گنجور

بخش ۱ - الله سبحانه هوالبرالودود

لله الحمد قبل کل کلام
بصفات الجلال والاکرام
حمد او تاج تارک سخن است
صدر هر نامه نو و کهن است
خامه چون تاج نامه آراید
درة التاج نام او شاید
الله الله چه طرفه نامست این
ورد دل حرز جان تمامست این
پنج حرف است بس شگرف این اسم
پیش گنج نهان ذات طلسم
از یدالله چو پنجه اند این پنج
زان گرانمایه گنج گوهر سنج
دیو را گو بمالش تو شتافت
جز بدین پنج پنجه نتوان تافت
از پس این حروف فرخ فال
جلوه گر صد هزار نعت کمال
خامه آن را چو مردم دیده
جامه مشک رنگ پوشیده
زیر مشکین شعار یک یک حرف
خفته حوران قاصرات الطرف
دو الف زو به راستی دو گواه
کرده روشن به سر وحدت راه
یکی از فتحه فتح باب فتوح
کرده در منظر مروح روح
وان دگر داده از سکون تسکین
دل و جان را به مکمن تمکین
از دو لامش گرفته قوت و قوت
از یکی ملک از آن دگر ملکوت
لام ساکن به ملک اشارت دان
وان دگر زان دگر عبارت دان
ملک فی نفسه بود ساکن
نیست جنبش در او ازو ممکن
جنبشی کافکند بر او سایه
ملکوتش دهد در آن مایه
شکل تشدیدشان که شانه وش است
عظم الله شأنه چه خوش است
چون یکی زان دو لام شد مدغم
در دگر چون دو گیسوی در هم
بر سر آن شانه سه دندانه
می زند هر دو را به هم شانه
ها که دال است بر هویت ذات
متعاقب بود بر او حرکات
حرکت چون سکون بر او جاری
و او به ذات خود از همه عاری
هیچ وقت از همه مجرد نیست
لیک با هیچ یک مقید نیست
رود این حرف در همه آنات
بر نفس های جمله حیوانات
همه او را بدین نفس ذاکر
گر ازو غایبند و گر حاضر
اسم ذات اولا همینها بود
لام تعریف و اختصاص فزود
چون شد اشباع کرده فتحه لام
با الف شد حروف اسم تمام
چیست تخصیص را سبب یعنی
دو جهان خاص اوست و او مولی
سر تعریف آنکه بشتابی
تا کمال شناخت دریابی
شرح اشباع فتحه آنکه مدام
شد در این اسم درج فتح تمام
کم کسی از زبان به کام رسد
ور رسد زین خجسته نام رسد
هر که زین اسم بهره مند بود
بهره او همین بسند بود
شرح این نی ز دیو مردم پرس
از قل الله ثم ذرهم پرس
بس بود پیش صاحب معنی
حسبی الله گواه این دعوی

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

لله الحمد قبل کل کلام
بصفات الجلال والاکرام
هوش مصنوعی: در ابتدا، شایسته است که از خداوند بخاطر زیبایی‌ها و ویژگی‌های بزرگ و محترم او سپاسگزاری کنیم.
حمد او تاج تارک سخن است
صدر هر نامه نو و کهن است
هوش مصنوعی: ستایش و سپاس از او، در حقیقت جوانه‌ای است که بر بالای سخن قرار دارد و آغاز هر نامه‌ای چه نو و چه قدیمی است.
خامه چون تاج نامه آراید
درة التاج نام او شاید
هوش مصنوعی: زمانی که قلم می‌نویسد، مانند تاجی که بر سر می‌نشیند، نام او می‌تواند درخشندگی تاج را به یاد بیاورد.
الله الله چه طرفه نامست این
ورد دل حرز جان تمامست این
هوش مصنوعی: خدای من! چه نام شگفتی است این، که محافظ دل و نگهدار جان به طور کامل است.
پنج حرف است بس شگرف این اسم
پیش گنج نهان ذات طلسم
هوش مصنوعی: این نام از پنج حرف تشکیل شده و بسیار ارزشمند است. این اسم، همانند گنجی پنهان، رازهای عمیقی را در خود دارد.
