میرزا حبیب خراسانیشمارهٔ ۱
بگیتی بهتر از دانشوری نیست
بجز دانش بگیتی مهتری نیست
سری سخت و دلی ستوار باید
که کار دین و دانش سرسری نیست
ز دانشور سخن باور توان کرد
که نادان هر چه گوید باوری نیست
بنادان داوری بردن نشاید
که جز دانش بگیتی داوری نیست
پذیره کردن دیو و پری را
بدست جم جز این انگشتری نیست
بدو گیتی ز دانش برتری جو
که جز دانش بگیتی برتری نیست
ز دریای خرد گوهر توان جست
که دریائی بدان پهناوری نیست
بجز یک پرتو از انوار دانش
فروغ آفتاب خاوری نیست
بجز اندر پی دانش غژیدن
تکاپوهای چرخ چنبری نیست
زنادانی سوی یزدان پناهم
که نادانی بجز بدگوهری نیست
برای مرد دانا میرود چرخ
که جز دانشوری نیک اختری نیست
خرد را رهبر خود کن بهر کار
بدو جهان جز خرد را رهبری نیست
دد و دام از خردمندی شود رام
که بهتر از خرد افسونگری نیست
صدف را چون شناسد از گهر باز
در آن رسته که مرد گوهری نیست
همه پیغمبری ها را خرد کرد
جز او کس در خور پیغمبری نیست
چه باشد کافری انکار دانش
که جز انکار دانش کافری نیست
ز مردم جوی دانش نی ز دفتر
که راز دین و دانش دفتری نیست
براه دانش ای مرد خردمند
زیانی برتر از تن پروری نیست
یکی دیو ستمکار است شهوت
که هرگز در خور رامشگری نیست
خرد جام جهان بین و آب خضر است
که جز وی آینه اسکندری نیست
خرد تخت سلیمان است و در وی
ره آمد شد دیو و پری نیست
بدین شیرینی ای مرد خردمند
نبات مصر و قند عسکری نیست
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
بگیتی بهتر از دانشوری نیست
بجز دانش بگیتی مهتری نیست
هوش مصنوعی: در دنیا هیچ چیزی بهتر از علم و دانش وجود ندارد و جز علم، هیچ چیز دیگری در دنیا برتری ندارد.
سری سخت و دلی ستوار باید
که کار دین و دانش سرسری نیست
هوش مصنوعی: برای انجام کارهای مهم و ارزشمند در دین و دانش، به اراده‌ای قوی و قلبی استوار نیاز است؛ چرا که این کارها را نمی‌توان به سادگی و بی‌ملاحظه انجام داد.
ز دانشور سخن باور توان کرد
که نادان هر چه گوید باوری نیست
هوش مصنوعی: از سخنان افراد دانا می‌توان به حقیقت پی برد، در حالی که حرف‌های نادانان هیچ اعتباری ندارند.
بنادان داوری بردن نشاید
که جز دانش بگیتی داوری نیست
هوش مصنوعی: بی‌دانش نمی‌توان قضاوت کرد، زیرا در دنیاست که تنها دانش ملاک قضاوت است.
پذیره کردن دیو و پری را
بدست جم جز این انگشتری نیست
هوش مصنوعی: جم تنها با این انگشتر می‌تواند دیو و پری را به فرمان خود درآورد.
بدو گیتی ز دانش برتری جو
که جز دانش بگیتی برتری نیست
هوش مصنوعی: در این دنیا تنها چیزی که انسان را برتر می‌کند، دانایی و دانش است و هیچ چیز دیگری ارزش برتری ندارد.
ز دریای خرد گوهر توان جست
که دریائی بدان پهناوری نیست
هوش مصنوعی: از دریای دانش و خرد می‌توان جواهرهایی باارزش یافت، چون هیچ دریایی به اندازه آن پهناور و غنی نیست.
بجز یک پرتو از انوار دانش
فروغ آفتاب خاوری نیست
هوش مصنوعی: جز یک شعاع از نور دانش، هیچ چیز دیگری مانند روشنی خورشید شرقی نیست.
