گنجور

شمارهٔ ۸۵

ای وزیری که صدر قدر ترا
هست نه خرگه بسیط بساط
تو مطاعی و کاینات مطیع
تو محیطیّ و روزگار محاط
قهر تو موجب ملال و محن
مهر تو مایهٔ سرور و نشاط
بر عالی بساط میمونت
آسمان تنگ‌تر ز سمّ خیاط
پیش عزمت چه خیزد ازگردون
نزد شاهین چه آید از وطواط
پیر عقل ترا زمانه ردا
طفل بخت ترا ستاره قماط
مهر در جنب رای تو سایه
کوه در نزد حلم تو قیراط
چرخ انجام امر و نهی ترا
چیست دانی معلم محتاط
هست منشور احتشام ترا
آسمان صفحه و نجوم نقاط
تو سپهری و سروران انجم
تو کلیمی و مهتران اسباط
خلعتت زیب پیکر حکّام
خدمتت طوق گردن ضبّاط
گوش ارباب فضل و دانش‌ را
نیست الا محامد تو قراط
کلّ مَن غاب عَن حضورک خاب
کُلّ مَن بال عَن و لائک شاط
جنبش خشم تو به گاه عتاب
شورش حشر را مهین اشراط
پیش نطقت حدیث آب خضر
قصهٔ گوهرست و ذکر مخاط
نیل خشم ترا اجل نابل
خط مهر ترا امل خطاط
قهر تو پایمرد مرگ فجا
خشم تو دستیار موت فلاط
آن اساس منیه را بانی
این لباس‌ بلیّه را خیاط
لرزد از سطوت تو پیکر خصم
چون دل عاصی از حدیث صراط
آسمان نظم کار گیتی را
از ضمیر تو کرده استنباط
صاحبا بندهٔ تو قاآنی
که کمین چاکرش‌ بود وطواط
شده از بار حادثات تنش
گوژتر ازکمانهٔ خرّاط
کارش ازکینهٔ فلک فاسد
چون طبیعت ز جنبش اخلاط
آسمان در عتاب او چالاک
چون شترمرغ در شکار قطاط
دهر در یاریش کند تفریط
چرخ در خواریش کند افراط
در تنش از محن فسرده روان
در دلش از الم گسسته نیاط
کارش اینک به سعی تست منوط
زانکه در ملک حکم تست مناط
تا قبیحست نزد اهل خرد
شغل اوباش و شیوهٔ الواط
بارگاه تو قبلهٔ اشراف
آستان تو کعبهٔ اشراط
ذکر خلق تو در نشیب و فراز
شکر جود تو در تلال و رهاط

