بدان که غیبت کردن به دل همچنان حرام است که به زبان و چنان که نشاید که نقصان کسی با دیگری گویی، نشاید که فراخویش نیز گویی. و غیبت به دل آن باشد که گمان بد بری به کسی بی آن که از وی به چشم چیزی بینی یا به گوش شنوی یا یقین دانی. رسول (ص) گفت، «حق تعالی خون مسلمانان و مال وی و آن که به وی گمان بد برند هرسه حرام کرده است» و هرچه اندر دل افتد که آن نه یقین بود و نه از قول دو عدل باشد، شیطان اندر دل افگنده بود و حق تعالی همی گوید، «ان جاء کم فاسق بنبا فتبینوا. از حاکم فاسق سخن باور مکنید». و هیچ فاسق چون شیطان نیست و حرام آن بود که دل خویش را بدان قرار دهی، اما خاطری که بی اختیار درآید و تو آن را کاره باشی بدان مأخذ نباشی. رسول (ص) می گوید، «مومن از گمان بد خالی نباشد، ولیکن سلامت وی از آن بود که اندر دل خویش تحقیق نکند و تا احتمال را جای و مجال بود بر وجهی نیکوتر حمل کند».
و نشان آن که تحقیق کرده باشد آن بود که بر دل وی گران تر شود آن کس و اندر مراعات وی تقصیر کردن گیرد، اما چون به دل و زبان و معاملت با وی هم بر آن باشد که بود نشان آن است که تحقیق نکرده است، اما اگر از یک عدل بشنود باید که توقف کند و دروغ زن ندارد وی را که گمان بد بردن بدین عدل هم روا نبود و نه نیز فاسق، ولیکن گوید حال آن مرد بر من پوشیده بود چون حال این مرد، اکنون نیز پوشیده است پس اگر داند که میان ایشان عداوتی و حسدی باشد توقف اولیتر و اگر آن مرد را عدل تر می داند میل به وی بیش باید که بود.
و هرگاه که گمان بد در دل وی افتاد به کسی، آن اولیتر بود که بدان کس تقربی زیادت کند که شیطان را خشم آید و آن گمان کمتر شود و چون به یقین بدانست غیبت نکند، ولیکن به خلوت نصیحت کند و بارنامه نکند اندر نصیحت، بلکه اندر نصیحت اندوهگین شود تا هم به سبب مسلمانی اندوهگین شده باشد و هم نصیحت کرده باشد و مزد هردو بباید.
اطلاعات
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
بدان که غیبت کردن به دل همچنان حرام است که به زبان و چنان که نشاید که نقصان کسی با دیگری گویی، نشاید که فراخویش نیز گویی. و غیبت به دل آن باشد که گمان بد بری به کسی بی آن که از وی به چشم چیزی بینی یا به گوش شنوی یا یقین دانی. رسول (ص) گفت، «حق تعالی خون مسلمانان و مال وی و آن که به وی گمان بد برند هرسه حرام کرده است» و هرچه اندر دل افتد که آن نه یقین بود و نه از قول دو عدل باشد، شیطان اندر دل افگنده بود و حق تعالی همی گوید، «ان جاء کم فاسق بنبا فتبینوا. از حاکم فاسق سخن باور مکنید». و هیچ فاسق چون شیطان نیست و حرام آن بود که دل خویش را بدان قرار دهی، اما خاطری که بی اختیار درآید و تو آن را کاره باشی بدان مأخذ نباشی. رسول (ص) می گوید، «مومن از گمان بد خالی نباشد، ولیکن سلامت وی از آن بود که اندر دل خویش تحقیق نکند و تا احتمال را جای و مجال بود بر وجهی نیکوتر حمل کند».