بجز اندر پی دانش غژیدن
تکاپوهای چرخ چنبری نیست
هوش مصنوعی: جز به دنبال دانش، هیچ تلاشی از حرکت و چرخش دنیا ثمری ندارد.
زنادانی سوی یزدان پناهم
که نادانی بجز بدگوهری نیست
هوش مصنوعی: به خداوند پناه می‌برم، چرا که نادانی فقط به رفتار بد و خوی ناشایست منجر می‌شود.
برای مرد دانا میرود چرخ
که جز دانشوری نیک اختری نیست
هوش مصنوعی: برای فرد عاقل و دانا، زندگی و سرنوشت به پیش میرود، زیرا تنها فردی با دانش و خرد، سرنوشت خوبی خواهد داشت.
خرد را رهبر خود کن بهر کار
بدو جهان جز خرد را رهبری نیست
هوش مصنوعی: عقل و خرد را به عنوان راهنمای خود در تمام امور زندگی قرار بده، زیرا در این دنیا هیچ چیز دیگری نمی‌تواند به عنوان راهنما و پیشوا قابل اعتماد باشد.
دد و دام از خردمندی شود رام
که بهتر از خرد افسونگری نیست
هوش مصنوعی: حیوانات درنده و وحشی با智慧 و خرد انسان آرام می‌شوند، زیرا هیچ چیز بهتر از هوش و درک برای تسخیر دل‌ها و ایجاد جذابیت نیست.
صدف را چون شناسد از گهر باز
در آن رسته که مرد گوهری نیست
هوش مصنوعی: صدف وقتی می‌تواند گوهر را بشناسد که در درونش جواهر وجود داشته باشد. به عبارت دیگر، کسی که خود دارای ارزش و استعداد نیست، توانایی تشخیص ارزش‌های دیگر را نیز ندارد.
همه پیغمبری ها را خرد کرد
جز او کس در خور پیغمبری نیست
هوش مصنوعی: همه پیامبری‌ها را خرد و کوچک شمرد، جز او که هیچ کس را شایستگی پیامبری نیست.
چه باشد کافری انکار دانش
که جز انکار دانش کافری نیست
هوش مصنوعی: چه چیزی می‌تواند کافرتر از این باشد که کسی دانش را انکار کند، در حالی که انکار دانش خود نشانه‌ای از کفر است؟
ز مردم جوی دانش نی ز دفتر
که راز دین و دانش دفتری نیست
هوش مصنوعی: از مردم علم و دانش را بگیر، نه از کتاب‌ها، زیرا حقیقت دین و دانش در صفحه‌های کتاب نوشته نمی‌شود.
براه دانش ای مرد خردمند
زیانی برتر از تن پروری نیست
هوش مصنوعی: ای مرد دانا، در راه دانش گام بردار، زیرا هیچ زیانی بدتر از پرورش تن وجود ندارد.
یکی دیو ستمکار است شهوت
که هرگز در خور رامشگری نیست
هوش مصنوعی: دیو ستمکار که در اینجا به شهوت اشاره دارد، به قدری قدرت و نفوذ دارد که هیچ آرامشی نمی‌تواند آن را مهار کند و به تسلط درآورد.
خرد جام جهان بین و آب خضر است
که جز وی آینه اسکندری نیست
هوش مصنوعی: خرد مانند جامی است که به ما امکان می‌دهد جهان را ببینیم و آب خضر سمبلی از زندگی و دانش جاودانه است، و فقط این دو هستند که می‌توانند حقیقت را به ما نشان دهند، در غیر این صورت هیچ چیز دیگری مانند آینه‌ای که تصویر اسکندر را نشان دهد، وجود ندارد.
خرد تخت سلیمان است و در وی
ره آمد شد دیو و پری نیست
هوش مصنوعی: عقل و خرد مانند تخت سلیمان است و در آن، هیچ‌گونه دیو و موجودات شر وجود ندارد.
بدین شیرینی ای مرد خردمند
نبات مصر و قند عسکری نیست
هوش مصنوعی: ای فرهیخته و دانا، بگذار بدانم که این شیرینی که می‌گویی، مانند نبات مصری و قند عسکری نیست.