گنجور

غزل شمارهٔ ۲۳۶

زان سبب جان آفرینش جان روشن لطف کرد
تا همایون سایه‌اش را بندگی از جان کند
چون وجودش نیک خواه شاه جم جاه است بس
فرصتش بادا که نیکیهای بی پایان کند
نیک حال و نیک فال و نیک خوی و نیک خواه
نیک بخت آن کس که با وی جنبش جولان کند
پاک یزدان فطرت پاکش ز پاکی آفرید
تا تمام عمر میل صحبت پاکان کند
شب در ایوانی که از جاهش حکایت کرده‌اند
صبح کیوان فلک تعظیم آن ایوان کند
سخت پیمان‌تر ندید از وی جهان سست عهد
مرد می‌باید که با مردی چنین پیمان کند
گر ز معماری ندارد اطلاعی پس، چرا
فکر آبادی برای هر دل ویران کند
هر لئیمی را که بر خلق خوش او راه نیست
کی مشام خلق را مشکین و مشک افشان کند
هر کسی بر خوان هستی خورده نانش را بسی
خود چنین کس را خدا البته صاحب نان کند
هر دلی کز نعمت الوان او آسوده نیست
عنقریب از آتش جوعش قضا بریان کند
هر ز پا افتاده پیری را گرفت از لطف دست
من جوان مردی ندیدم کاین همه احسان کند
کو جوادی همچو او کاندر حق بیچارگان
هر چه مقدورش بود در عالم امکان کند
داغ دلها را به دست مرحمت مرهم نهد
درد جانها را ز فرط مکرمت درمان کند
یارب از خم‌خانه‌ات پیمانه‌اش در دور باد
تا فلک ساقی صفت گردد زمین دوران کند
خضرسان از چشمهٔ احسان هستی بخش نوش
جرعهٔ باقی بنوشد عمر جاویدان کند
بر فروغی لازم است اوصاف این بخشنده را
زیور دفتر نماید زینت دیوان کند

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

زان سبب جان آفرینش جان روشن لطف کرد
تا همایون سایه‌اش را بندگی از جان کند
هوش مصنوعی: به همین خاطر، خالق زندگی با رحمت خود، جان روشن را آفرید تا سایه پر برکتش را بندگی از دل به عهده بگیرد.
چون وجودش نیک خواه شاه جم جاه است بس
فرصتش بادا که نیکیهای بی پایان کند
هوش مصنوعی: وجود او برای شاه جم (نماد سلطنت و قدرت) بسیار ارزشمند است؛ بنابراین او باید از این فرصت استفاده کند و کارهای خوب و نیکوی بی‌پایانی انجام دهد.
نیک حال و نیک فال و نیک خوی و نیک خواه
نیک بخت آن کس که با وی جنبش جولان کند
هوش مصنوعی: آدمی که در شرایط خوب و خوشی به سر می‌برد و دارای ویژگی‌های مثبتی است، در کنار او بودن و ارتباط داشتن می‌تواند موجب خوشبختی و خوشحالی باشد.
پاک یزدان فطرت پاکش ز پاکی آفرید
تا تمام عمر میل صحبت پاکان کند
هوش مصنوعی: خالق بی‌نظیر، فطرتی پاک و خالص به انسان بخشید تا او در تمام طول زندگی‌اش تمایل به همراهی با افراد پاک داشته باشد.
شب در ایوانی که از جاهش حکایت کرده‌اند
صبح کیوان فلک تعظیم آن ایوان کند
هوش مصنوعی: در شب، در ایوانی که داستانش نقل شده، صبح زود ستاره کیوان به خاطر آن ایوان سر تعظیم فرود می‌آورد.
سخت پیمان‌تر ندید از وی جهان سست عهد
مرد می‌باید که با مردی چنین پیمان کند
هوش مصنوعی: در دنیا، کسی را ندیدم که به اندازه او در نگه داشتن پیمان سست باشد. مردی باید با چنین فردی، که به آسانی پیمان شکنی می‌کند، به اصطلاح مردانه برخورد کند.
گر ز معماری ندارد اطلاعی پس، چرا
فکر آبادی برای هر دل ویران کند
هوش مصنوعی: اگر کسی از هنر معماری چیزی نداشته باشد، چرا در فکر ساختن و آبادانی برای دل‌های ویران باشد؟
هر لئیمی را که بر خلق خوش او راه نیست
کی مشام خلق را مشکین و مشک افشان کند
هوش مصنوعی: هر فرد پست و رذلی که بر خلق و خوی خوب دیگران راه ندارد، چگونه می‌تواند معطر و خوشبو باشد و بوی خوب را به دیگران منتقل کند؟
هر کسی بر خوان هستی خورده نانش را بسی
خود چنین کس را خدا البته صاحب نان کند
هوش مصنوعی: هر فردی که از سفره وجود و زندگی بهره‌مند شده، باید قدردان نعمت‌هایی باشد که دریافت کرده است. بدون شک، کسی که این ارزش‌ها را درک کند و شکرگزار باشد، به لطف خداوند به طور حتم از برکت‌های بیشتری بهره‌مند خواهد شد.
هر دلی کز نعمت الوان او آسوده نیست
عنقریب از آتش جوعش قضا بریان کند
هوش مصنوعی: هر دلی که از نعمت‌های مختلف خدا آرامش ندارد، به زودی از شدت گرسنگی به هلاکت خواهد رسید.
هر ز پا افتاده پیری را گرفت از لطف دست
من جوان مردی ندیدم کاین همه احسان کند
هوش مصنوعی: هر پیر و ناتوانی که به کمک و لطف من نیاز داشت، دستش را گرفتم. اما هرگز جوانمردی ندیدم که اینقدر به دیگران خوبی کند و احسان کند.
کو جوادی همچو او کاندر حق بیچارگان
هر چه مقدورش بود در عالم امکان کند
هوش مصنوعی: شخصی مانند او را در نظر بگیر که برای یاری بیچارگان تا حد ممکن تلاش می‌کند و هر کاری که از دستش برآید در این دنیا انجام می‌دهد.
داغ دلها را به دست مرحمت مرهم نهد
درد جانها را ز فرط مکرمت درمان کند
هوش مصنوعی: دل های پریشان را با مهربانی خود تسکین می‌دهی و دردهای جانکاه را با لطف و محبتت درمان می‌کنی.
یارب از خم‌خانه‌ات پیمانه‌اش در دور باد
تا فلک ساقی صفت گردد زمین دوران کند
هوش مصنوعی: خداوندا، ای کاش که جام می از خم‌خانه‌ات در دستان ما باشد تا به این وسیله زمین بتواند همچون آسمان به ما نوشیدنی بدهد و به ما صفای روح بخشد.
خضرسان از چشمهٔ احسان هستی بخش نوش
جرعهٔ باقی بنوشد عمر جاویدان کند
هوش مصنوعی: خضرسان از چشمهٔ احسان و زندگی‌بخش، جرعه‌ای از نوش باقی را می‌نوشند و عمر جاویدان به دست می‌آورند.
بر فروغی لازم است اوصاف این بخشنده را
زیور دفتر نماید زینت دیوان کند
هوش مصنوعی: برای درخشیدن و زیبایی دفتر زندگی، لازم است که ویژگی‌های این بخشنده را به آن بیفزاییم و این اوصاف، زینت‌بخش دیوان ما شوند.

حاشیه ها

با سلام در مصرع دوم بیت دهم عنقریب بصورت عن قریب تایپ شده که نامانوس است
---
پاسخ:عن قریب مطابق پیشنهاد شما و ضبط لغتنامه‌ی دهخدا تغییر اعمال شد.