این  پرسش  و پاسخ ها را بی کم و کاست در  نوشته های  پهلوی  آمده
هومت هوَخت هوَرشت -هو همان خوب است  هومت هو اندیشه  و هوَخت هوگفت  و هوَرشت هو ورش (ور- کار)است

دشمت ،دشوخ/دشوخت  ، دش ور/دشگر/دشگرشت نیز وارون ان است

این پرسش و پاسخ در چند پندنامه پهلوی آمده گویی  ماننده ترین آن ایادگاربزرگمهر است آغاز پرسشها در ایادگار بزرگمهر نیز چنین است

سروده بسیار ویژه برگردان پهلوی از ایادگار بزرگمهر است

ز مردم کدام آن که فرّختر است

که رامش بدین فرّخی اندر است

کسی گفت، کاو را نباشد گناه

به گیتی تو فرّختر از وی مخواه

بدو گفت پس بیگنه تر کدام

که بر دیده خود بینمش نام و کام

نگر بیگنه مرد، گفت، آن بوَد

که ایدر به فرمان یزدان بود

بپرهیزد از راه و فرمان دیو

بود راست بر راه گیهان خدیو

بگو تا کدام است، گفت آن دو راه

که ما را همی داشت باید نگاه

ره پاک یزدان کدام است و چیست

که بر راه دیوان بباید گریست

بهی راه یزدان شناسیم و بس

همی بتّری هست با دیو رس

بپرسیدش از بتّری و بهی

که خوانند با دانش و ابلهی

بگویم تو را، گفت اگر بشنوی

ز گفتار پر مایه ی پهلوی

بهی، هومت دانیم، آهوخت و هور

تباهی دُشمت و دُشوخ و دُشور

 mardōm kadār farroxtar?
- ān ī awināhtar.
 kē awināhtar

 ān kē pad dād ī yazdān rāsttar ēstēd ud az dād ī dēwān wēš pahrēzēd.
 kadār dād ī yazdān ud kadār dād ī dēwān

- dād ī yazdān wehīh ud dād ī dēwān wattarīh.

čē wehīh ud čē wattarīh?
 wehīh humat ud huxt ud huwaršt ud wattarīh dušmat ud dušhūxt ud dušxwaršt.
- čē humat ud huxt ud huwaršt ud čē dušmat ud dušhūxt ud dušxwaršt?
 humat paymān-menišnīh ud hūxt rādīh huwaršt rāstīh.
dušmat, freh-būd-menišnīh ud dušhūxt penīh ud dušxwaršt drōzanīh
- čē paymān-mēnišnīh, čē rādīh ud čē rāstīh, čē freh-būd-mēnišnīh, čē penīh, čē drōzanīh.

برخی گزیده های ایادگاربزرگمهر
 همه پرسش پاسخهای اینجا از ایادگار است آنچه در بالا امده را  باید گاهی دیگر بنویسم برخی از انها را که پیشتر برای خود داشتم مینویسم - kadār ud čand ān druz
کدامند آن چند دروج

 āz ud niyāz ud xēšm ud arešk ud nang ud waran ud kēn ud būšāsp ud druz ahlomōγīh ud spazgīh.

آز و نیاز و خشم و رشک  و ننگ و ورن و کین و بشاسب و دروج دینی (= اهلموغیه/اسرموگی) و سپازگیه (=تهمت)

az ēn and druz kadār stahmagtar?
āz ahunsandtar ačāragtar.
niyāz bēšēnīdārtar ud bēšōmandtar
ud xēšm dušpādixšātar ud anespāstar.
arešk anāg-kāmagtar ud wad-ummēdtar.
ud waran xwad-dōšagtar ud wišuftārtar.
 ud nang kōxšīdārtar.
ud kēn sahmgēntar ud anabaxšāyišnīgtar.
būšāsp aǰgahāntar ud frāmōšēntar.
از این اند دروج کدار ستهمگتر؟
(از این چند دروند کدام ستهمگتر؟)
آز آهونسندتر اچارگتر
(آز ناخرسندتر بیچارگ تر)
نیاز بیشیندارتر و بیشومندتر(رنجرسانتر و اندوهگینتر)
و خشم بد فرمانرواتر و ناسپاس‌تر

رشک زشتکامگتر و بدامیدتر
و ننگ کوشیدارتر.
ورن خوددوسگتر و ویشفتارتر
(ورن=شهوت)
و کین سهمگین‌تر و نابخشایشنیگتر.
بوشاسب  تنبل‌تر و فراموشینتر.


