گنجور

بخش ۵ - ستایش خاقان سخن

سخن گوهر لجّهٔ سرمدی ست
بهین حجّت معجز احمدی ست
سخن چشمهٔ زندگانی بود
سخن نعمت جاودانی بود
سخن را به فرق سپهر افسری ست
به عالم، سخن سنج را سروری ست
زگنج سخن مایه دار است دل
چو نبود سخن، دل بود مشتِ گل
سخن گوهر و ابر نیسان دل است
سخن هدهد است و سلیمان دل است
به نطق، آدمی زاده انسان بود
حریف زبان بسته، حیوان بود
ولیکن نه هرکس سخن گستر است
بسا لب، که خاموشیش درخور است
شراب ار نداری به خم، پرمجوش
چو گوهرفروشی ندانی، خموش
ز آواز گردد عیان، حالها
خوشا حال سربستهٔ لال ها

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

سخن گوهر لجّهٔ سرمدی ست
بهین حجّت معجز احمدی ست
هوش مصنوعی: سخن مانند گوهری در عمق دریا است و بهترین دلیل و نشانه، معجزه پیامبر احمد (ص) می‌باشد.
سخن چشمهٔ زندگانی بود
سخن نعمت جاودانی بود
هوش مصنوعی: سخن، همانند چشمه‌ای است که زندگی را به جریان می‌اندازد و به عنوان نعمتی همیشگی و بی‌پایان به شمار می‌آید.
سخن را به فرق سپهر افسری ست
به عالم، سخن سنج را سروری ست
هوش مصنوعی: سخن مانند فرمانده‌ای در آسمان است که در دنیا بر همه چیز نظارت دارد و کسی که به درستی سخن می‌سنجید، در واقع دارای مقام و رهبری خاصی است.
زگنج سخن مایه دار است دل
چو نبود سخن، دل بود مشتِ گل
هوش مصنوعی: دل مانند گلی است که بدون سخن و گفتگو، هیچ ارزشی ندارد و در واقع، سرمایه‌ و ارزش دل به کلام و بیان آن بستگی دارد. اگر دل بی‌سخن باشد، همچون گلی بی‌فایده و بی‌محتوا خواهد بود.
سخن گوهر و ابر نیسان دل است
سخن هدهد است و سلیمان دل است
هوش مصنوعی: سخن مانند گوهری ارزشمند و مانند باران بهاری برای دل انسان است. این سخن، مانند صدای هدهدی است که برای سلیمان پیام می‌آورد و رابطه‌ای ویژه بین آنها برقرار می‌سازد.
به نطق، آدمی زاده انسان بود
حریف زبان بسته، حیوان بود
هوش مصنوعی: انسان به خاطر توانایی گفتن و سخن گفتن، از حیوانات متمایز می‌شود. در واقع، انسان به واسطه نطق و کلامش برتر از موجودات بی‌زبان است.
ولیکن نه هرکس سخن گستر است
بسا لب، که خاموشیش درخور است
هوش مصنوعی: اما هر کسی که به بیان و سخن پردازی می‌پردازد، لزوماً نمی‌تواند صحبت‌هایش مفید باشد. بسیاری از افراد هستند که در سکوتشان حکمتی نهفته است و گاهی بهتر است که چیزی نگویند.
شراب ار نداری به خم، پرمجوش
چو گوهرفروشی ندانی، خموش
هوش مصنوعی: اگر شراب نداری در گلاب، پس بی‌فایده است که مانند جواهرفروشی که از ارزش جواهرات بی‌خبر است، صحبت کنی. در این صورت بهتر است سکوت کنی.
ز آواز گردد عیان، حالها
خوشا حال سربستهٔ لال ها
هوش مصنوعی: از صدای دلنشین، حالت‌ها روشن می‌شود، و چه خوب است حال کسانی که خاموش و بی‌صدا هستند.