هلالی جغتاییقصیدهٔ شمارهٔ ۴
شتر کشیدی اگر بار دل ز حجرهٔ تن
شدی نزار شتر زیر بار حجرهٔ من
شتر به باد رود، حجره نیز خاک شود
گرت شتر بود از سنگ و حجره از آهن
اجل به حجرهٔ گیتی عجب شترجانی‌ست!
که محمل شتر اوست حجره‌های بدن
به حجره و شتر ارکان دین چو قایم نیست
قوائم شتر و رخت حجره را بشکن
شتر به حجره بران تا در مدینه، که هست
در آن زمین شتر و حجرهٔ رسول زمن
ز حجره و شتر آن جناب منفعل‌ست
کلیم با شتر طور و حجرهٔ ایمن
ز دیده زد شتر تو قدم به حجرهٔ دل
کزان لبان شتر حجرهٔ مراست لبن
سرشک لعل که زد شترت به حجرهٔ چشم
ز حجره داد به من صد شتر عقیق یمن
به حجره بس که دلم بر شتر زند آتش
شتر به حجله نماید، چو شعله در گلخن
به حجره هیمه ندارم جز استخوان شتر
شتر به حجرهٔ جان آورم، دهم روغن
شتردلم من اگر نه مراست حجرهٔ طبل
ز حجره‌ام شتران بار برده از همه فن
چه معدن‌ست شتر حجره‌ام که از نظمش
به حجره‌ها شتران می‌برند در عدن
شتر نه هم ملخست و نه حجره خانهٔ مور
شتر چو قصر بهشت‌ست و حجره چون گلشن
خوش آن که در طلا حجره و شتربانش
روان شود شتر روح ما ز حجرهٔ تن
شکاف حجرهٔ من چیست؟ چون دهان شتر
به قصد من چو شتر حجره باز کرده دهن
اگر نهد شترش رو به حجله‌ام شب تار
شود چو چشم شتر حجرهٔ دلم روشن
ز حجره‌ام شترش چون به خار قانع شد
به حجره خارشتر خوش‌تر آید از گلخن
به یمن احمد و اوصاف حجره و شترش
هزار بار شتر حجره می‌توان گفتن
به یاد حجرهٔ او بار بر شتر بندم
شتر کنیم ز تابود و حجره از مدفن
هلالی از شتر و حجره‌اش سخن تا کی؟
شتر به حجرهٔ مقصود کی رسد به سخن
همیشه تا شتر ابر گرد حجرهٔ گل
به حجره‌های افق چون شتر کند مسکن
فلک پی شتر و حجره باد از سر مهر
به حجرهٔ شتر از رشته‌ای مهر رسن
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: علی پی‌سپار
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
شتر کشیدی اگر بار دل ز حجرهٔ تن
شدی نزار شتر زیر بار حجرهٔ من
هوش مصنوعی: اگر بخواهی سنگینی دل را تحمل کنی و از این دنیای مادی و جسمانی خارج شوی، پس بدان که همانطور که شتر بار را حمل می‌کند، من هم بار سنگین وجودم را بر دوش دارم.
شتر به باد رود، حجره نیز خاک شود
گرت شتر بود از سنگ و حجره از آهن
هوش مصنوعی: اگر شتر به سمت باد برود، حتی اگر حجره از آهن باشد، باز هم به خاک می‌افتد. این نشان می‌دهد که هر چیزی در برابر قدرت و نیروی خارج از خود، آسیب‌پذیر است.
اجل به حجرهٔ گیتی عجب شترجانی‌ست!
که محمل شتر اوست حجره‌های بدن
هوش مصنوعی: مرگ در این دنیا مانند شتری است که در حجره‌ای (یعنی بدن انسان) جا گرفته است. این تصویر به ما می‌گوید که بدن، مانند محمل (مکانی برای حمل و نقل) شتر، وسیله‌ای برای انتقال روح و زندگی است.
به حجره و شتر ارکان دین چو قایم نیست
قوائم شتر و رخت حجره را بشکن
هوش مصنوعی: وقتی که اصول و پایه‌های دین، مانند ستون‌های یک بنا، محکم و برقرار نیستند و فقط به ظاهر و شکل می‌رسند، بهتر است که شتر و لوازم حجره را بشکنیم و از نو بسازیم. این یعنی اگر اساسی برای چیزی وجود ندارد، بهتر است آن را دگرگون کنیم و چیزی جدید بسازیم.
شتر به حجره بران تا در مدینه، که هست
در آن زمین شتر و حجرهٔ رسول زمن
هوش مصنوعی: شتر را به سمت حجره ببر تا به مدینه برسانی، چون در آنجا شتر و حجره‌ای از آن پیامبر وجود دارد.
ز حجره و شتر آن جناب منفعل‌ست
کلیم با شتر طور و حجرهٔ ایمن
هوش مصنوعی: حضرت کلیم (موسى) با شترش در مکانی امن و آرام قرار دارد، نشان‌دهنده‌ی تأثیر و ارتباط خاص او با آن مکان و پیام‌هایی است که از آنجا به دست می‌آورد.
ز دیده زد شتر تو قدم به حجرهٔ دل
کزان لبان شتر حجرهٔ مراست لبن
هوش مصنوعی: از چشمان تو شتری به دل من وارد شد، که از لبان شتر، این دل من شیر می‌ریزد.
سرشک لعل که زد شترت به حجرهٔ چشم
ز حجره داد به من صد شتر عقیق یمن
هوش مصنوعی: اشک سرخ مانند لعل که شتر تو به گوشهٔ چشمم زد، از آن گوشه به من صد شتر عقیق یمنی داد.
