گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۱۶۲ - مطلع ثالث

ای‌گهر اندرگهر تاجور و شهریار
داور هوشنگ هوش خسرو جم اقتدار
خط‌ کمال تو بود آنکه به یک انحراف
هیات نه چرخ ساخت دایره‌بان آشکار
قطب‌فلک رای تست طرفه‌که برعکس قطب
رای تو درگردش است بر فلک روزگار
در عظمت ‌کاخ تست ثانی ‌گردون ولی
این متزلزل بود وان به مکان استوار
حکم ترا در شکوه نسبت ندهم به‌کوه
زانکه فتد زلزله زابخره برکوهسار
رای ترا در ظهور آینه‌گفتن خطاست
کش به یکی آه سرد چهره شود پُر غبار
دست سخای ترا ابر نخوانم از آنک
دست تو گوهرفشان ابر بود قطره بار
طبع عطای ترا بحر نگویم از آنک
این صدف آرد پدید وان‌گهر شاهوار
گر به نهم آسمان حکم تو لنگر شود
مدت سالی شود ساعت لیل و نهار
ور به چهارم سپهر عزم تو آرد شتاب
چرخ شب و روز را صفر نماید به‌کار
هر که به یک سو نهد با تو طریق بهی
باد دلش پر ز خون چون طبقات انار
نطفهٔ بدخواه تو نامده اندر رحم
از فزع تیغ تو خون شود اندر زهار
ملک زمین آن تست ‌کوش‌ که از تیغ تو
زیر نگین آوری مملکت نه حصار
صاعقه با خس نکرد برق به خاشاک نی
آنچه‌ کند با عدو تیغ تو در کارزار
همچو تهمتن تراس نصرت سیمرغ بخت
زال فلک را برآر دیده چو اسفندیار
پادشها چون حبیب وصف تو نادر نمود
به‌ که‌ کند بر دعا وصف ترا اقتصار
گرچه مدیح ترا طول سخن درخورست
لیک نکوتر بود در همه‌جا اختصار
تا که به گیتی بود خاک زمین را سکون
تاکه به عالم بود دور فلک را مدار
باد ز عزمت زمین همچو فلک با شتاب
باد ز حزمت فلک همچو زمین پایدار

