اقبال لاهوریبخش ۵۵ - صحبت با شاعر هندی برتری هری
حوریان را در قصور و در خیام
ناله من دعوت سوز تمام
آن یکی از خیمه سر بیرون کشید
وان دگر از غرفه رخ بنمود و دید
هر دلی را در بهشت جاودان
دادم از درد و غم آن خاکدان
زیر لب خندید پیر پاک زاد
گفت «ای جادو گر هندی نژاد»
آن نوا پرداز هندی را نگر
شبنم از فیض نگاه او گهر
نکته آرائی که نامش برتری است
فطرت او چون سحاب آذری است
از چمن جز غنچه نورس نچید
نغمه تو سوی ما او را کشید
پادشاهی با نوای ارجمند
هم به فقر اندر مقام او بلند
نقش خوبی بندد از فکر شگرف
یک جهان معنی نهان اندر دو حرف
کارگاه زندگی را محرم است
او جم است و شعر او جام جم است‘‘
ما به تعظیم هنر برخاستیم
باز با وی صحبتی آراستیم
زنده رود
ای که گفتی نکته های دلنواز
مشرق از گفتار تو دانای راز
شعر را سوز از کجا آید بگوی
از خودی یا از خدا آید بگوی
برتری هری
کس نداند در جهان شاعر کجاست
پرده او از بم و زیر نواست
آن دل گرمی که دارد در کنار
پیش یزدان هم نمی گیرد قرار
جان ما را لذت اندر جستجوست
شعر را سوز از مقام آرزوست
ای تو از تاک سخن مست مدام
گر ترا آید میسر این مقام
با دو بیتی در جهان سنگ و خشت
می توان بردن دل از حور بهشت
زنده رود
هندیان را دیده ام در پیچ و تاب
سر حق وقتست گوئی بی حجاب
برتری هری
این خدایان تنک مایه ز سنگ اند و ز خشت
برتری هست که دور است ز دیر و ز کنشت
سجده بی ذوق عمل خشک و بجائی نرسد
زندگانی همه کردار ، چه زیبا و چه زشت
فاش گویم بتو حرفی که نداند همه کس
ای خوش آن بنده که بر لوح دل او را بنوشت
این جهانی که تو بینی اثر یزدان نیست
چرخه از تست و هم آن رشته که بر دوک تو رشت
پیش آئین مکافات عمل سجده گزار
زانکه خیزد ز عمل دوزخ و اعراف و بهشت
برتری هری
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
منبع اولیه: سایت علامه اقبال
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
حوریان را در قصور و در خیام
ناله من دعوت سوز تمام
هوش مصنوعی: حوریان در قصرها و در خوابگاه‌ها به صدای ناله من گوش می‌دهند و حالتی پر از سوختگی و درد را دعوت می‌کنند.
آن یکی از خیمه سر بیرون کشید
وان دگر از غرفه رخ بنمود و دید
هوش مصنوعی: یکی از آنها سرش را از خیمه بیرون آورد و دیگری از بالای اتاقک خودش به بیرون نگریست و دید.
هر دلی را در بهشت جاودان
دادم از درد و غم آن خاکدان
هوش مصنوعی: من برای هر دلی که در دنیا از درد و غم رنج می‌برد، جایی در بهشت جاودان فراهم کرده‌ام.
زیر لب خندید پیر پاک زاد
گفت «ای جادو گر هندی نژاد»
هوش مصنوعی: پیرمرد با لبخندی زیرکانه گفت: «ای جادوگر هندی!»
آن نوا پرداز هندی را نگر
شبنم از فیض نگاه او گهر
هوش مصنوعی: نگاه آن نوازنده هندی همچون شبنم، ارزشمند و گرانبهاست.
نکته آرائی که نامش برتری است
فطرت او چون سحاب آذری است
هوش مصنوعی: شخصی که در نکته‌سنجی و دقت نظر مهارت دارد، به نوعی برتر و برجسته است. ویژگی‌های طبیعی و ذاتی او نیز مانند ابرهای آذری زیبا و دلنشین است.
از چمن جز غنچه نورس نچید
نغمه تو سوی ما او را کشید
هوش مصنوعی: از باغ فقط غنچه‌ی جوانی چیده نشد، آواز تو او را به سمت ما آورد.
پادشاهی با نوای ارجمند
هم به فقر اندر مقام او بلند
هوش مصنوعی: یک پادشاه که صدایش بسیار دلنشین و ارزشمند است، حتی اگر در فقر زندگی کند، مقام و جایگاهش بالا و محترم باقی می‌ماند.
نقش خوبی بندد از فکر شگرف
یک جهان معنی نهان اندر دو حرف
هوش مصنوعی: انسان قادر است از یک فکر عمیق، مفاهیم بسیاری را در کمترین کلمات بیان کند. به عبارتی، با دقت و خلاقیت می‌توان دنیایی از معانی را تنها در چند جمله مختصر گنجاند.
کارگاه زندگی را محرم است
او جم است و شعر او جام جم است‘‘
هوش مصنوعی: زندگی جایگاه ویژه‌ای دارد و در آن، وجودی معنوی و زیبا مانند جم به چشم می‌خورد. شعر او نیز مانند جام جمی است که در خود معانی عمیق و دلنشینی دارد.
