گنجور

شمارهٔ ۱۱۱ - در مدح خاتم الانبیاء «ص» و اهل بیت و اصحاب او و موعظت و نصیحت گوید

هرکه زین در نشانه ای یابد
چون شود بی نشان نشان او راست
گرتو جوئی عیار این ابرار
از در مصطفات آید راست
چنگ در دامن محمد زن
گر ترا عزم درگه اعلی است
آن محمد که از خزانه سر
خلعت او «لعمرک » و «لولا» است
آن رسولی که در کلام قدیم
یاد تحسین جان او طاها است
آن حبیبی که پایه قدرش
برتر از هرچه در زمین و سما است
آدم از گوهرش چو دریائی است
کاندرو هر دری دو صد دریا است
هر جواهر که بحر او زاید
قیمت آن ندای کرمنا است
گوهر آدمی است در یتیم
آنکه از کان و بحر او أدنی است
هرکه غواص بحر شرع نبی است
صدفش جمله لؤلؤ لالا است
گر دین ره به عشق روی اری
صدف در ببینی از چپ و راست
ور قیاسی کنی ز روی یقین
رونق دین ز عدل عادل خواست
هر فضیلت که مر شهیدان راست
به همان گر کنیم ختم رواست
خاص درگاه کبریاست علی
وین سخن مخلص حقیقت راست
آن دو گلزار دین حسین و حسن
زیور عرش و زینت زهراست
بر روان مهاجر و انصار
بی نهایت ز ما سلام و دعاست
هرکه نه صید راه ایشان است
به یقین دان که کید دام بلاست
راه ایشان طلب که ملک دو کون
ذره آفتاب ایشان راست
ملک باقی مده به دست زوال
نوش دنیا مخور که زهر فناست
به نشاط جهان مشو مغرور
غم دین به ز شادی دنیاست
قحبه دل فریب و شورانگیز
شوخ چشم و هوائی و رعناست
برگشاده ز فان به سحر و فسون
دل مبند اندرو که عین خطاست
ایمن اندر سرای عاریتی
چه نشینی چو می بباید خاست
دوستی می نمایدت دشمن
حانت اندر دهان اژدرهاست
مال و فرزند را که داری دوست
هر دو از قول حق تو را اعداست
تکیه بر عمر و مال و جاه امروز
بگذشت و قیامتت فرداست
از پی سود خویش هر روزی
همه ساله قیامت تو رواست
از حلال و حرام نندیشی
مال جمع آوریدنت عمداست
گر حلال است در حساب آید
ور حرام است جمله رنج و عناست
تیز فهمی به درس سود و زیان
کند طبعی که علم دین ز کجاست
دین به دنیا فروشی از غفلت
تو ندانی که آن همه یغماست
مکن ای خواجه خویشتن دریاب
طلبت جملگی خلاف رضاست
آخر از کرده ها پشیمان شو
بازگشت جهانیان به خداست
گوشه گیر از جهان ظلمانی
به جهانی که جمله نور و ضیاست
گرتو زین دیوخانه فرد آئی
جفت جان تو در جنان حور است
از پی نان دویدنت شب و روز
قوت حرصت آسیا آساست
تا تو مغرور سرکشی شده ای
بر نهاد تو عافیت نه رواست
آب اومید تست خاک آلود
تابرونت ز کبر بادافزاست
از پی نانهاده رنجه شدن
این نه آئین مردم داناست
گرتو دانشوری یقین طلبی
که ز بهر تو شد هر آنچه تو راست
راه آزادگان به مستی نیست
خالی از جهل و کبر و عجب و ریاست
گر سری داری اندر این ره را
پای بر نفس اگر نهی زیباست
این چنین راه اگر توانی رفت
منزل جانت درگه مولاست
پی سلمان و راه بوذرگیر
که دوای تو درد بودرد است
مرد میدان عشق ایشانند
لیک در راهشان ریاضت هاست
عشق باید کت از تو بستاند
ورنه باقی همه مزاح و هوا است
هیچ دل نیست بی تجلی حق
لیک هستی تو حجاب لقا است
گر تو از خود دمی فرود آئی
هودج جانت بارگاه خداست
ملت و مذهب محمد گیر
تا مطهر شوی ز هر چه خطا است

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هرکه زین در نشانه ای یابد
چون شود بی نشان نشان او راست
هوش مصنوعی: هر کس که از این در نشانه‌ای پیدا کند، وقتی که بی‌نشانه باشد، نشانه‌اش همان است.