اطلاعات

وزن: مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای‌گهر اندرگهر تاجور و شهریار
داور هوشنگ هوش خسرو جم اقتدار
هوش مصنوعی: ای گوهر گرانبها، که در دل تاج و تخت شاهان و داوران جا داری، به یاد هوشنگ و خسرو، نماد قدرت و اقتدار، درخشان و زیبا هستی.
خط‌ کمال تو بود آنکه به یک انحراف
هیات نه چرخ ساخت دایره‌بان آشکار
هوش مصنوعی: کمال تو به حدی است که با یک تغییر در ساختار، به راحتی می‌توانی نظم و زیبایی را به وجود آوری.
قطب‌فلک رای تست طرفه‌که برعکس قطب
رای تو درگردش است بر فلک روزگار
هوش مصنوعی: سرنوشت و تقدیر تو مانند قطب نمایی است که جهت‌گیری‌اش به نوعی برعکس مسیر زندگی تو عمل می‌کند و در واقع، روزگار به گونه‌ای دیگر به چرخش درمی‌آید.
در عظمت ‌کاخ تست ثانی ‌گردون ولی
این متزلزل بود وان به مکان استوار
هوش مصنوعی: در این بیت بیان شده که عظمت کاخ تو مانند گردون (فلک) است، اما این کاخ بی‌ثبات و متزلزل است، در حالی که آنچه در مکان ثابت و استوار است، خود سبکی و پایداری بیشتری دارد.
حکم ترا در شکوه نسبت ندهم به‌کوه
زانکه فتد زلزله زابخره برکوهسار
هوش مصنوعی: من مقام و عظمت تو را به کوه نسبت نمی‌دهم، زیرا زلزله‌ای ممکن است به کوه آسیب بزند.
رای ترا در ظهور آینه‌گفتن خطاست
کش به یکی آه سرد چهره شود پُر غبار
هوش مصنوعی: نظر تو درباره‌ی پیدایش و روشن شدن در آینه گفتن اشتباه است، زیرا با یک آه سرد، چهره‌ات پر از غبار می‌شود.
دست سخای ترا ابر نخوانم از آنک
دست تو گوهرفشان ابر بود قطره بار
هوش مصنوعی: دست بخشنده تو را به مانند ابر نمی‌نامم، زیرا دست تو به قدری پرارزش است که مانند طلای ناب از آن جواهر می‌ریزد و هر قطره‌اش ارزشمند است.
طبع عطای ترا بحر نگویم از آنک
این صدف آرد پدید وان‌گهر شاهوار
هوش مصنوعی: خصلت و ویژگی‌های تو را مانند دریا نمی‌دانم، زیرا این صدف است که آن گوهر باارزش و شاهوار را به وجود می‌آورد.
گر به نهم آسمان حکم تو لنگر شود
مدت سالی شود ساعت لیل و نهار
هوش مصنوعی: اگر فرمان تو در آسمان مستقر شود، زمان به‌گونه‌ای تغییر می‌کند که روز و شب به یک سال تبدیل می‌شود.
ور به چهارم سپهر عزم تو آرد شتاب
چرخ شب و روز را صفر نماید به‌کار
هوش مصنوعی: اگر ارادهٔ تو قوی باشد، حتی زمان و حرکت شب و روز هم قادر به توقف نخواهند بود و تو می‌توانی آن‌ها را بی‌اثر کنی.
هر که به یک سو نهد با تو طریق بهی
باد دلش پر ز خون چون طبقات انار
هوش مصنوعی: هر کسی که با تو راهی نیکو را اختیار کند، دلش مانند دانه‌های انار سرشار از عشق و اشتیاق می‌شود و گویی که دلش پر از خون است.
نطفهٔ بدخواه تو نامده اندر رحم
از فزع تیغ تو خون شود اندر زهار
هوش مصنوعی: اگر نطفهٔ کسی که به تو حسد می‌ورزد و نیت بد دارد، هنوز در بدنش شکل نگرفته، این به این دلیل است که ترس از تیغ تو باعث می‌شود که خونش در رگ‌ها متوقف شود و به زحمت بیفتد.
ملک زمین آن تست ‌کوش‌ که از تیغ تو
زیر نگین آوری مملکت نه حصار
هوش مصنوعی: اکنون سرزمین تحت اختیار توست؛ سعی کن که با قدرت و توانایی‌ات، کشور را تحت کنترل خود درآوری، نه اینکه تنها به تدابیر محافظتی محدود باشی.
صاعقه با خس نکرد برق به خاشاک نی
آنچه‌ کند با عدو تیغ تو در کارزار
هوش مصنوعی: صاعقه با درختان خشک و نابود شده کاری ندارد؛ بلکه آنچه تیغ تو در میدان جنگ با دشمن انجام می‌دهد، بسیار بزرگ‌تر و تأثیرگذارتر است.
همچو تهمتن تراس نصرت سیمرغ بخت
زال فلک را برآر دیده چو اسفندیار
هوش مصنوعی: همچون تهمتن، از قدرت و نصرت سیمرغ بهره‌مند شو. مانند زال، که در تعیین سرنوشتش تحت تاثیر آسمان و فلک است، چشمانت را به مانند اسفندیار بگشای و به سوی پیروزی بنگر.
پادشها چون حبیب وصف تو نادر نمود
به‌ که‌ کند بر دعا وصف ترا اقتصار
هوش مصنوعی: پادشاهان مانند دوستان و محبوبان تو را به عنوان وصفی نادر و بی‌نظیر یاد کردند، پس چه کسی می‌تواند در دعا و درخواست‌های خود تنها به وصف تو بسنده کند؟
گرچه مدیح ترا طول سخن درخورست
لیک نکوتر بود در همه‌جا اختصار
هوش مصنوعی: هرچند سرودن و ستودن تو نیاز به گفتار طولانی دارد، اما در تمامی موارد، مختصر و کوتاه گفتن بهتر است.
تا که به گیتی بود خاک زمین را سکون
تاکه به عالم بود دور فلک را مدار
هوش مصنوعی: تا زمانی که در جهان خاک زمین وجود دارد، زمین آرام خواهد بود؛ و تا زمانی که در عالم، حرکت افلاک ادامه دارد، حرکات آنها نیز ادامه خواهد یافت.
باد ز عزمت زمین همچو فلک با شتاب
باد ز حزمت فلک همچو زمین پایدار
هوش مصنوعی: باد به خاطر عظمت تو، زمین را با سرعتی مانند آسمان به حرکت درمی‌آورد. و به خاطر بزرگی تو، آسمان نیز به استواری زمین باقی می‌ماند.