گنجور
حزین لاهیجیحزین لاهیجی

بخش ۱۶ - صفت ممالک بهشت نشان ایران عَمَّره اللّه

بهشت برین است ایران زمین
بسیطش سلیمان وشان را نگین
بهشت برین باد جان را وطن
مبادا نگین در کف اهرمن
بود تا بر افلاک، تابنده هور
ز بوم و برش، چشم بد باد دور
کسی کو به بینش بود دیده ور
جهان را صدف داند، ایران گهر
زمین سرخوش از ابر نیسان اوست
گهر خاک ریگ بیابان اوست
دماغ خرد، از هوایش تر است
نَمِ چشمه ساران او، کوثر است
مسیحای خاکش به تن جان دهد
ز هر خشت او، نور ایمان دمد
نظر در تماشای آن بوم و بر
بود چشم یعقوب و روی پسر
هوایش می ناب هشیار دل
کبابش غزالان چین و چگل
خزد بزدلی گر به ویرانه اش
کند دلدهی، خاک مردانه اش
کهن قلعه هایش چو حصن فلک
کبوتر مثالان برجش، ملک
سوادش بود دیدهٔ روزگار
یک از خانه زادان او نوبهار
گر از فخر بالد به کیوان، کم است
که اصطخر او تختگاه جم است
فریدون، یک از خوشه چینان اوست
سلیمان هم، از خوش نشینان اوست
بود لرزه، درکشور روم و روس
ز روزی که می کوفت کاووس کوس
کهن کاخش، ایوان کیخسروی ست
کمین طاق او، غرفهٔ کسروی ست
دهد بیستونش، ز فرهاد یاد
همان کارپرداز عشق اوستاد
بود غنچهٔ لاله ای در حساب
به دامان الوند او، آفتاب
دهد جوی شیرش، ز شیرین نشان
شکرخیز خاکش بود اصفهان
بخش ۱۵ - حکایت: شنیدم شهنشاه گیتی گشایبخش ۱۷ - در توصیف دارالسلطنه اصفهان گوید: گرامی ترین عضو انسان دل است