گرتو جوئی عیار این ابرار
از در مصطفات آید راست
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی ویژگی‌های نیکوکاران را بشناسی، باید به دروازه‌ی اهل بیت پیامبر مراجعه کنی.
چنگ در دامن محمد زن
گر ترا عزم درگه اعلی است
هوش مصنوعی: اگر به درگاه بلند مرتبه و عالی فکر می‌کنی، به محمد (ص) چنگ بزن و از دامن او و مدد او برخوردار شو.
آن محمد که از خزانه سر
خلعت او «لعمرک » و «لولا» است
هوش مصنوعی: آن محمد که به عنوان هدیه و پرچم افتخار، در گنجینه‌اش نام «لعمرک» و «لولا» وجود دارد، نشانی از عظمت و مقام اوست.
آن رسولی که در کلام قدیم
یاد تحسین جان او طاها است
هوش مصنوعی: آن پیامبری که در مطالب گذشته به خوبی و زیبایی روح او اشاره شده، طاها نام دارد.
آن حبیبی که پایه قدرش
برتر از هرچه در زمین و سما است
هوش مصنوعی: عشقی که ارزش و مقامش بالاتر از هر چیزی در دنیا و آسمان است.
آدم از گوهرش چو دریائی است
کاندرو هر دری دو صد دریا است
هوش مصنوعی: انسان با ارزش و عمق خود مانند دریا است و از هر دری که به آن نگاه کنیم، دو برابر عمق و ارزش بیشتری را می‌توانیم ببینیم.
هر جواهر که بحر او زاید
قیمت آن ندای کرمنا است
هوش مصنوعی: هر جواهری که از دریا به دست می‌آید، ارزش آن به لطف و رحمت خداوند است.
گوهر آدمی است در یتیم
آنکه از کان و بحر او أدنی است
هوش مصنوعی: انسان، گوهر گرانبهایی است که اگر دور از منبع خویش باشد، همچون یتیمی به نظر می‌رسد و این در حالی است که او به اصل و منبع خود، که می‌تواند ناشی از عمق وجودش یا آگاهی‌اش باشد، نزدیک‌تر است.
هرکه غواص بحر شرع نبی است
صدفش جمله لؤلؤ لالا است
هوش مصنوعی: هرکس که در عمق دانش و اصول دینی غوطه‌ور باشد، به مانند صدفی است که گوهرهای ارزشمند و زیبای بسیاری در دامن خود دارد.
گر دین ره به عشق روی اری
صدف در ببینی از چپ و راست
هوش مصنوعی: اگر دین و ایمان، راهی به سوی عشق باز کند، می‌توانی در درون خود، زیبایی‌ها و عشق را از دو سو ببینی.
ور قیاسی کنی ز روی یقین
رونق دین ز عدل عادل خواست
هوش مصنوعی: اگر بخواهی بر اساس یقین قیاس کنی، رونق دین در اثر عدل عادل به دست می‌آید.
هر فضیلت که مر شهیدان راست
به همان گر کنیم ختم رواست
هوش مصنوعی: هر اخلاق و ویژگی نیکویی که مختص شهیدان است، اگر ما هم به همان نحو عمل کنیم، درست و مقبول خواهد بود.
خاص درگاه کبریاست علی
وین سخن مخلص حقیقت راست
هوش مصنوعی: فقط در پیشگاه بزرگ خداوند، علی (ع) مورد توجه خاصی قرار دارد و این سخن، حقیقتی است که به صدق و راستی اشاره دارد.
آن دو گلزار دین حسین و حسن
زیور عرش و زینت زهراست
هوش مصنوعی: دو باغ زیبای دین حسین و حسن، زینت و تزیین آسمان و مایه فخر حضرت زهرا هستند.
بر روان مهاجر و انصار
بی نهایت ز ما سلام و دعاست
هوش مصنوعی: برای روح مهاجران و انصار همیشه سلام و دعا و آرزوی خیر از سوی ما وجود دارد.
هرکه نه صید راه ایشان است
به یقین دان که کید دام بلاست
هوش مصنوعی: هر کسی که به راه آنها وارد نشود، به طور یقین باید بداند که گرفتار دام مشکلات و بلاها خواهد شد.