az ēn and mēnōg pad tan ī mardōmān, kē ōzōmandtar
- xrad wēnāgtar ud menišn ayāftagtar ud ōš dāštārtar. ud xēm huškōhtar ud xōg wirāstārtar.- ud hunsandīh awestwārtar.
- ud ummēd bārestāntar, axw abēzagtar ud bōy āgāhtar ud frawahr ranǰwartar

از این اند مینوک پد تن مردمان که اوزومندتر
(از این چند مینوک کدام بر تر مردم زورمندتر؟)
خرد ویناگتر و منش  ایافتگتر و هوش داشتارتر
و خیم هوشکوه‌تر و خوگ/خوی ویراستارتر
و خرسندی، استوارتر.
و امید بارستانتر، اخو ابیزاگتر و بوی (= دریافت) آگاه‌تر و فروهر رنجوَرتر

-

 ēkānagīh ka-š abāzīh nēst

یگانگی (= وفاداری)، کش ابازیه نیست
 

- weh-dōstīh ka-š ǰahīg-kārīh nēst
   هودوستیه  (= دوست نیک بودن)، کش زشت‌کاری نیست
- tars-āgāhīh ka-š wastārīh nēst.

ترس آگاهی کش گستاخی و اسان انگاری نیست

rādīh ka-š wanīgarīh nēst
رادی کش ولنگاری(اسراف)  نیست

- weh-xēmīh ka-š penīh nēst

خوش‌خیمی، که آن را زفتی نیست.

- weh-axwīh kaš kēnwarīh nēst
نیک‌‌منشی  که‌ آن را کین‌ورزی نیست.

dānāg ī wad-ǰahišn
داناگ بد جهشن

 پد مردمان خرد به ؟ یا جهشن (بخت)؟

آن که جهشن  بکار و دادستان نیک‌تر

خرد شناختاری کار و  جهشن پسندشن کار

اگر ایادگار بزرگمهر  را بخوانید خواهید دید که این سخنور چگونه همه آن را بی افزایش و کاست به بهترین گونه برگردانده  -سخنور کوشنامه سخن شترگربه بسیار دارد مگر این بخش را بسیار خوب سروده

این سروده دقیقا برگردان ایاتگار بزرگمهر است

andar gētīg kē burzišnīgtar?
 dahibed ī amāwand ud pērōzgar ī kirbag-kām

اندر گیتی  که برزشنیکتر؟( ستودنی‌تر)

دهیبد اماوند پیروزگر کرفه کام

 kē dušfarroxtar 
که دشفرختر

dēn-āgāh ī druwand
دین آگاه دروند
kē husrawtar?
که هوسره تر
kē nēkīh pad mardōmān kardan pad-dādtar dārēd.
آنکه نیکیه به مردمان کردن بدادتر دارد

kē dusrawtar?
که دشسره تر

- ān kē anāgīh pad mardōmān kardan pad-dādtar dārēd.

آن که نانیکیه (بدی )  به مردمان کردن  بدادتر داند.

همانگونه که جلال متینی نیز گفته این سروده برگردان ایاتگار بزرگمهر است  در بند ۱۱-۱۲ ایادگار بزرگمهر میخوانیم
چه بهی و چه بتری؟
بهی هومت هووخت هوورشت

هو همان خوب است  و مَت متیدن/منیدن=اندیشیدن است چون با هم اید میتوان  هومَت یا هومْت خواند
 وخت=گفت است
ور/گر/کر=کار است


به باور من  دشوخ  در همه جا باید  دشوخت نوشته شود وزن با دوشوخت درست است
بنگریم که  سپس دشوخت و بسوخت ارد نمیدانم چرا  جلال متینی انرا تصحیح نکرده و  دوشوخ نوشته

بهی، هومت دانیم، آهوخت و هور

تباهی دُشمت و دُشوخت و دُشور

دگر راه زفتی نماید دُشوخت

که زفتی روان بی گمانی بسوخت

 --
 همچنان  باید  بادانش و فرهی باشد نه ابلهی و لخت دوم  پاسه لخت نخست نیست که  برابر  بهی ، بادانش  و برابر بتری ابلهی بنهیم
میپرسد  انچه را با  دانش و فرهی  ،  بدی و بتری  خوانند چیست