هوش مصنوعی: غیبت کردن فقط با زبان حرام نیست، بلکه این کار در دل نیز حرام است. همانطور که نباید نقص دیگری را به زبان بگویید، نباید نیز در دل به دیگران فکر بدی کنید. غیبت در دل به این معناست که به کسی بدون دیده یا شنیده یا یقین داشتن، گمان بد ببرید. پیامبر (ص) فرمودند که خون و مال مسلمان و بدگمانی به او هر سه حرام است. هر چیزی که به دل شما خطور کند و در آن یقین نباشد یا از شخص معتمدی نشنیده باشید، شیطان است که آن را به ذهنتان انداخته. خداوند میفرماید: «اگر فاسق یا خبر دهندهای برای شما آمد، تحقیق کنید»، و هیچکس بدتر از شیطان نیست. نباید دل خود را به خوبیهای گمان بد بسپارید، اما اگر بخواهید خیالی به ذهنتان بیفتد که از آن بیخبر هستید، این کار به شما مربوط نمیشود. پیامبر (ص) فرمودند که مومن نمیتواند از گمان بد خالی باشد، اما نجات او در این است که در دل خود تحقیق نکند و تا زمانی که احتمالات وجود دارد، آنها را به بهترین شکل تفسیر کند.
و نشان آن که تحقیق کرده باشد آن بود که بر دل وی گران تر شود آن کس و اندر مراعات وی تقصیر کردن گیرد، اما چون به دل و زبان و معاملت با وی هم بر آن باشد که بود نشان آن است که تحقیق نکرده است، اما اگر از یک عدل بشنود باید که توقف کند و دروغ زن ندارد وی را که گمان بد بردن بدین عدل هم روا نبود و نه نیز فاسق، ولیکن گوید حال آن مرد بر من پوشیده بود چون حال این مرد، اکنون نیز پوشیده است پس اگر داند که میان ایشان عداوتی و حسدی باشد توقف اولیتر و اگر آن مرد را عدل تر می داند میل به وی بیش باید که بود.
هوش مصنوعی: اگر کسی تحقیق کرده باشد، نشانهاش این است که نسبت به فرد مورد نظر احساس سنگینی و مسئولیت بیشتری میکند و در رعایت حال او کوتاهی نمیکند. اما اگر همزمان با دل و زبان و رفتار با آن شخص، به آنچه که باید، پایبند نباشد، به این معناست که به درستی تحقیق نکرده است. اگر از یک فرد عادل چیزی بشنود، باید در قضاوت خود توقف کند، چرا که سوءظن به فرد عادل جایز نیست و نباید به او نسبت نادرست داد. او میتواند بگوید که اطلاعاتش درباره آن مرد محدود است و اکنون هم او را نمیشناسد. اگر بداند که بین آنها کینه یا حسد وجود دارد، بهتر است که بیشتر احتیاط کند. اما اگر آن شخص را عادلتر میداند، باید به او تمایل بیشتری نشان دهد.
و هرگاه که گمان بد در دل وی افتاد به کسی، آن اولیتر بود که بدان کس تقربی زیادت کند که شیطان را خشم آید و آن گمان کمتر شود و چون به یقین بدانست غیبت نکند، ولیکن به خلوت نصیحت کند و بارنامه نکند اندر نصیحت، بلکه اندر نصیحت اندوهگین شود تا هم به سبب مسلمانی اندوهگین شده باشد و هم نصیحت کرده باشد و مزد هردو بباید.
هوش مصنوعی: هرگاه که فکر بدی نسبت به کسی به ذهن او خطور کند، باید تلاش کند که به آن فرد نزدیکتر شود تا خشم شیطان کم شود و آن فکر بد از بین برود. اگر به یقین رسید، نباید غیبت کند، بلکه باید در خلوت او را نصیحت کند و در این نصیحت، بیهیچ تهمتی از روی دلدادگی و ناراحتی اقدام کند. او باید هم به خاطر مسلمانیاش ناراحت باشد و هم نصیحت کرده باشد، که به این ترتیب به هر دو دلیل پاداش خواهد برد.