راه ایشان طلب که ملک دو کون
ذره آفتاب ایشان راست
هوش مصنوعی: در جستجوی راه آنان باشید، چرا که سلطنت دو جهان به خاطر درخشندگی و وجود آن‌ها است.
ملک باقی مده به دست زوال
نوش دنیا مخور که زهر فناست
هوش مصنوعی: ملک و سلطنت پایدار را به دست نابودی نده و از نعمت‌های دنیوی که به زهر فنا می‌ماند، استفاده نکن.
به نشاط جهان مشو مغرور
غم دین به ز شادی دنیاست
هوش مصنوعی: به خوشی و لذت‌های دنیایی فریب نخور، زیرا غم و اندوه در مسائل دینی بهتر از شادی‌های دنیا است.
قحبه دل فریب و شورانگیز
شوخ چشم و هوائی و رعناست
هوش مصنوعی: زنی فریبنده و جذاب که با چشمانش بازیگوشی می‌کند و هوایش دلنشین و بدیع است.
برگشاده ز فان به سحر و فسون
دل مبند اندرو که عین خطاست
هوش مصنوعی: دل خود را به جادو و سحرها ببند، چرا که در آنجا خطا و اشتباه وجود دارد. از هر چیزی که فریبنده به نظر می‌رسد دوری کن.
ایمن اندر سرای عاریتی
چه نشینی چو می بباید خاست
هوش مصنوعی: در مکانی که به طور موقت و به امانت در اختیار شماست، ایمنی نخواهی داشت. چرا که زمانی که نیاز باشد، باید آماده رفتن از آنجا باشی.
دوستی می نمایدت دشمن
حانت اندر دهان اژدرهاست
هوش مصنوعی: دوستی تو را به خود جذب می‌کند، اما دشمنی در حال توطئه‌چینی در پس پرده است.
مال و فرزند را که داری دوست
هر دو از قول حق تو را اعداست
هوش مصنوعی: دارایی و فرزندانی که داری، هر دو به‌عنوان نعمت‌هایی از سوی خداوند به تو داده شده‌اند و در واقع، این‌ها مسؤولیت‌هایی را به همراه دارند.
تکیه بر عمر و مال و جاه امروز
بگذشت و قیامتت فرداست
هوش مصنوعی: اتکا به عمر، ثروت و مقام امروزی تو گذشته است و روز قیامت برای تو در پیش است.
از پی سود خویش هر روزی
همه ساله قیامت تو رواست
هوش مصنوعی: هر روز به دنبال منافع خود هستی و این رفتار تو همیشه به نوعی باعث به وجود آمدن مشکلات و تبعات خواهد شد.
از حلال و حرام نندیشی
مال جمع آوریدنت عمداست
هوش مصنوعی: اگر به حلال و حرام فکر نکنی و فقط به جمع‌آوری مال بپردازی، این کار به عمد است.
گر حلال است در حساب آید
ور حرام است جمله رنج و عناست
هوش مصنوعی: اگر کاری از نظر شرع حلال باشد، در محاسبات و زندگی به حساب می‌آید، اما اگر حرام باشد، تمام زحمت‌ها و رنج‌ها بی‌فایده و عبث خواهد بود.
تیز فهمی به درس سود و زیان
کند طبعی که علم دین ز کجاست
هوش مصنوعی: اگر کسی اهل فهم و درک باشد، در یادگیری درس سود و زیان موفق خواهد بود، اما اگر طبع او جست‌وجوگر علم دین نباشد، نخواهد دانست که مطلب از کجا نشأت می‌گیرد.
دین به دنیا فروشی از غفلت
تو ندانی که آن همه یغماست
هوش مصنوعی: به خاطر بی‌خبری‌ات نمی‌دانی که اگر دین خود را برای دنیا بفروشی، در واقع همه چیز را از دست می‌دهی.
مکن ای خواجه خویشتن دریاب
طلبت جملگی خلاف رضاست
هوش مصنوعی: ای آقای من، خودت را دریاب که خواسته‌هایت تماماً در تضاد با رضایت و خشنودی است.
