گنجور

بخش ۶ - دمیدن صبح تجلّی از افق هویّت ذات بر تنویر ظلمتکدهٔ انیّت جهان

فیض نخستین که فروغ وجود
برقع رخسار تجلّی گشود
از اثر پرتو آن نور غیب
جلوه ابداع برآمد ز جیب
عکس ازل، آینه سازی گرفت
نقش دویی، جلوه طرازی گرفت
صورت زیبای خرد شد پدید
حفظ احد، فاتحه بر وی دمید
راهنما شد به نزولی سُبُل
بر اثرش قافلهٔ جزء و کل
گرم تکاپوی وصول مراد
ذره و خور، رخت به صحرا نهاد
پای ز کاهل قدمی سست سیر
غلغله برخاست ازین کهنه دیر
غافل و آگاه گرفتند راه
روی به وحدتکدهٔ لاسواه
شیوهٔ هر یک، روش تازه ای
جنبش هر ذره به اندازه ای
جنبش این میلی و زان یک به خیف
سیر یکی کمّی و دیگر به کیف
جنبش وضعی ست یکی را دلیل
وادی أینیست یکی را، سبیل
مور ندارد قدم پیل رفت
زاغ نیارد روش کبک تفت
کوچه بسی باشد و صحرا یکی
قطره فزون از حد و دریا یکی
راه نوردان سبیل سفر
بر سه طریقند درین رهگذر
آن یکی از علم، معلم خطاب
وین ز تعلّم به سبیل صواب
قسم سوم، خرمگسان عتُل
گردن جان، داده به تعذیب غُل
صبح خرد چون عَلَم خود فراشت
نیل شقاوت به جبین، جهل داشت

اطلاعات

وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

فیض نخستین که فروغ وجود
برقع رخسار تجلّی گشود
هوش مصنوعی: نور اولیه که به وجود آمد، همچون پرتوهایی از چهره‌ی زیبا و درخشان، جلوه‌گری را آغاز کرد.
از اثر پرتو آن نور غیب
جلوه ابداع برآمد ز جیب
هوش مصنوعی: از تأثیر نور پنهانی، زیبایی و ابتکار جدیدی نمایان شد.
عکس ازل، آینه سازی گرفت
نقش دویی، جلوه طرازی گرفت
هوش مصنوعی: در آغاز، تصویر و جلوه‌ای از دوگانگی به وجود آمد و این تصویر همچون آینه‌ای، تزیینی و زیبا را به نمایش گذاشت.
صورت زیبای خرد شد پدید
حفظ احد، فاتحه بر وی دمید
هوش مصنوعی: چهره زیبای عقل و خرد نمایان شد و وجود بی‌نهایت بر آن نفس کشید.
راهنما شد به نزولی سُبُل
بر اثرش قافلهٔ جزء و کل
هوش مصنوعی: راهنما در مسیر خود به سقوطی برخورد کرد که بر اساس آن، کاروانی از اجزا و کلّیت به حرکت درآمد.
گرم تکاپوی وصول مراد
ذره و خور، رخت به صحرا نهاد
هوش مصنوعی: در تلاش برای رسیدن به آرزوهایش، ذره و خورشید به سوی بیابان حرکت کردند.
پای ز کاهل قدمی سست سیر
غلغله برخاست ازین کهنه دیر
هوش مصنوعی: از بی‌تحرکی یک قدم سست برداشت و به همین دلیل صدای بلندی از این مکان قدیمی برخاست.
غافل و آگاه گرفتند راه
روی به وحدتکدهٔ لاسواه
هوش مصنوعی: بی‌خبر و آگاه، به راهی رفتند که به کانون وحدت و هماهنگی و یگانگی می‌رسد و هیچ چیز جز آن نیست.
شیوهٔ هر یک، روش تازه ای
جنبش هر ذره به اندازه ای
هوش مصنوعی: هر کسی به روش خاص خود عمل می‌کند و هر ذره‌ای در حرکتش به اندازهٔ خود تأثیر دارد.
جنبش این میلی و زان یک به خیف
سیر یکی کمّی و دیگر به کیف
هوش مصنوعی: حرکت این میل از آن یکی به صورت و شکلی متفاوت است؛ یکی در کمیت و دیگری در کیفیت.
جنبش وضعی ست یکی را دلیل
وادی أینیست یکی را، سبیل
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که حرکت یا تغییرات در یک وضعیت به دلیل وجود دلایل مختلف است. برای یک نفر، این دلیل می‌تواند احساس یا درکی خاص باشد، در حالی که برای فرد دیگری، مسیر یا روشی که انتخاب کرده، دلیلی برای حرکت اوست. در واقع، هر شخص ممکن است به دلایل متفاوتی به یک اقدام یا حرکت دست بزند.
مور ندارد قدم پیل رفت
زاغ نیارد روش کبک تفت
هوش مصنوعی: مور در برابر پای فیل هیچ‌ چیز ندارد و زاغ به خاطر ترسش نمی‌تواند مانند کبک در آفتاب بایستد.
کوچه بسی باشد و صحرا یکی
قطره فزون از حد و دریا یکی
هوش مصنوعی: خیلی از کوچه‌ها وجود دارند، اما تنها یک صحرا هست؛ همچنین ممکن است قطره‌ای بیشتر از حد معمول باشد، اما دریا تنها یک وجود دارد.
راه نوردان سبیل سفر
بر سه طریقند درین رهگذر
هوش مصنوعی: سفرکنندگان برای پیمودن راه خود سه مسیر مختلف دارند.
آن یکی از علم، معلم خطاب
وین ز تعلّم به سبیل صواب
هوش مصنوعی: یکی به عنوان استاد علم شناخته می‌شود و دیگری به خاطر یادگیری صحیح، مورد توجه قرار می‌گیرد.
قسم سوم، خرمگسان عتُل
گردن جان، داده به تعذیب غُل
هوش مصنوعی: در این بخش، به گروهی از خرمگسان اشاره شده که با گردن‌های کلفت و سرسخت، به شدت به رنج و عذاب دیگران می‌پردازند.
صبح خرد چون عَلَم خود فراشت
نیل شقاوت به جبین، جهل داشت
هوش مصنوعی: صبح خرد مانند پرچمی برافراشته است، در حالی که نادانی بر پیشانی بدبختی نمایان شده است.