از یدالله چو پنجه اند این پنج
زان گرانمایه گنج گوهر سنج
هوش مصنوعی: این جمله به نوعی به قدرت و ارزش‌های الهی اشاره دارد. به طور کلی می‌توان گفت: پنج انگشت دست که نشانه‌ای از قدرت و نعمت‌های الهی هستند، همانند گنجینه‌ای گرانبها می‌باشند که باید آنها را شناخت و از آن بهره‌برداری کرد.
دیو را گو بمالش تو شتافت
جز بدین پنج پنجه نتوان تافت
هوش مصنوعی: به او بگو اگر می‌خواهد دیو را مهار کند، باید بداند که جز با پنج پنجه‌اش نمی‌تواند او را شکست دهد.
از پس این حروف فرخ فال
جلوه گر صد هزار نعت کمال
هوش مصنوعی: پس از این حروف خوش‌یمن، هزاران نشانه از زیبایی و کمال نمایان می‌شود.
خامه آن را چو مردم دیده
جامه مشک رنگ پوشیده
هوش مصنوعی: قلم آن را به گونه‌ای نوشته که انگار مردم آن را با لباس مشک رنگ پوشانده‌اند.
زیر مشکین شعار یک یک حرف
خفته حوران قاصرات الطرف
هوش مصنوعی: زیر عطر خوش مشک، هر کدام از حروف زیبا و دلنشین حوران پنهان شده‌اند.
دو الف زو به راستی دو گواه
کرده روشن به سر وحدت راه
هوش مصنوعی: دو الف به معنای واقعی، به عنوان دو شاهد بر روی روشنایی در مسیر یکی شدن هستند.
یکی از فتحه فتح باب فتوح
کرده در منظر مروح روح
هوش مصنوعی: یكی از پیروزی‌ها و موفقیت‌ها در دیدگاه دلنشین و آرامش‌بخش بروز کرده است.
وان دگر داده از سکون تسکین
دل و جان را به مکمن تمکین
هوش مصنوعی: از آرامش و سکون، دل و جان را تسکین می‌دهد و در مکانی مناسب آرامش می‌یابد.
از دو لامش گرفته قوت و قوت
از یکی ملک از آن دگر ملکوت
هوش مصنوعی: از دو لام در اینجا به معنای درک دو نوع قدرت است. یکی از این قدرت‌ها به دنیا و امور مادی مربوط می‌شود و دیگری به عالم بالا و معنویات. به عبارت دیگر، قدرت و نیرو از یک سو به حکمرانی و جنبه‌های دنیوی تعلق دارد و از سوی دیگر به جنبه‌های روحانی و جهانی.
لام ساکن به ملک اشارت دان
وان دگر زان دگر عبارت دان
هوش مصنوعی: در این بیت اشاره شده است که حرف "لام" به نوعی علامتی برای نشان دادن یک ملک و مفهوم خاص است، و حرف دیگر نیز به شیوه‌ای متفاوت به آن اشاره می‌کند. به طور کلی، این جمله به ارتباط و معنای عمیق‌تر حروف و توجه به جزئیات در زبان اشاره می‌کند.
ملک فی نفسه بود ساکن
نیست جنبش در او ازو ممکن
هوش مصنوعی: فرشته در ذات خود ثابت و بدون تغییر است و حرکت از آن ناشی نمی‌شود.
جنبشی کافکند بر او سایه
ملکوتش دهد در آن مایه
هوش مصنوعی: حرکتی که انجام می‌دهد، بر او سایه‌ای از عالم معنوی می‌افکند و در آن حال به او قوت و توانایی می‌دهد.
شکل تشدیدشان که شانه وش است
عظم الله شأنه چه خوش است
هوش مصنوعی: ظاهر زیبای آن‌ها که شانه‌های ظریف و خوش‌فرمی دارند، یادآور بزرگی و عظمت خداوند است و این زیبایی بسیار دل‌پذیر است.
چون یکی زان دو لام شد مدغم
در دگر چون دو گیسوی در هم
هوش مصنوعی: وقتی یکی از آن دو در دیگری حل شد، مانند دو رشته مو که به هم درهم رفته‌اند، دیگر قابل تفکیک نیستند.