آخر از کرده ها پشیمان شو
بازگشت جهانیان به خداست
هوش مصنوعی: در نهایت، پس از اعمالی که انجام داده‌ایم، باید به اشتباهات خود پی ببریم و به سوی خدا بازگردیم، چرا که سرنوشت همه مردم به سوی او ختم می‌شود.
گوشه گیر از جهان ظلمانی
به جهانی که جمله نور و ضیاست
هوش مصنوعی: از دنیای پر از ظلم و تاریکی فاصله گرفته و به جایی برو که همه چیز پر از نور و روشنایی است.
گرتو زین دیوخانه فرد آئی
جفت جان تو در جنان حور است
هوش مصنوعی: اگر تو از این خانه پلید بیرون بیایی، جان تو در بهشت با حوریان خواهد بود.
از پی نان دویدنت شب و روز
قوت حرصت آسیا آساست
هوش مصنوعی: هر روز و شب در تلاش برای تأمین نیازهای خود هستی و این حرص و ولع تو مانند آسیاب دائماً در حال چرخش است.
تا تو مغرور سرکشی شده ای
بر نهاد تو عافیت نه رواست
هوش مصنوعی: زمانی که به خودت می‌بالیدی و مغرور شدی، باید بدانی که راحتی و آسایش برای تو مناسب نیست.
آب اومید تست خاک آلود
تابرونت ز کبر بادافزاست
هوش مصنوعی: آب امید تو در خاکی کدر و آلوده است، و به خاطر غرور و تکبر تو، این وضعیت بدتر شده است.
از پی نانهاده رنجه شدن
این نه آئین مردم داناست
هوش مصنوعی: تلاش برای به دست آوردن روزی و زحمت کشیدن برای آن، نشانه عقل و فهم مردم نیست.
گرتو دانشوری یقین طلبی
که ز بهر تو شد هر آنچه تو راست
هوش مصنوعی: اگر به دنبال دانش و یقین هستی، باید بدانی که همه چیز برای تو به وجود آمده است.
راه آزادگان به مستی نیست
خالی از جهل و کبر و عجب و ریاست
هوش مصنوعی: راه افرادی که آزاد و فرشته‌خو هستند،‌ به سادگی و به دور از نادانی، خودپسندی، خود بزرگ بینی و قدرت‌طلبی نیست.
گر سری داری اندر این ره را
پای بر نفس اگر نهی زیباست
هوش مصنوعی: اگر در این مسیر دنبال هدفی هستی، باید بر نفس و خواهش‌های خود غلبه کنی. در غیر این صورت، زحمت و تلاش تو زیبا و ارزشمند نخواهد بود.
این چنین راه اگر توانی رفت
منزل جانت درگه مولاست
هوش مصنوعی: اگر می‌توانی، به این راه ادامه بده، زیرا مقصد نهایی‌ات درگاه پروردگار است.
پی سلمان و راه بوذرگیر
که دوای تو درد بودرد است
هوش مصنوعی: اگر به دنبال راهی برای درمان مشکلات خود هستی، باید به سراغ سلمان و بوذرگیر بروی، چرا که آن‌ها راهنمایانی هستند که می‌توانند به تو کمک کنند.
مرد میدان عشق ایشانند
لیک در راهشان ریاضت هاست
هوش مصنوعی: مردان واقعی عشق کسانی هستند که در این مسیر سختی‌ها و زحمت‌های زیادی را تحمل می‌کنند.
عشق باید کت از تو بستاند
ورنه باقی همه مزاح و هوا است
هوش مصنوعی: عشق باید از تو خواسته‌ای بگیرد وگرنه همه چیزهای دیگر تنها سرگرمی و سرگرمی‌های بی‌اهمیت هستند.
هیچ دل نیست بی تجلی حق
لیک هستی تو حجاب لقا است
هوش مصنوعی: هیچ دلی نیست که از تجلی و حضور خداوند خالی باشد، اما وجود تو مانع از دیدن و ارتباط با اوست.
گر تو از خود دمی فرود آئی
هودج جانت بارگاه خداست
هوش مصنوعی: اگر لحظه‌ای از خودت فاصله بگیری، جان تو همچون قصر و خانه‌ای برای خداست.
ملت و مذهب محمد گیر
تا مطهر شوی ز هر چه خطا است
هوش مصنوعی: به ملت و دین پیامبر محمد وابسته شو تا از هر گونه خطا و ناپاکی پاک و مطهر گردی.