 بخوانیم

بپرسیدش از بتّری و بهی

که خوانند با دانش و فرهی

بگویم تو را، گفت اگر بشنوی

ز گفتار پر مایه ی پهلوی

بهی، هومت دانیم، آهوخت و هور

تباهی دُشمت و دُشوخت و دُشور

مر این هر سه را آخشیج این سه چیز

بهی و تباهی از ایشان بنیز

دلت گفت، اگر پهلوی داندی

از این داستان داد بستاندی

تو را پارسی بازگویم درست

من از هومت رانم سخنها نخست

بود هومت، پیمان منش بی گمان

که برتر بود رای او زآسمان

به نیک و بد این جهان بنگرد

بدان چیز کوشد کز آن برخورد

و کمتر گراید برآن را که تن

کند ننگ و بدنام بر انجمن

پسندش نیاید کجا آن کند

که جان را به دوزخ گروگان کند

گر آهوخت پرسی تو رادی بود

ز رادی همه ساله شادی بود

ندارد دریغ از روان بهرها

چو نوش آیدش در جهان زهرها

گر از هور گویم سخن، راستی ست

کجا راستی دشمن کاستی ست

روانت نیابد بدان سر نهیب

اگر با روان گشته ای بی فریب

روان را چو بفریبی اندر دروغ

بدان سر بود تیره و بی فروغ

چنین است کردار آن هر سه چیز

کنون آخشیجش بگویم بنیز

دُشمت آن که خوانیش افزون منش

نه نیکو نمای و نه نیکوکنش

در این گیتی آویخته روز و شب

نجنبدش بر یاد آن سر دو لب

دگر راه زفتی نماید دُشوخت

که زفتی روان بی گمانی بسوخت

نه بخشد، نه پوشد، نه آسان خورد

به سختی جهان بر سرش بگذرد

کرا گنج آباد و درویش دل

از او دل بیکبارگی بر گسل

دریغ آیدش بهره ی تن ز تن

روانش نکوهیده بر انجمن

سدیگر دُشور است کژّ و دروغ

ز گفتار و کردار برده فروغ

تن خویش از آن سان فریبد همی

که از آرزو کم شکیبد همی

بپرسیدش از بتری و بهی
که خوانند با دانش و فرهی

پرسید
  بتری و بهی  چیست  و چه کس بادانش و فرهی خوانند

به هر روی ابلهی نابجاست

یک بار این را بخوانید همه پارسی است

بپرس آنچه خواهی و پاسخ شنو
از این پیر فرتوت بر راه رو
جهاندیده دستور فرخ نژاد
بدو گفت کای مرد با دین و داد
ز مردم کدام آن که فرّختر است
که رامش بدین فرّخی اندر است
کسی گفت، کاو را نباشد گناه
به گیتی تو فرّختر از وی مخواه
بدو گفت پس بیگنه تر کدام
که بر دیده خود بینمش نام و کام
نگر بیگنه مرد، گفت، آن بوَد
که ایدر به فرمان یزدان بود
بپرهیزد از راه و فرمان دیو
بود راست بر راه گیهان خدیو
بگو تا کدام است، گفت آن دو راه
که ما را همی داشت باید نگاه
ره پاک یزدان کدام است و چیست
که بر راه دیوان بباید گریست
بهی راه یزدان شناسیم و بس 
همی بتّری هست با دیو رس
بپرسیدش از بتّری و بهی
که خوانند با دانش و فرهی
بگویم تو را، گفت اگر بشنوی
ز گفتار پر مایه ی پهلوی
بهی، هومت دانیم، آهوخت و هور
تباهی دُشمتّ و دُشوخ و دُشور
مر این هر سه را آخشیج این سه چیز
بهی و تباهی از ایشان بنیز
دلت گفت، اگر پهلوی داندی
از این داستان داد بستاندی
تو را پارسی بازگویم درست
من از هومت رانم سخنها نخست
بود هومت، پیمان منش بی گمان
که برتر بود رای او زآسمان
به نیک و بد این جهان بنگرد
بدان چیز کوشد کز آن برخورد
و کمتر گراید برآن را که تن
کند ننگ و بدنام بر انجمن
پسندش نیاید کجا آن کند
که جان را به دوزخ گروگان کند
گر آهوخت پرسی تو رادی بود
ز رادی همه ساله شادی بود
ندارد دریغ از روان بهرها
چو نوش آیدش در جهان زهرها
