هلالی جغتاییقصیدهٔ شمارهٔ ۱
خراسان سینهٔ روی زمین از بهر آن آمد
که جان آمد درو، یعنی عبیدالله خان آمد
زهی خان همایون‌فر که بر فرق همایونش
پر و بال همای دولت او سایبان آمد
شهنشاه فلک مسند، که بهر خواب امن او
ملک بر گوشهٔ ایوان کیوان پاسبان آمد
قوی‌دستی که در میدان همت پنجهٔ رستم
به پیش او فرسوده مشتی استخوان آمد
سمند تند زرین‌نعل او خورشید را ماند
که از مشرق به مغرب رفت و یک شب در میان آمد
مگر از سنگ رعدست آهن پیکان خون‌ریزش؟
که از جا چون برخاست بر دشمن گران آمد
قران کردند ماه و مشتری در طالع سعدش
به این طالع چو خورشید فلک صاحب‌قران آمد
ایا ماه فلک‌قدری، که بهر پابوس تو
همه روز آسمان بر آستان آمد
نزد مار سپهر ار فرق دشمن بر زمین یکسان
بفاوت بین که ما بین زمین و آسمان آمد
امان داد از کرم تا هر کسی گردد با من دل
بحمدالله! لطفش موجب امن و امان آمد
صفات ظاهر و اظهار آن کردم، خطا بود این
بیان کردم حدیثی که بر مردم عیان آمد
زبان را هیچ نقصانی نیامد اندرین گفتن
ولی چون در زبان یک نقطه افزون شد زیان آمد
هلالی گرچه عمری در به در می‌شد به هر کویی
بحمدالله آخر بندهٔ این آستان آمد
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: علی پی‌سپار
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خراسان سینهٔ روی زمین از بهر آن آمد
که جان آمد درو، یعنی عبیدالله خان آمد
هوش مصنوعی: خراسان به عنوان جایی بر روی زمین از این رو به وجود آمده است که روح و جان در آن دمیده شده است، به این معنا که عبیدالله خان به آنجا آمد.
زهی خان همایون‌فر که بر فرق همایونش
پر و بال همای دولت او سایبان آمد
هوش مصنوعی: به چه خوب است وجود پادشاهی که بر سرش شکوه و عظمت باشد و سایه‌سار موفقیت‌های دولتش بر او سایه افکنده است.
شهنشاه فلک مسند، که بهر خواب امن او
ملک بر گوشهٔ ایوان کیوان پاسبان آمد
هوش مصنوعی: پادشاه آسمان‌ها، که برای آسایش و خوابش، سلطنت بر گوشهٔ ایوان کیوان نظارت می‌کند.
قوی‌دستی که در میدان همت پنجهٔ رستم
به پیش او فرسوده مشتی استخوان آمد
هوش مصنوعی: مردی توانمند و شجاع که در میدان مبارزه همچون رستم، با قوت و اراده‌اش، بر دشمنان خود غلبه می‌کند، و دشمنانش به‌سان استخوان‌هایی تکه‌تکه شده در مقابلش قرار می‌گیرند.
سمند تند زرین‌نعل او خورشید را ماند
که از مشرق به مغرب رفت و یک شب در میان آمد
هوش مصنوعی: اسب تند و زرینی که به آن اشاره شده، مانند خورشیدی است که در آسمان از سمت شرق به سمت غرب حرکت می‌کند و یک شب در میان نمایان می‌شود.
مگر از سنگ رعدست آهن پیکان خون‌ریزش؟
که از جا چون برخاست بر دشمن گران آمد
هوش مصنوعی: آیا می‌توان انتظار داشت که تیرهای آهنی، همچون رعدی از سنگ، جان‌سوز و کشنده باشند؟ چون از جا برمی‌خیزند، بر دشمنان بسیار سخت و سنگین می‌آیند.
قران کردند ماه و مشتری در طالع سعدش
به این طالع چو خورشید فلک صاحب‌قران آمد
هوش مصنوعی: در زمان تولدش، سیاره‌های ماه و مشتری در موقعیت خوش‌یمن قرار داشتند و به همین دلیل، مانند خورشیدی در آسمان، او برجسته و درخشان شد.
ایا ماه فلک‌قدری، که بهر پابوس تو
همه روز آسمان بر آستان آمد
هوش مصنوعی: ای ماه زیبا و با ارزش که هر روز آسمان برای دیدارت به زمین می‌آید و در برابر تو احترام می‌گذارد.
نزد مار سپهر ار فرق دشمن بر زمین یکسان
بفاوت بین که ما بین زمین و آسمان آمد
هوش مصنوعی: در برابر سرنوشت شوم و خطرات زندگی، اگر دشمنان بر زمین به یک شکل با هم روبه‌رو شوند، باید توجه کرد که ما در فاصله‌ای بین زمین و آسمان قرار داریم.
امان داد از کرم تا هر کسی گردد با من دل
بحمدالله! لطفش موجب امن و امان آمد
هوش مصنوعی: به برکت مهربانی او، هر کس که با من باشد در امنیت و آسایش خواهد بود. لطف او باعث شده که همه در آرامش و امان زندگی کنند.
صفات ظاهر و اظهار آن کردم، خطا بود این
بیان کردم حدیثی که بر مردم عیان آمد
هوش مصنوعی: من ویژگی‌ها و نشانه‌های ظاهری را بیان کردم، اما این کار اشتباه بود چون حرفی را گفتم که برای همه واضح و روشن بود.
زبان را هیچ نقصانی نیامد اندرین گفتن
ولی چون در زبان یک نقطه افزون شد زیان آمد
هوش مصنوعی: زبان هیچ کمبودی در بیان خود ندارد، اما وقتی که یک نقطه به آن اضافه شود، ضرر به بار می‌آورد.
هلالی گرچه عمری در به در می‌شد به هر کویی
بحمدالله آخر بندهٔ این آستان آمد
هوش مصنوعی: هلالی با وجود اینکه سال‌ها در جست‌وجو و سرگردانی بود، سرانجام به لطف خدا به درگاه این بزرگی رسید و بنده‌اش شد.
حاشیه ها
1393/11/04 12:02
مجتبی خراسانی
سلام
مذهب ایشان تشیع است زیرا حقیر حتی نامی هم از خلفا در اشعارش نیافتم
از اشعار وی که گویاتر از مرقومه حقیر است
من سگ باوفای این هر چار
هر دو چشمم برای ایشان چار
کیست آن چار مه به مذهب من؟
علی و فاطمه حسین و حسن
والسلام علی من اتبع الهدی