به حجره بس که دلم بر شتر زند آتش
شتر به حجله نماید، چو شعله در گلخن
هوش مصنوعی: دل من برای عشق و زیبایی بسیار مشتاق است. عشق و احساسات شدیدم همانند آتش شعله‌ور در گلیی که در بخاری می‌سوزد، می‌تابد و به رخ می‌کشد.
به حجره هیمه ندارم جز استخوان شتر
شتر به حجرهٔ جان آورم، دهم روغن
هوش مصنوعی: در اتاقم چوبی برای سوزاندن ندارم و فقط استخوان شتر باقی مانده است. اما از آنجا که شتر را به منزل روح آورده‌ام، می‌توانم روغن آن را دریافت کنم.
شتردلم من اگر نه مراست حجرهٔ طبل
ز حجره‌ام شتران بار برده از همه فن
هوش مصنوعی: اگر دل من شتر است، پس چرا حجره‌ام مانند طبل توخالی است؟ شتران بار خود را از تمام فنون و هنرها برده‌اند، اما من هیچ ندارم.
چه معدن‌ست شتر حجره‌ام که از نظمش
به حجره‌ها شتران می‌برند در عدن
هوش مصنوعی: شتران از نظم و ترتیب خاصی که در حجره من وجود دارد، برای گذراندن راهی به عدن می‌آیند. انگار حجره‌ی من یک معدن است که این شتران به خاطر زیبایی و نظم آن به اینجا می‌آیند.
شتر نه هم ملخست و نه حجره خانهٔ مور
شتر چو قصر بهشت‌ست و حجره چون گلشن
هوش مصنوعی: شتر نه مانند ملخ است و نه اتاقک خانه‌ی مور. شتر مانند کاخی بهشتی است و اتاقک مانند باغ گل.
خوش آن که در طلا حجره و شتربانش
روان شود شتر روح ما ز حجرهٔ تن
هوش مصنوعی: خوش به حال کسی که در دنیایی پر از طلا و ثروت زندگی کند و شترش به آرامی پیش برود. روح انسان مانند شتری است که از جسمش رها می‌شود و به سوی آزادی می‌رود.
شکاف حجرهٔ من چیست؟ چون دهان شتر
به قصد من چو شتر حجره باز کرده دهن
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف یک شکاف یا فضایی که در حجره‌ام وجود دارد می‌پردازد. این شکاف مانند دهان شتر است که به سمت من باز شده و به گونه‌ای به من نزدیک می‌شود. به عبارت دیگر، شاعر اشاره می‌کند که این شکاف مانند دهانی بزرگ و پر از حس کنجکاوی است که می‌خواهد به درون حجره‌اش وارد شود.
اگر نهد شترش رو به حجله‌ام شب تار
شود چو چشم شتر حجرهٔ دلم روشن
هوش مصنوعی: اگر شتر دوران را به سمت اتاقم هدایت کند، شب تاریک می‌شود، اما چشم شتر، فضا و دل من را روشن می‌کند.
ز حجره‌ام شترش چون به خار قانع شد
به حجره خارشتر خوش‌تر آید از گلخن
هوش مصنوعی: وقتی شترِ من به خار قناعت کرد، آن‌وقت به جای اینکه در گِل و لجن بماند، راحت‌تر و خوش‌تر زندگی می‌کند.
به یمن احمد و اوصاف حجره و شترش
هزار بار شتر حجره می‌توان گفتن
هوش مصنوعی: به خاطر وجود احمد و ویژگی‌های خاص حجره و شترش، می‌توان بارها از شتر حجره صحبت کرد.
به یاد حجرهٔ او بار بر شتر بندم
شتر کنیم ز تابود و حجره از مدفن
هوش مصنوعی: به یاد اتاق او، بار را بر روی شتر می‌گذارم. شتر ما به خاطر گرما و دوری از اتاق بخار می‌کند.
هلالی از شتر و حجره‌اش سخن تا کی؟
شتر به حجرهٔ مقصود کی رسد به سخن
هوش مصنوعی: حرف زدن دربارهٔ شتر و جایگاهش تا چه زمانی ادامه خواهد یافت؟ چه زمانی این شتر به مقصد موردنظرش خواهد رسید و این صحبت‌ها به واقعیت تبدیل می‌شود؟
همیشه تا شتر ابر گرد حجرهٔ گل
به حجره‌های افق چون شتر کند مسکن
هوش مصنوعی: شتر همیشه در کنار ابرها، در کنار گل‌ها و در افق مسکن می‌گزیند.
فلک پی شتر و حجره باد از سر مهر
به حجرهٔ شتر از رشته‌ای مهر رسن
هوش مصنوعی: آسمان به دنبال شتر و باد از سر عشق به مغازه شتر از رشته‌ای محبت گره خورده است.
حاشیه ها
1391/06/07 16:09
ناشناس
shahkare helali joghataei...shenidam az ostad moshiri ke shahe roozgare shaer az oo mikhahad ghasideie begooyad ke dar har mesrae on shotor va hojre vojood dashte bashad...hasel in sher ...
1396/10/29 07:12
حسین توفیقی
در مصرع "اگر نهد شترش رو به حجله‌ام شب تار" واژه "حجله" به "حجره" که در این قصیده التزام شده است، تصحیح شود.
1396/10/29 12:12
حسین توفیقی
همچنین چند بیت جلوتر (در مصرع دوم): "شتر به حجله نماید، چو شعله در گلخن"