گنجور

بخش ۱۲۲ - در بیان آنکه قول خیر کدام است که به آن اشتغال نمایند و قول شر کدام است که از آن اجتناب کنند

قول صادر ز فاعل مختار
چار نوع است گوش با من دار
یا بود خیر سامع و قاتل
که ازان قرب حق شود حاصل
قائل از وی به رفعت درجات
رسد و مستمع به فوز و نجات
همچو قول رسول یا اصحاب
که گرفتند ازو طریق صواب
یا گزارنده را بود نافع
گرچه باشد وبال بر سامع
همچو تبلیغ وحی با کفار
که نمودند بر جحود اصرار
اجر تبلیغ یافت پیغمبر
کافران را فزود کفر و بطر
یا بود خیر مستمع را لیک
مر گزارنده را نیفتد نیک
همچو وعظ مرائیان زمان
که نرستند از خیال و گمان
ماند واعظ به وزر عجب و ریا
مستمع کار بست و یافت جزا
یا نه گوینده نی نیوشنده
باشد از وی به خیر کوشنده
چون مقالات خاص و عام امروز
که بود زین قبل تمام امروز
نکند بر زبانشان جریان
غیر قلماش و هرزه هذیان
بلکه کذب و نمیمه و غیبت
هزل نامش کنند یا طیبت
نیست زین چار جز دو قسم نخست
کاید از مرد هوشیار درست
زان دو قسم دگر ببند زبان
ور نه بینی ادب چو بی ادبان

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قول صادر ز فاعل مختار
چار نوع است گوش با من دار
هوش مصنوعی: گفتارهایی که از یک موجود مختار (که اختیار دارد) صادر می‌شود، چهار نوع دارد. پس با دقت به من گوش کن.
یا بود خیر سامع و قاتل
که ازان قرب حق شود حاصل
هوش مصنوعی: اگر شنونده و قاتل (کسی که جان می‌گیرد) به خوبی عمل کنند، می‌توانند به دستاوردی معنوی و نزدیکی به حقیقت برسند.
قائل از وی به رفعت درجات
رسد و مستمع به فوز و نجات
هوش مصنوعی: کسی که به بیان و سخن گفتن بپردازد، به درجات عالی دست می‌یابد و شنونده نیز به سعادت و رهایی نائل خواهد شد.
همچو قول رسول یا اصحاب
که گرفتند ازو طریق صواب
هوش مصنوعی: مانند سخن پیامبر و دوستانش که از او راه درست را آموختند.
یا گزارنده را بود نافع
گرچه باشد وبال بر سامع
هوش مصنوعی: شاید گوینده سخن مفیدی برای دیگران داشته باشد، حتی اگر برای شنونده ضرر یا مشکل ایجاد کند.
همچو تبلیغ وحی با کفار
که نمودند بر جحود اصرار
هوش مصنوعی: مانند اعلام وحی به کفار که بر نادانی و انکار خود پافشاری کردند.
اجر تبلیغ یافت پیغمبر
کافران را فزود کفر و بطر
هوش مصنوعی: عمل تبلیغ پیامبر برای کافران، تنها به افزایش کفر و سرکشی آنان انجامید.
یا بود خیر مستمع را لیک
مر گزارنده را نیفتد نیک
هوش مصنوعی: شاید شنونده خوبی باشد، اما کسی که اطلاعات را منتقل می‌کند، نباید دچار اشتباه شود.
همچو وعظ مرائیان زمان
که نرستند از خیال و گمان
هوش مصنوعی: مانند موعظه‌های کسانی که در زمان خود از خیال و گمان رها نشده‌اند.
ماند واعظ به وزر عجب و ریا
مستمع کار بست و یافت جزا
هوش مصنوعی: واعظ به خاطر عجب و ریاکاری خود، در برابر شنوندگانش قرار گرفت و چیزی جز نتیجه ناپسند و مجازات نیافت.
یا نه گوینده نی نیوشنده
باشد از وی به خیر کوشنده
هوش مصنوعی: شاید آنکه می‌گوید، خود شنونده خوبی نباشد، اما کسی که به خوبی عمل می‌کند، از او خیر می‌جوید.
چون مقالات خاص و عام امروز
که بود زین قبل تمام امروز
هوش مصنوعی: امروز مانند گذشته نیست و موضوعات خاص و عمومی که امروز مطرح می‌شود، دیگر در گذشته وجود نداشتند.
نکند بر زبانشان جریان
غیر قلماش و هرزه هذیان
هوش مصنوعی: ممکن است که سخنشان به دور از حقیقت و بی‌محتوا باشد و دچار تناقضات بی‌فایده شوند.
بلکه کذب و نمیمه و غیبت
هزل نامش کنند یا طیبت
هوش مصنوعی: درست است که در مورد دیگران نمی‌توان به راحتی قضاوت کرد و هرگونه سخن نادرست یا غیبت از آنها را بی‌فایده می‌دانند.
نیست زین چار جز دو قسم نخست
کاید از مرد هوشیار درست
هوش مصنوعی: از این چهار گزینه، فقط دو نمونه درست از مردان باهوش و آگاه وجود دارد.
زان دو قسم دگر ببند زبان
ور نه بینی ادب چو بی ادبان
هوش مصنوعی: اگر از دو نوع سخن بپرهی و زبانت را خاموش کنی، در غیر این صورت ادب را مانند بی‌ادبان نخواهی دید.