ما به تعظیم هنر برخاستیم
باز با وی صحبتی آراستیم
هوش مصنوعی: ما برای ارج نهادن به هنر برخواستیم و دوباره با او گفتگویی دلنشین آغاز کردیم.
زنده رود
هوش مصنوعی: زنده رود به معنای رودخانه‌ای است که جاری و زندگی‌بخش است. به طور کلی، این عبارت به یک جریان زندگی و نشاط در طبیعت اشاره دارد و نماد سرزندگی و پویایی است.
ای که گفتی نکته های دلنواز
مشرق از گفتار تو دانای راز
هوش مصنوعی: ای کسی که سخنان دلنشینت مانند نور صبحگاه، روشن کننده‌اند و درک و آگاهی از رازها را به همراه دارد.
شعر را سوز از کجا آید بگوی
از خودی یا از خدا آید بگوی
هوش مصنوعی: شعر از کجا الهام می‌گیرد؟ آیا این الهام از درون انسان نشأت می‌گیرد یا از نیرویی الهی می‌آید؟
برتری هری
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی اشاره دارد به برتری و فضیلت‌های موجود در انسان یا آنچه که او می‌تواند به دست آورد. به عبارت دیگر، برتری طبیعی یا دستاوردهایی که انسان در زندگی به آنها می‌رسد، مورد تأکید قرار گرفته است.
کس نداند در جهان شاعر کجاست
پرده او از بم و زیر نواست
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نمی‌داند شاعر در کجای این دنیا قرار دارد، زیرا نماد او در عمق صداهای زیر و بم نهفته است.
آن دل گرمی که دارد در کنار
پیش یزدان هم نمی گیرد قرار
هوش مصنوعی: دل پر از گرما و شوقی که دارد، حتی در نزدیکی خداوند هم آرامش نمی‌یابد.
جان ما را لذت اندر جستجوست
شعر را سوز از مقام آرزوست
هوش مصنوعی: روح ما در جستجوی لذت است و شعر از مقام آرزوی خود دچار عذاب و سوز می‌شود.
ای تو از تاک سخن مست مدام
گر ترا آید میسر این مقام
هوش مصنوعی: ای کسی که از تاک، پیوسته در حال سخن گفتن هستی، اگر به تو این موقعیت دست دهد، از پرنوشی و نشئگی لذت ببر.
با دو بیتی در جهان سنگ و خشت
می توان بردن دل از حور بهشت
هوش مصنوعی: با یک دو بیتی زیبا می‌توان دل هر کسی را به دست آورد و حتی زیبایی‌های بهشت را به چالش کشید.
زنده رود
هوش مصنوعی: زنده رود به معنی رودی است که همیشه جاری و پرآب است. این عبارت به زندگی و نشاط اشاره دارد و نشان‌دهنده حالتی پرطراوت و پویایی است.
هندیان را دیده ام در پیچ و تاب
سر حق وقتست گوئی بی حجاب
هوش مصنوعی: هندی‌ها را دیده‌ام که در حال جست‌وجو و کنکاش درباره حقیقت هستند، طوری که گویی بدون هیچ پوشش و پرده‌ای به آن نزدیک می‌شوند.
برتری هری
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی به قدرت و برجستگی هری اشاره دارد. شاید به توانایی‌های خاص او یا ویژگی‌هایی که او را از دیگران متمایز می‌کند پرداخته باشد. به طور کلی، این عبارت به تحسین و تقدیر از او اشاره دارد.
این خدایان تنک مایه ز سنگ اند و ز خشت
برتری هست که دور است ز دیر و ز کنشت
هوش مصنوعی: خدایان بی‌مقدار و کم‌مایه از سنگ و آجر ساخته شده‌اند و از آنها برتری دارند که دور از مکان‌های مقدس و عبادتگاه‌ها هستند.
سجده بی ذوق عمل خشک و بجائی نرسد
زندگانی همه کردار ، چه زیبا و چه زشت
هوش مصنوعی: سجده‌ای که از سر محبت و اشتیاق نباشد، ارزشی ندارد و زندگی فقط به کارهایمان معنا می‌دهد، چه در کارهای خوب و چه در کارهای بد.
فاش گویم بتو حرفی که نداند همه کس
ای خوش آن بنده که بر لوح دل او را بنوشت
هوش مصنوعی: به صراحت به تو می‌گویم چیزی را که همه از آن بی‌خبرند. خوشا به حال آن کسی که در دلش نام او نوشته شده است.
این جهانی که تو بینی اثر یزدان نیست
چرخه از تست و هم آن رشته که بر دوک تو رشت
هوش مصنوعی: دنیا و زندگی که تو مشاهده می‌کنی، نشانه‌ای از خداوند نیست. بلکه این خود تو هستی که با چرخش و تلاش خود، آن را می‌سازی و شکل می‌دهی.
پیش آئین مکافات عمل سجده گزار
زانکه خیزد ز عمل دوزخ و اعراف و بهشت
هوش مصنوعی: به خاطر اعمالی که انجام می‌دهیم، باید به جبران آنها توجه کنیم و از آنها سرپیچی نکنیم. زیرا نتیجه کارهای ما می‌تواند ما را به جایی مثل دوزخ، مکان‌های میان دوزخ و بهشت، یا خود بهشت بکشاند.
برتری هری
هوش مصنوعی: برتری هر کسی به دانایی و هنر اوست و اینکه چگونه می‌تواند از این دانایی استفاده کند.