بر سر آن شانه سه دندانه
می زند هر دو را به هم شانه
هوش مصنوعی: دو نفر هر کدام در حال شانه زدن موهای خود هستند و با استفاده از شانه ای که سه دندانه دارد، موهای یکدیگر را مرتب می‌کنند.
ها که دال است بر هویت ذات
متعاقب بود بر او حرکات
هوش مصنوعی: هر چیز که نشان‌دهنده وجود و ماهیت خود است، حرکات و تغییرات را به دنبال دارد.
حرکت چون سکون بر او جاری
و او به ذات خود از همه عاری
هوش مصنوعی: حرکت و آرامش در وجود او به یک اندازه جاری است و او از همه چیز جز ذات خود خالی است.
هیچ وقت از همه مجرد نیست
لیک با هیچ یک مقید نیست
هوش مصنوعی: هرگز نمی‌توان گفت که کسی کاملاً تنهاست، اما او به هیچ کس وابسته نیست.
رود این حرف در همه آنات
بر نفس های جمله حیوانات
هوش مصنوعی: این جمله می‌گوید که در تمام لحظات زندگی، این نکته برای همه موجودات زنده وجود دارد.
همه او را بدین نفس ذاکر
گر ازو غایبند و گر حاضر
هوش مصنوعی: همه افراد او را با یاد خود به خاطر می‌آورند، چه در کنارشان باشد و چه دور از آن‌ها.
اسم ذات اولا همینها بود
لام تعریف و اختصاص فزود
هوش مصنوعی: نام ذات خداوند به همین شکل است که برای تعریف و مشخص کردن او از لام استفاده شده و این لام به آن ویژگی‌های خاصی اضافه کرده است.
چون شد اشباع کرده فتحه لام
با الف شد حروف اسم تمام
هوش مصنوعی: وقتی که حرف "لام" با حرکتی به نام "فتح" همراه شود و به "الف" تبدیل گردد، تمام حروف اسم به صورت کامل می‌شود.
چیست تخصیص را سبب یعنی
دو جهان خاص اوست و او مولی
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که علت جدا شدن و ویژه بودن اشیاء، این است که هر دو جهان مخصوص خداوند است و اوست که سرپرست و مالک همه چیز می‌باشد.
سر تعریف آنکه بشتابی
تا کمال شناخت دریابی
هوش مصنوعی: اگر سخت تلاش کنی و با شتاب پیش بروی، به درک کامل و شناخت عمیق از موضوع خواهی رسید.
شرح اشباع فتحه آنکه مدام
شد در این اسم درج فتح تمام
هوش مصنوعی: این عبارت به معنای این است که کسی دائماً در حال پرداختن به یک موضوع یا نام خاص است و از آن موضوع به طور کامل و عمیق بهره‌برداری می‌کند. در واقع، این فرد به تمام ابعاد و آثار آن موضوع تسلط پیدا کرده و از آن به روش‌های متنوع و کاملی استفاده می‌کند.
کم کسی از زبان به کام رسد
ور رسد زین خجسته نام رسد
هوش مصنوعی: کم پیش می‌آید که کسی با زبانش به خواسته‌اش برسد، و اگر هم برسد، به عنوانی نیکو و خوشی خواهد بود.
هر که زین اسم بهره مند بود
بهره او همین بسند بود
هوش مصنوعی: هر کس که از این نام بهره‌مند باشد، همین مقدار بهره برای او کافی است.
شرح این نی ز دیو مردم پرس
از قل الله ثم ذرهم پرس
هوش مصنوعی: بهتر است به جستجوی حقیقت و معانی عمیق بپردازید و از ارزیابی‌های مسطح و سطحی بپرهیزید. در این راه، به سمت روشنگری و درک درست حرکت کنید و از کسانی که به درستی نمی‌دانند، دوری کنید.
بس بود پیش صاحب معنی
حسبی الله گواه این دعوی
هوش مصنوعی: بس است که تنها خداوند را به عنوان شاهد این سخن بپذیرم.