: اگر کسی از گناه خود توبه کند، نه‌تنها نمی‌توان او را سرزنش کرد، بلکه باید به خاطر توبه‌اش مورد ستایش قرار گیرد.
از معاصی مدارشان معصوم
وز ذمایم مسازشان مذموم
هوش مصنوعی: از گناهان دیگران دوری کن، زیرا آنها پاک و معصوم هستند و با من از بدی‌ها صحبت نکن، چرا که من مورد نکوهش قرار می‌گیرم.
از یکی گر جریمه ای دانی
کش نهفتن به شرع نتوانی
هوش مصنوعی: اگر از کسی مجازاتی را می‌دانی، نمی‌توانی آن را پنهان کنی.
بر وی احکام شرع اجرا کن
زانچه مشروع نی تبرا کن
هوش مصنوعی: احکام دینی را بر او اجرا کن، زیرا چیزی که مشروع نیست را نپذیر.
به طبیعت مکن در آن مدخل
دین خود را بدان مکن مختل
هوش مصنوعی: به طبیعت وارد نشو و دین خود را در آن جا تحت تأثیر قرار نده.
ور شود با یکی ز صحبت نبی
در مقام جفا و بی ادبی
هوش مصنوعی: اگر کسی به خاطر صحبت با یکی از پیامبران در موقعیتی ناپسند و بی‌احترامی قرار بگیرد، باید مراقب باشد که چنین رفتاری نکند.
زان حکایت به لطف منعش کن
با وی از حکم شرع گوی سخن
هوش مصنوعی: از آن داستان خیری که درباره‌اش صحبت می‌کنی، با نرمی و خوش‌رویی به او بگو و در کنار آن به احکام دین نیز اشاره کن.
لب به گفتار ناسزا مگشای
ناسزا را به ناسزا مزدای
هوش مصنوعی: به دیگران بد نگو و به خاطر بدگویی دیگران، خودت را درگیر نکن.
به تعصب مگوی دشنامش
جز به حسن ادب مبر نامش
هوش مصنوعی: به خاطر تعصب نباید به کسی ناسزا گفت و تنها باید با ادب از او یاد کرد.
چه عجب کز وی آن کلام فضول
در گذارند بهر روح رسول
هوش مصنوعی: چه شگفت‌انگیز است که از او، آن سخن بیهوده را نادیده می‌گیرند به خاطر روح پیامبر.
تو مؤاخذ شوی به آن هذیان
که تو را یافت بر زبان جریان
هوش مصنوعی: تو به خاطر حرف‌های بی‌پایه‌ای که به زبان می‌آوری، بازخواست می‌شوی.
اهل بیت طهارتند اینها
نور چشم بصارتند اینها
هوش مصنوعی: این افراد از خانواده‌ای پاک و مقدس هستند و در حقیقت، مایه روشنی و بینایی دل‌ها و چشم‌ها محسوب می‌شوند.
اختر برج شرع و ایمانند
گوهر درج صدق و احسانند
هوش مصنوعی: ستاره‌های آسمان نشان‌دهنده شرع و ایمان هستند و مانند جواهرات صادقانه و نیکو درخشش دارند.
بهره مندند از نبی و نبیه
کالولد گفته اند سر ابیه
هوش مصنوعی: افراد از پیامبر و خاندان او بهره‌مند می‌شوند، زیرا به آنها مانند فرزندانشان احترام و ارزش می‌دهند.
همه جزوند زان چراغ سبل
هست در جزو شمه ای از کل
هوش مصنوعی: همه موجودات به نوعی از نور و روشنایی الهام می‌گیرند و در حقیقت هر یک از این جزئیات، نشانه‌ای از یک کل بزرگ‌تر هستند.
آید آن شمه مایه تأثیر
جزو همچون مس است و آن اکسیر
هوش مصنوعی: آنچه که بر دل تأثیر می‌گذارد، مانند مس است که خاصیتی قوی دارد و به عنوان اکسیر شناخته می‌شود.
چون ز اکسیر رو نماید اثر
مس اگر کوهاست گردد زر
هوش مصنوعی: وقتی آثار اکسیر نمایان شود، حتی اگر چیزی مس باشد، تبدیل به طلا خواهد شد.
گشته ز اکسیر زر ناب این مس
گ چه مس می‌نماید اندر حس
هوش مصنوعی: این مس در واقع طلا شده است و حالا تنها به شکل مس به نظر می‌رسد.
پیش حس مس و پیش عقل زر است
پیش آن سنگ و پیش این گهر است
هوش مصنوعی: ارزش و اهمیت چیزها بستگی به درک و شناخت ما از آن‌ها دارد. در واقع، ممکن است چیزی در نظر ما بی‌ارزش به نظر برسد در حالی که در حقیقت دارای ارزش بالایی باشد. این به معنای آن است که درک و فهم ما می‌تواند تعیین‌کننده ارزش واقعی یک پدیده یا شیء باشد.
مکن از حس زر و گهر را رد
که اغالیط حس ندارد حد
هوش مصنوعی: از احساسات و تمایلات مادی و دنیوی چشم پوشی نکن، زیرا این احساسات هیچ‌گونه مرزی ندارند و همیشه می‌توانند شما را به سمت اشتباه سوق دهند.
گر زر ناب از مس آلاید
قیمت زر ازان نفرساید
هوش مصنوعی: اگر طلا با مس آمیخته شود، ارزش آن کاهش نخواهد یافت.
رنگ مس نیست بر رخ زر غش
بهر بیگانگان بود روکش
هوش مصنوعی: ظاهر و نمای زبر و زیبا ممکن است به خاطر دیگران دچار تغییر و تحریف شود، اما باطن و وجود واقعی هیچگاه تغییر نمی‌کند.
آن بود غش که زرگر قلاب
مس نماید به صورت زر ناب
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که گاهی اوقات ظاهر چیزی می‌تواند فریبنده باشد و ممکن است چیزی که به نظر می‌رسد با ارزش و خالص است، در واقع تنها یک تقلید یا جعل باشد. به عبارت دیگر، چیزی که به نظر می‌آید خوب و با کیفیت است، ممکن است در واقع فاقد ارزش واقعی باشد.
تا بدان ابلهی فریب خورد
گیرد آن مس قلب و زر شمرد
هوش مصنوعی: هر کس که احمق باشد و فریب بخورد، ممکن است که چیزهای بی‌ارزشی مانند مس را به جای طلا تصور کند.