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای وزیری که صدر قدر ترا
هست نه خرگه بسیط بساط
هوش مصنوعی: ای وزیری که مقام و موقعیت تو بسیار بالا و ارزشمند است، نباید به امور ساده و کم‌ارزش پرداخته و خود را درگیر مسائل پیش پا افتاده کنی.
تو مطاعی و کاینات مطیع
تو محیطیّ و روزگار محاط
هوش مصنوعی: تو مانند یک نعمت هستی و همه چیز در جهان تحت اطاعت توست، تو در مرکز هستی و زمان حول تو می‌چرخد.
قهر تو موجب ملال و محن
مهر تو مایهٔ سرور و نشاط
هوش مصنوعی: عصبانیت و دوری تو باعث ناراحتی و مشکلات است، اما محبت و مهربانی‌ات سبب شادی و خوشحالی می‌شود.
بر عالی بساط میمونت
آسمان تنگ‌تر ز سمّ خیاط
هوش مصنوعی: در این بیت، گفته می‌شود که بر روی سفره‌ی مجلل و زیبا که از نعمت‌ها و خوشی‌ها پر است، آسمان (یا سرنوشت) به خاطر وجود میمونی که در آنجا نشسته، تنگ‌تر شده است. این نشان دهنده‌ی شرایطی است که به خاطر حضور یک موجود خاص، همه چیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد و ممکن است محدودیت‌هایی ایجاد شود.
پیش عزمت چه خیزد ازگردون
نزد شاهین چه آید از وطواط
هوش مصنوعی: در برابر عظمت تو، چه چیزی از آسمان بیرون می‌آید و نزد شاهین چه چیزی از پرنده‌های بی‌خاصیت به دست می‌آید؟
پیر عقل ترا زمانه ردا
طفل بخت ترا ستاره قماط
هوش مصنوعی: پیر خرد و اندیشه تو را زمانه به لباس رفته و عقل تو پوشیده شده است، و در عوض، بخت تو مانند نوزادی در قماط و در پناه ستاره‌ها قرار دارد.
مهر در جنب رای تو سایه
کوه در نزد حلم تو قیراط
هوش مصنوعی: دوستی و محبت تو نسبت به من مانند سایه‌ای است که در کنار کوه قرار دارد؛ یعنی این عشق و محبت بسیار بزرگ و پایدار است.
چرخ انجام امر و نهی ترا
چیست دانی معلم محتاط
هوش مصنوعی: چرخ کارهایی که باید انجام دهی یا نباید انجام دهی، چه چیزی است؟ آیا معلم با احتیاط را می‌دانی؟
هست منشور احتشام ترا
آسمان صفحه و نجوم نقاط
هوش مصنوعی: شخصیت و عظمت تو در آسمان‌ها مانند یک منشور است و ستاره‌ها نقاطی از آن را تشکیل می‌دهند.
تو سپهری و سروران انجم
تو کلیمی و مهتران اسباط
هوش مصنوعی: تو همچون آسمان وسیع و پرستاره‌ای هستی که بر آلام نشسته‌اید و در عین حال، چون مردی بزرگ و محترم از قوم یهود، مقام و رهبری را بر عهده داری.
خلعتت زیب پیکر حکّام
خدمتت طوق گردن ضبّاط
هوش مصنوعی: لباس تو زیبایی بدن فرمانروایان است و زینت تو، گردن بند نظامی‌ها.
گوش ارباب فضل و دانش‌ را
نیست الا محامد تو قراط
هوش مصنوعی: گوش ارباب علم و دانش فقط به ستایش‌های تو توجه دارد.
کلّ مَن غاب عَن حضورک خاب
کُلّ مَن بال عَن و لائک شاط
هوش مصنوعی: هر کسی که از حضور تو غیبت کند، در حقیقت شکست خورده است؛ و هر کس که از نعمت‌های تو دور شود، به ضرر خود کرده است.
جنبش خشم تو به گاه عتاب
شورش حشر را مهین اشراط
هوش مصنوعی: جواب خشم تو در زمان سرزنش، مانند نشانه‌هایی از شورش در جامعه است که به وضوح نمایان می‌شود.
پیش نطقت حدیث آب خضر
قصهٔ گوهرست و ذکر مخاط
هوش مصنوعی: نزدیک گفتارت، داستان آب حیات مانند روایت جواهر و ذکر سخن‌های توست.
نیل خشم ترا اجل نابل
خط مهر ترا امل خطاط
هوش مصنوعی: خشم تو مانند رنگ آبی نیل است و مرگ تو به خط بی‌رحم می‌نوشد. امید تو نیز مانند خطی است که با هنر خوشنویسی به وجود آورده‌ای.
قهر تو پایمرد مرگ فجا
خشم تو دستیار موت فلاط
هوش مصنوعی: خشم و قهر تو باعث می‌شود که مرگ به سراغ من بیاید و تو مانند دستیار مرگ عمل می‌کنی.
آن اساس منیه را بانی
این لباس‌ بلیّه را خیاط
هوش مصنوعی: خیاطی که این لباس را دوخته، به نوعی پایه و اساس آن را بنا نهاده است.
لرزد از سطوت تو پیکر خصم
چون دل عاصی از حدیث صراط
هوش مصنوعی: بدن دشمن به اندازه‌ای از قدرت تو می‌لرزد که دل آدمی گناهکار از یاد راه راست می‌لرزد.
آسمان نظم کار گیتی را
از ضمیر تو کرده استنباط
هوش مصنوعی: آسمان، ترتیب و نظم کارهای جهان را از درون وجود تو برداشت و تعبیر کرده است.
صاحبا بندهٔ تو قاآنی
که کمین چاکرش‌ بود وطواط
هوش مصنوعی: دوست عزیز، بندهٔ تو قاآنی هستم که همیشه در خدمتت آماده‌ام و به وفاداری خود ادامه می‌دهم.
شده از بار حادثات تنش
گوژتر ازکمانهٔ خرّاط
هوش مصنوعی: به خاطر فشار و مشکلات زندگی، او به گونه‌ای شده که از کمانی که برای قوس و کمان ساخته شده، بیشتر خمیده و شکننده به نظر می‌رسد.
کارش ازکینهٔ فلک فاسد
چون طبیعت ز جنبش اخلاط
هوش مصنوعی: کار او به‌خاطر کینه‌ای که آسمان از او دارد، خراب شده است، مانند طبیعتی که به‌واسطهٔ تغییرات در ترکیب موادش دچار فساد می‌شود.
آسمان در عتاب او چالاک
چون شترمرغ در شکار قطاط
هوش مصنوعی: آسمان در خشم او سریع و چالاک است، مانند شترمرغی که در حین شکار می‌دود.
دهر در یاریش کند تفریط
چرخ در خواریش کند افراط
هوش مصنوعی: دنیا در کمک به او سهل‌انگاری می‌کند و چرخ روزگار در تحقیر او بیش از حد سخت می‌گیرد.
در تنش از محن فسرده روان
در دلش از الم گسسته نیاط
هوش مصنوعی: در بدنش از درد و رنج عمق و خستگی وجود دارد و در دلش از ناراحتی و غم دوری و جدایی احساس می‌کند.
کارش اینک به سعی تست منوط
زانکه در ملک حکم تست مناط
هوش مصنوعی: وظیفه‌اش اکنون به تلاش و کوشش تو وابسته است، زیرا در این سرزمین، حکم و اراده‌ات قاعده‌سازی می‌کند.
تا قبیحست نزد اهل خرد
شغل اوباش و شیوهٔ الواط
هوش مصنوعی: عمل و رفتار اوباش و بی‌فرهنگ، در نظر اهل دانش و خرد پسندیده نیست.
بارگاه تو قبلهٔ اشراف
آستان تو کعبهٔ اشراط
هوش مصنوعی: مکان تو برای افراد با کمال ارزش و اهمیت، همچون قبله‌ای است که همه به سوی آن می‌نگرند و آستان تو، مرکز توجه و احترام است و همچون کعبه‌ای در دل‌های عارفان و گدایان.
ذکر خلق تو در نشیب و فراز
شکر جود تو در تلال و رهاط
هوش مصنوعی: اگر بخواهیم این بیت را به زبان ساده بیان کنیم، می‌توان گفت: یادآوری ویژگی‌ها و صفات تو در شرایط مختلف و در هر زمانی، نشانه‌ای از نعمت و generosity تو است که همیشه درخشان و آزادانه به دیگران می‌رسد.