گنجور

بخش ۳۶ - باب پانزدهم در قناعت که باندک خوشه خرسند نشستنست و از طلب زیادتی و حرص باز رستن

الا، چند از پی دنیا کشی رنج؟
ترا کنج قناعت بهتر از گنج
ز خوان رزق اندک توشه ای گیر
قناعت کن، ز مردم گوشه ای گیر
چه از رزق مقدر بیش جویی؟
چه از روز مقرر پیش جویی؟
ز تقدیر خدا بی زاریست این
ز خود رایی، خدا آزاریست این
اگر شخصی بقدر بهره خویش
شود از خوان نعمت قسمت اندیش
ولی آن بنده دور از سعادت
نگردد قانع و جوید زیادت
یقین کز مهر او افسرده گردد
ازو یک بارگی آزرده گردد
تو هم، ای بنده، قانع باش و خرسند
مشو در بند آزار خداوند
ز دنیا گر باندک توشه سازی
نسازی خرمن و با خوشه سازی
نبیند رنج گردون خرمن تو
شود از خوشه پر در دامن تو
بدست خوشه چین یک خوشه پر
به از صد رشته پروانه در
ببویی گر شوی قانع ز گلزار
نگیرد آستین و دامنت خار
ترا دارد طمع چون عنکبوتی
که هر سو می تنی از بهر قوتی
تمام عمر باید ساخت دامت
که ناگه یک مکس افتد بکامت
چه کامست این؟ که ناکامی ازین به
اگر خون دل آشامی ازین به
سگ مسکین ببوی استخوانی
نشیند سالها بر آستانی
کشد هر آستان درد سر از تو
رو، ای ناکس، که سک هم بهتر از تو
سر خویش از طمع در پا مینداز
قناعت کن، بگردون سر برافراز

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

الا، چند از پی دنیا کشی رنج؟
ترا کنج قناعت بهتر از گنج
هوش مصنوعی: بیا، دیگر برای به دست آوردن دنیا زحمت نکش! برای تو بهتر است که در زندگی به قناعت و رضایت از آنچه داری اکتفا کنی تا اینکه دنبال گنج و ثروت بروی.
ز خوان رزق اندک توشه ای گیر
قناعت کن، ز مردم گوشه ای گیر
هوش مصنوعی: از سفره‌ای که رزق اندکی دارد، توشه‌ای بردار و به قناعت راضی باش، و از مردم دوری کن.
چه از رزق مقدر بیش جویی؟
چه از روز مقرر پیش جویی؟
هوش مصنوعی: چرا به دنبال رزق بیشتر هستی؟ چرا می‌خواهی بر روز معین خود پیشی بگیری؟
ز تقدیر خدا بی زاریست این
ز خود رایی، خدا آزاریست این
هوش مصنوعی: آدمی از تقدیر خدا نمی‌تواند برکنار باشد، و این فکر که بخواهد خود را مستقل از اراده الهی ببیند، در واقع نافرمانی از خداوند محسوب می‌شود.
اگر شخصی بقدر بهره خویش
شود از خوان نعمت قسمت اندیش
هوش مصنوعی: هر کس به اندازه‌ی لیاقتش از نعمت‌ها بهره‌مند می‌شود.
ولی آن بنده دور از سعادت
نگردد قانع و جوید زیادت
هوش مصنوعی: اما آن بنده‌ای که دور از خوشبختی است، هرگز راضی نمی‌شود و همواره به دنبال بیشتر و بهتر می‌گردد.
یقین کز مهر او افسرده گردد
ازو یک بارگی آزرده گردد
هوش مصنوعی: اگر کسی به محبت و مهر او یقین داشته باشد، ممکن است یکباره به خاطر یک مشکل یا ناراحتی از آن محبت دلخور و ناامید شود.
تو هم، ای بنده، قانع باش و خرسند
مشو در بند آزار خداوند
هوش مصنوعی: ای بنده، تو نیز قانع و راضی باش و در تنگناهای ناشی از نافرمانی خداوند خوشحال نباش.
ز دنیا گر باندک توشه سازی
نسازی خرمن و با خوشه سازی
هوش مصنوعی: اگر از دنیا فقط مقدار کمی توشه بردارید، به شما کمک نمی‌کند که خوشه‌های زیادی به دست آورید و از آن بهره‌مند شوید.
نبیند رنج گردون خرمن تو
شود از خوشه پر در دامن تو
هوش مصنوعی: اگر کسی رنج‌های زندگی را نبیند، تو می‌توانی به جای آنها خوشی و ثمره‌هایی را در آغوش خود داشته باشی.
بدست خوشه چین یک خوشه پر
به از صد رشته پروانه در
هوش مصنوعی: بهتر است که یک خوشه پر از محصول را در دست داشته باشیم تا اینکه صد رشته بی‌فایده در کنارمان باشد.
ببویی گر شوی قانع ز گلزار
نگیرد آستین و دامنت خار
هوش مصنوعی: اگر به بوی گل ها دل خوش کنی، از بوستان نمی‌توانی خاری به آستین و دامن خود راه دهی.
ترا دارد طمع چون عنکبوتی
که هر سو می تنی از بهر قوتی
هوش مصنوعی: تو مانند عنکبوتی هستی که به خاطر قوت و روزی خود، به هر سمتی می‌تند و امید به جمع‌آوری دارد.
تمام عمر باید ساخت دامت
که ناگه یک مکس افتد بکامت
هوش مصنوعی: در تمام عمر باید تلاش کنی و صبر داشته باشی، زیرا ممکن است در یک لحظه تغییراتی در زندگی‌ات رخ دهد که تو را شگفت‌زده کند.
چه کامست این؟ که ناکامی ازین به
اگر خون دل آشامی ازین به
هوش مصنوعی: این چه خوشحالی‌ای است که اگر ناکامی و شکست را تحمل نکنی، باید از درد دل بنالی و رنج بکشی؟
سگ مسکین ببوی استخوانی
نشیند سالها بر آستانی
هوش مصنوعی: سگ بیچاره بر در خانه کسی که استخوانی برایش می‌اندازد، سال‌ها منتظر می‌نشیند.
کشد هر آستان درد سر از تو
رو، ای ناکس، که سک هم بهتر از تو
هوش مصنوعی: هر کسی که به درگاه تو بیاید، باید اذیت و رنج را تحمل کند، ای بی‌کفایت، حتی یک سگ هم از تو بهتر است.
سر خویش از طمع در پا مینداز
قناعت کن، بگردون سر برافراز
هوش مصنوعی: از طمع و آرزوهای بی‌پایان دست بکش و به قناعت و رضایت در زندگی بپرداز؛ سر خود را به سوی آسمان بلند کن و از آنچه داری شاد باش.