قاسم انوارشمارهٔ ۱۲۶
صبا چه گفت بگوش چمن که خندانست؟
میان صحن گلستان خروش مستانست
چه حالتست سمن را که سرگران شده است؟
چه بود سرو سهی را که پای کوبانست؟
چه حالتست که نرگس پیاله می دارد؟
چه حکمتست که غنچه بشکل پیکانست؟
چه بود لاله سیراب را که سرمستست؟
بگو که زلف سمن از چه رو پریشانست؟
شراب حب ازل ریختند بر عالم
فروغ باده ز ذرات کون تابانست
بصورت دو جهان سر عشق ظاهر شد
کنون بر تبت انسان رسید، انسانست
چه باشد انسان؟ مجموعه اصول و فروع
چه باشد انسان؟ مقصود کان و ماکانست
چه باشد انسان؟ خم خانه می ازلست
چه باشد انسان؟ سلطان ملک عرفانست
چه باشد انسان؟ آیینه خدای نمای
چه باشد انسان؟ مرآة کفر و ایمانست
بیار، ساقی، از آن باده سبک روحان
که مرهم دل ریشست و راحت جانست
بگو بناصح: تا بیش ازین محال مگوی
که قاسمی بیهمه حال مست و حیرانست
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
صبا چه گفت بگوش چمن که خندانست؟
میان صحن گلستان خروش مستانست
هوش مصنوعی: نسیم صبحگاهی چه چیزی به گوش گلستان گفته است که پر از شادی و خنده است؟ در وسط باغ گل، صدای خوشی مانند دلشادانی‌های عاشقانه به گوش می‌رسد.
چه حالتست سمن را که سرگران شده است؟
چه بود سرو سهی را که پای کوبانست؟
هوش مصنوعی: حال و هوای گل سمن را توصیف می‌کند که به حالت سرمستی افتاده است. و چه مطلبی می‌تواند باشد درباره سرو سهی که با شادی و شور به پایکوبی مشغول است؟
چه حالتست که نرگس پیاله می دارد؟
چه حکمتست که غنچه بشکل پیکانست؟
هوش مصنوعی: این بیت به وصف حالتی عجیب و زیبا اشاره دارد. شاعر از خود می‌پرسد که چه دلیلی دارد که گل نرگس ظاهر زیبا و خاصی را دارد که شبیه پیاله است و همچنین چرا غنچه، که هنوز نشانه‌ای از شکوفایی کامل نیست، شکلی شبیه پیکان به خود گرفته است. این سوالات نشان‌دهنده‌ی کنجکاوی شاعر نسبت به زیبایی‌های طبیعت و رمز و رازهایی است که در آن نهفته است.
چه بود لاله سیراب را که سرمستست؟
بگو که زلف سمن از چه رو پریشانست؟
هوش مصنوعی: چرا لاله‌ای که آب خورده خوشحال و سرمست به نظر می‌رسد؟ بگو به چه دلیلی موهای سمن‌زار بهم ریخته و آشفته است؟
شراب حب ازل ریختند بر عالم
فروغ باده ز ذرات کون تابانست
هوش مصنوعی: عشق و محبت از زمان‌های دور به تمامی جهان پاشیده شده است و این عشق همچون باده‌ای درخشان است که از ذرات هستی نور می‌تاباند.
بصورت دو جهان سر عشق ظاهر شد
کنون بر تبت انسان رسید، انسانست
هوش مصنوعی: عشق در قالب دو جهان نمایان شده و اکنون که انسان بر زمین درک کرده است، خود را واقعی و انسانی می‌بیند.
چه باشد انسان؟ مجموعه اصول و فروع
چه باشد انسان؟ مقصود کان و ماکانست
هوش مصنوعی: انسان چیست؟ او مجموعه‌ای از اصول و مبانی است. انسان به دنبال هدف‌هایی است که هم در عالم وجود دارد و هم در آنچه که وجود ندارد.
چه باشد انسان؟ خم خانه می ازلست
چه باشد انسان؟ سلطان ملک عرفانست
هوش مصنوعی: انسان چه کسی است؟ او همانند خم شراب در آغاز هستی است و نیز همزمان یک سلطان در سرزمین عرفان و معرفت.
چه باشد انسان؟ آیینه خدای نمای
چه باشد انسان؟ مرآة کفر و ایمانست
هوش مصنوعی: انسان چه ویژگی‌هایی دارد؟ او همچون آیینه‌ای است که صفات خدا را نشان می‌دهد. همچنین انسان می‌تواند هم نماد کفر باشد و هم نماد ایمان.
بیار، ساقی، از آن باده سبک روحان
که مرهم دل ریشست و راحت جانست
هوش مصنوعی: بار دیگر، ای ساقی، آن نوشیدنی سبک و دل‌انگیز را بیاور که شفای دل شکسته و آرامش جان است.
بگو بناصح: تا بیش ازین محال مگوی
که قاسمی بیهمه حال مست و حیرانست
هوش مصنوعی: بگو به نصیحت که بیشتر از این سخن محال و ناممکن نگو، چون قاسم در همه حالات مست و گیج است.