رساند به تن بهره ی تن بنیز
زپاکی و خوبی فزونتر سه چیز
روان و تن تو چو شد بی گزند
شدی بی گمان سهمگن سودمند
گر از هور گویم سخن، راستی ست
کجا راستی دشمن کاستی ست
روانت نیابد بدان سر نهیب
اگر با روان گشته ای بی فریب
روان را چو بفریبی اندر دروغ
بدان سر بود تیره و بی فروغ
چنین است کردار آن هر سه چیز
کنون آخشیجش بگویم بنیز
دُشمت آن که خوانیش افزون منش
نه نیکو نمای و نه نیکوکنش
در این گیتی آویخته روز و شب
نجنبدش بر یاد آن سر دو لب
فزون جوید ار گنجش آید به دست
ز کردار بد سالیان گشته مست
چو گرگ رباینده اندر دوان
بدان سر به دوزخ کشندش روان
دگر راه زفتی نماید دُشوخت
که زفتی روان بی گمانی بسوخت
نه بخشد، نه پوشد، نه آسان خورد
به سختی جهان بر سرش بگذرد
کرا گنج آباد و درویش دل
از او دل بیکبارگی بر گسل
که درویش دل سفته و بی تن است
نه اندر نژاد است کاندر تن است
دریغ آیدش بهره ی تن ز تن
روانش نکوهیده بر انجمن
سدیگر دُشور است کژّ و دروغ
ز گفتار و کردار برده فروغ
تن خویش از آن سان فریبد همی
که از آرزو کم شکیبد همی
همه ساله با کام و خفت و نوا
دل زوش بر تنْش فرمانروا
دروغ آن شناسم، نه آن کز دهن
فزون آید از گونه گونه سخن
ز گفتار او شاد شد کامداد
همی هر زمان آفرین کرد یاد
وزآن پس بپرسید کاندر جهان
ستوده کدام است نزد مهان
چنین داد پاسخ که آن شهریار
که پیروز گر باشد و خوبکار
بپرسید کاندر جهان مستمند
کدام است پی خسته، خوار و نژند
چنین داد پاسخ که درویش زوش
که باشد گه کار ناسخته کوش
بپرسید از او گفت بدبخت کیست
که بر بختِ بد هرکسی خون گریست
بدو گفت دانای ناخوبکار
که کردار بد دارد اندر کنار
بپرسید کاندر جهان کیست پاک
کز آلودگی نیستش ترس و باک
چنین داد پاسخ که یزدان پرست
که این خود نیاید به گیتی به دست
ز پاکی کسی بهره ای یافته ست
کز او اهرمن روی برتافته ست
به گیتی کدام است، گفت، استوار
کسی، گفت، کآهسته تر گاهِ کار
کدام است آهسته تر مرد؟ گفت
جوانی که با سرزنش نیست جفت
بپرسید تا کیست امّیدوار
کسی، گفت، کاو هست کوشا به کار
چو ایدر نیاری تو کوشش بجای
چه امّید دار به دیگر سرای
چنین گفت دهقان موبد پرست
که روزی بیاید به کوشش به دست
چو تخم افگنی بر بیابی ز کشت
چو ایدر بکوشی بیابی بهشت
چو گفتند پیش از تو گویندگان 
که یابنده باشند جویندگان
که بیدارتر؟، گفت، دانا کسی
که او آزمایش نماید بسی
بپرسید تا کیست با دردتر
توانگر که او را نباشد پسر
کدام است، گفت، از جهان مستمند
که هرگاه یابد ز نوّی گزند
هنرمند، گفتا، کجا بی هنر
بر او دست یابد، بخاید جگر
دل نیکمردی که بد مرد باز
بر او دست یابد، چو بر کبک، باز
ز مردم که افتاده تر در جهان
کسی نامور، گفت، کز ناگهان
بیفتد ز کردار و کار بزرگ
شود روزگارش درشت و سترگ
بپرسید کاندر جهان سربسر
چه دارند مردم همی دوستر
بدو گفت تا تندرست است مرد
جز از کام دل آرزویی نکرد
چو بیمار گشت او به تن نادرست
جز از تندرستی فزونی نجست
بپرسید کاندیشه ی ترسناک
همی از که باید که داریم باک
چنین داد پاسخ که از شاه بد
ز یار فریبنده ی کم خرد
وز آن دشمنی کز تو برتر بود
ز کردار نیکی که بی بر بود
بپرسید کاندر جهان از چه سود
به چه چیز گستاخ بایدْت بود