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بهشت برین است ایران زمین
بسیطش سلیمان وشان را نگین
هوش مصنوعی: بهشت برین ایران زمین است و عظمت آن مانند سلیمان، و زیبایی‌اش همچون جواهر می‌درخشد.
بهشت برین باد جان را وطن
مبادا نگین در کف اهرمن
هوش مصنوعی: بهترین و زیباترین مکان‌ها برای زندگی، سرزمین واقعی روح انسان نیست. نگذارید که دنیای مادی و ترفندهای شیطان مانع از دستیابی به آنجا شود.
بود تا بر افلاک، تابنده هور
ز بوم و برش، چشم بد باد دور
هوش مصنوعی: نور خورشید از زمین و سرزمین او بر افلاک می‌تابد و چشم بد از آن دور باشد.
کسی کو به بینش بود دیده ور
جهان را صدف داند، ایران گهر
هوش مصنوعی: کسی که با بینش و آگاهی به دنیا نگاه می‌کند، ایران را همچون مرواری می‌بیند.
زمین سرخوش از ابر نیسان اوست
گهر خاک ریگ بیابان اوست
هوش مصنوعی: زمینی که شاداب و سرزنده است، به خاطر باران‌های فصل بهار است و دانه‌های طلایی که در دل خاک و در دل بیابان پنهانند، از همان زمین برخاسته‌اند.
دماغ خرد، از هوایش تر است
نَمِ چشمه ساران او، کوثر است
هوش مصنوعی: عقل و درک انسان، در مقایسه با نعمت‌های طبیعی و زیبایی‌های نیایش‌هایی که در طبیعت وجود دارد، کمتر است. چشمه‌ساران و آب‌های زلال طبیعت، دارای برکات و نیکی‌هایی هستند که از فهم و شعور ما فراترند.
مسیحای خاکش به تن جان دهد
ز هر خشت او، نور ایمان دمد
هوش مصنوعی: مسیحای این خاک، از هر خشت او جان می‌گیرد و نور ایمان را در دل افراد روشن می‌کند.
نظر در تماشای آن بوم و بر
بود چشم یعقوب و روی پسر
هوش مصنوعی: چشم یعقوب فقط به تماشای سرزمین و چشم‌انداز زیبای آن و همچنین چهره پسرش دوخته شده بود.
هوایش می ناب هشیار دل
کبابش غزالان چین و چگل
هوش مصنوعی: هوا و فضای آن بسیار مطبوع و دلپذیر است و دل را شاداب می‌کند. زیبایی‌های طبیعی مثل غزال‌ها و گل‌های خوش رنگ و خوشبو در آنجا وجود دارند.
خزد بزدلی گر به ویرانه اش
کند دلدهی، خاک مردانه اش
هوش مصنوعی: اگر کسی به خاطر ترس و بزدلی، دل به ویرانه‌ای بسپارد، در حقیقت او خاکی از شجاعت و مردانگی را از دست می‌دهد.
کهن قلعه هایش چو حصن فلک
کبوتر مثالان برجش، ملک
هوش مصنوعی: قلعه‌های قدیمی‌اش مانند دژی محکم است و برج‌هایش به شکل کبوترهایی هستند که به آسمان پرواز می‌کنند.
سوادش بود دیدهٔ روزگار
یک از خانه زادان او نوبهار
هوش مصنوعی: چشم‌های روزگار به سواد و آگاهی او روشن بود و یکی از خدمتکاران او به نام نوبهار، در این زمینه تأثیرگذار بود.
گر از فخر بالد به کیوان، کم است
که اصطخر او تختگاه جم است
هوش مصنوعی: اگر افتخار پدرت به ستاره‌ی کیوان (زهره) کمتر باشد، این طبیعی است که تختگاه اصطخر (شهرک کوچکی) برای پادشاهی جم (جمشید) محسوب می‌شود.
فریدون، یک از خوشه چینان اوست
سلیمان هم، از خوش نشینان اوست
هوش مصنوعی: فریدون یکی از کسانی است که از نعمت‌های او استفاده می‌کند و سلیمان هم بخشی از خوش‌نشینان او به حساب می‌آید.
بود لرزه، درکشور روم و روس
ز روزی که می کوفت کاووس کوس
هوش مصنوعی: زلزله‌ای در سرزمین روم و روس اتفاق افتاد، از وقتی که کاووس شروع به نواختن طبل زده است.
کهن کاخش، ایوان کیخسروی ست
کمین طاق او، غرفهٔ کسروی ست
هوش مصنوعی: کاخ قدیمی و باشکوه کیخسرو به طور خاص به ایوان و طاقی اشاره دارد که به زیبایی و عظمت آن افزوده است و فضای خاصی را به نمایش می‌گذارد. این تشبیه نشان‌دهندهٔ عظمت و شکوه تاریخی این مکان است.
دهد بیستونش، ز فرهاد یاد
همان کارپرداز عشق اوستاد
هوش مصنوعی: بیستون به یاد فرهاد، نشانه‌ای از محبت و عشق اوست که مربوط به داستان او و شیرین می‌شود. این اشاره به تلاش و فداکاری‌های فرهاد برای رسیدن به عشقش دارد.
بود غنچهٔ لاله ای در حساب
به دامان الوند او، آفتاب
هوش مصنوعی: غنچه‌ای از لاله در دامن کوه‌های الوند وجود داشت و نور آفتاب بر آن می‌تابید.
دهد جوی شیرش، ز شیرین نشان
شکرخیز خاکش بود اصفهان
هوش مصنوعی: جوی شیر، نشانه‌ای از شیرینی و خوبی‌های خاک اصفهان است.

حاشیه ها

1401/10/06 15:01
سپیتامن آرین

چه زیبا

پاینده ایران

1402/12/05 16:03
محمد افقری

مطابق تصحیح استاد بیژن ترقی بیت پنجم مصرع دوم به جای «عشق را بی معرفت معنی مکن» باید به «گهر خاک ریگ بیابان اوست» تغییر یابد.

1403/01/21 15:03
منتظر ظهور

درود شعر بسیار عالی.

لطفاً یکی از عزیزان این دو بیت را برای اینجانب مفهومش را بنویسند. 

کهن قلعه هایش چو حصن فلک

کبوتر مثالان برجش، ملک

سوادش بود دیدهٔ روزگار

یک از خانه زادان او نوبهار