گنجور

بخش ۲۹ - واقف شدن مردم از عشق‌بازی و دلداری درویش و بهانه ساختن رقیب شکار را به جهتجدایی آن‌ها

چند روزی که شاه بنده‌نواز
سوی درویش جلوه کرد به ناز
مردمان پی به حال او بردند
ره به فکر و خیال او بردند
عیب‌جویان به عیب رو کردند
وز سر طعنه گفتگو کردند
که چرا شاه با گدا یارست؟
پادشه را خود از گدا عارست
مسند شاه و بوریای گدا؟
الله! الله! کجاست تا به کجا؟
از گدا عشق شاه لایق نیست
بلکه او مدعی‌ست، عاشق نیست
پاک‌بازان دعای شه گفتند
در معنی در این سخن سفتند
که بدین‌سان شه پسندیده
کس ندیدست بلکه نشنیده
شاه گر با گدا چنین بازد
همه کس را گدای خود سازد
زین سخن‌ها رقیب واقف شد
طبع ناساز او مخالف شد
از غضب خون او به جوش آمد
چون خم باده در خروش آمد
گفت اگر خون این گدا ریزم
بهر خود فتنه‌ای برانگیزم
شاه ازین قصه گر خبر یابد
رخ ز من تا به حشر می‌تابد
گر بگویم به او، گران آید
ور نگویم دلمبه جان آید
پس همان به که حیله‌ای بکنم
شاه را از گدا جدا فگنم

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: علی پی‌سپار

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چند روزی که شاه بنده‌نواز
سوی درویش جلوه کرد به ناز
هوش مصنوعی: چند روزی سلطان مهربان با ظاهری زیبا و دلربا به درویش نشان داده شد.
مردمان پی به حال او بردند
ره به فکر و خیال او بردند
هوش مصنوعی: مردم متوجه وضعیت او شدند و به اندیشه و خیال او پرداختند.
عیب‌جویان به عیب رو کردند
وز سر طعنه گفتگو کردند
هوش مصنوعی: منتقدان به دنبال عیب‌ها رفتند و با کنایه و طعنه درباره آنها صحبت کردند.
که چرا شاه با گدا یارست؟
پادشه را خود از گدا عارست
هوش مصنوعی: چرا پادشاه با گدا دوست است؟ مگر پادشاه خود از دوستی با گدا شرمسار نیست؟
مسند شاه و بوریای گدا؟
الله! الله! کجاست تا به کجا؟
هوش مصنوعی: سلطنت و قدرت پادشاه و زندگی فقیرانه گدا چه تفاوتی دارد؟ واژه «الله» همچنان‌ده است. این فاصله بین جایگاه‌ها تا کجاست؟
از گدا عشق شاه لایق نیست
بلکه او مدعی‌ست، عاشق نیست
هوش مصنوعی: عشق واقعی تنها مختص کسانی است که شایسته و لیاقت آن را دارند. فردی که در این راه فقط ادعا می‌کند و در واقع عاشق نیست، خود را در جایی که نباید قرار داده است.
پاک‌بازان دعای شه گفتند
در معنی در این سخن سفتند
هوش مصنوعی: پاکبازان در مورد حقیقت و معنا، به دعا و سخنانی عمیق پرداخته‌اند و در این کلام، نکات مهمی قرار دارد.
که بدین‌سان شه پسندیده
کس ندیدست بلکه نشنیده
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که هیچ‌کس تا به حال شه یا کسی را که به این شکل محبوب و پسندیده باشد، نه دیده و نه شنیده است.
شاه گر با گدا چنین بازد
همه کس را گدای خود سازد
هوش مصنوعی: اگر شاه با گدا به این صورت رفتار کند، هر کسی را هم گدا و وابسته به خود خواهد کرد.
زین سخن‌ها رقیب واقف شد
طبع ناساز او مخالف شد
هوش مصنوعی: از این حرف‌ها، رقیب متوجه شد که روحیه او سازگار نیست و با او موافق نیست.
از غضب خون او به جوش آمد
چون خم باده در خروش آمد
هوش مصنوعی: از خشم او، خونش به جوش آمد مانند اینکه در بطری شراب، مایع به حالت خروش درمی‌آید.
گفت اگر خون این گدا ریزم
بهر خود فتنه‌ای برانگیزم
هوش مصنوعی: اگر خون این گدا را بریزم، برای خودم مشکلی بزرگ و بحران‌زا ایجاد می‌کنم.
شاه ازین قصه گر خبر یابد
رخ ز من تا به حشر می‌تابد
هوش مصنوعی: اگر شاه از این ماجرا با خبر شود، چهره‌ام در روز قیامت می‌درخشد.
گر بگویم به او، گران آید
ور نگویم دلمبه جان آید
هوش مصنوعی: اگر به او چیزی بگویم، ممکن است خوشایندش نباشد، و اگر نگویم، در دلم حس ناراحتی و دلتنگی ایجاد می‌شود.
پس همان به که حیله‌ای بکنم
شاه را از گدا جدا فگنم
هوش مصنوعی: بهتر است که نیرنگی بزنم تا بتوانم شاه را از گدا جدا کنم.