بدو گفت کز دادگر شهریار
زمانه که با تو بود سازگار
بدان دوست گستاخ بودن که اوست
که از دوستان آشتی بس نکوست
کدام است، گفتا زمانه که به
که پیدا بود اندر او که و مه
زمانه که بی جنگ و شور است، گفت
بود با بهی روز و شب گشته جفت
بدان را در او دست کوته بود
نه آن کاندر او هرکسی شه بود
بدو گفت بهتر کدام است دین
که آن را ز یزدان سزد آفرین
چنین داد پاسخ که دین آن بپای
که افزون در او یاد گردد خدای
در او راه و آیین نیکو نهند
به درویش و بیچاره بخشش دهند
به کردار نیکو چو یازند دست
چنان دان که باشند یزدان پرست
بدو گفت سالار و مهتر کدام
که جاوید ماند به خوبیش نام
چنین داد پاسخ که آن شهریار
که بخشنده یابی و آمرزگار
بدو مهربان بر کهان و مهان
یکی باشدش آشکار و نهان
کدام است بهتر تو را دوست؟ گفت
کسی کاو بود گاه سختیت جفت
کرا بیشتر، گفت، دوست از جهان
کسی کاو بود راد و خرّم نهان
نوازنده و چرب و شیرین سخن
بود نیکدل برتر از انجمن
بدو گفت دشمن کرا بیشتر
کسی کاو گران دارد از کینه سر
ترشروی و گفتار سرد و درشت
اگر دشمن آید نباشدش پشت
بدو گفت پس دوست جاوید کیست
که با او تن آسان توانیم زیست
چنین داد پاسخ که کردار نیک
ز کردار بد دورتر باش دیک
کدام است نیک ای خردمند گفت
چو کردار نیکان که نتوان نهفت
به گیتی بگو تا چه روشنتر است
بدو گفت کردار روشنتر است
که کردار دانای روشنروان
چو در باغ آبی ست روشن، روان
چه چیز است گفتا به گیتی فراخ
که او را بدان سر بود برگ و شاخ
چنین داد پاسخ که دو دست راد
فراخ است و زفتی به گیتی مباد
به گیتی بگو تا چه بی برتر است
که بیغاره ی آن بسی در خور است
بدو گفت نیکی بدان ناسپاس
که هرگز نبوده ست نیکی شناس
چو پیوند نیکان بود با بدان
که مرد هشیوار نپسندد آن 
چه دشوارتر، گفت نزدیک شاه
بدو گفت کردار مرد گناه
شگفتی تر اندر جهان، گفت، کیست
که هرکس که آن دید بر وی گریست
بدو گفت نادان نیکیجهش
چو دانای بدکامه و بدکنش
چه ریمن تر است ای خردمند؟ گفت
زبانی که با او دروغ است جفت
نکوهیده تر بر زمین، گفت کیست
ز کردار مردم نکوهیده چیست؟
بدو گفت زفتی ز مرد بزرگ
زنانی که باشند شوخ و سترگ
دگر شاه کاو را دلی کینه کش
دگر نیکمردی که تند است و کش
دگر مرد درویش با برتنی
ز بیچارگان زشت و ناخوش منی
نکوهیده تر بر همه کس دروغ
که از روی مردم ببرّد فروغ
بپرسید از او گفت، کای مردِ مه
چه از کرده ها به، چه ناکرده بِه؟
بدو گفت کرده بِه است آشتی
چو ناکرده به، جنگ پنداشتی
چه بهتر که دارند، گفتا، نگاه؟
زبان گفت کز وی نیاید گناه
چه بهتر کز آن باز داری تو دست؟
بدو گفت خشم آن که داردْت مست
چه فرموده بهتر بدو گفت مرد
تو از زندگانی همی مزد درد
بفرمود بهتر چه چیز است  گفت
که با دوزخ تافته گشت جفت؟
بفرمود گفتا بزه بهتر است
بزه دوزخ سهمگن را در است
چو پاسخ به دانش همی ره نمود
بر او کامداد آفرین بر فزود


چه بهتر کز آن باز داری تو دست؟
بدو گفت خشم آن که داردْت مست
چه فرموده بهتر بدو گفت مرد:
تو از زندگانی همی مزد درد
بفرمود بهتر چه چیز است  گفت
که با دوزخ تافته گشت جفت؟
بفرمود گفتا بزه بهتر است


 بفرمود گفت  از چه چیزهایی بهتر است  که دست  بداری  گفت مزد درد (مزد درمان کردن درد ) و بزه