در مصرع " زمین شش شد و آسمان گشت هشت " یعنی اینکه از شدت ازدیاد سواران و در گیری عظیم آنها آنقدر گرد از زمین بلند شد تا اینکه یک طبقه از طبقات زمین کسر و به آسمان اضافه گردید .

پنج بیت مانده به آخر
ز گرد سواران در آن پهن دشت
اصلاح شود به
ز سم ستوران در این پهن دشت
با تشکر

می تواند "ابری برآمد زُکنج" درست باشد. زیرا زُکنج، ظرفی سوراخ سوراخ است و "ابر زُکنج" می تواند به ریزش فراوان آب از ایر اشاره داشته باشد.
به کار بردن نام به جای صفت را در بیت های دیگری از شاهنامه هم داریم. برای نمونه:
سالار شیر در:
سران سپه مهنران دلیر
کشیدند صف پیش سالار شیر
و نیز مرد بیداد در:
رسید آنگهی تنگ در شاه روم
خروشید کای مرد بیداد شوم

بیت معروف زال در باره افراسیاب از قلم افتاده، شود کوه اهن چو دریای اب اگر بشنود نام افراسیاب.

سلام.
یکی از بیت های بسیار قوی در این پاره از شاهنامه(و شاید حتی در سراسر آن) همین است که حکیم فرمود:
ز گرد سواران در آن پهن دشت
زمین شد شش و آسمان گشت هشت
1. طبق سنن ادبی فارسی و نیز آموزه های دینی(قرآن) هقت زمین و هفت آسمان وجود دارد. تصویرسازی فردوسی: از بس سواران در آن دشت پهن، گرد و خاک بر پا کردند، که یکی از لایه های زمین به اسمان رفت. لذا زمین شش لایه شد و آسمان هشت لایه.
2. موازنه میان گرد و پهن و دشت
3. طباق میان آسمان و زمین
4. سجع(یا قافیه درونی) در هشت و گشت.

احتراما در بیت ز 'هنگ' سپهدار تغییر کند به ز 'سنگ' به معنی سنگینی. چنانچه اشتباه میکنم. بفرمایید

احمد جان
ز هنگ سپهدار و چنگ سوار
نیامد دوال کمر پایدار
هنگ نیز به مانای سنگینی ست
از سنگینی سپهدار .

درود محسن جان
کلمه‌ی مانا هم معنی مانند می‌باشد و در معرفی موارد مشابه می‌توان از آن بهره برد؛ به کار بردن آن به جای کلمه‌ی معنی درست نمی‌نماید..

.. گرامی
میدانم ، بارها هم به من و هم به دوستانی که این لغت را به کار می برند تذکر داده اند ، ولی کو گوش شنوا.
لغت جالبی ست یادگار از دوستان غایب ،
لغات را و معنای آنرا مردم می سازند ، دوستان به کار گرفتند و هنوز تعدادی دیگر .
من و دوستان آنرا به معنا تعبیر می کنیم .
امید که رنجیده خاطر نشوید
پایدار باشید

خاطرت همواره شاد، دوست عزیز

نمی‌دانم چه حسن و لطفی دارد برای واژه‌ای که از قبل در چند معنی به کار برده شده، کاربرد جدیدی بیافرینیم..

این بنده کار بردی نساخته ام ، آنچه دوستان آوردند چون فارسی بود و نزدیک به مترادف به مذاق من هم خوش آمد.
ضمناً کتاب لغتی دیدم که آنچه درو بود در غرفه ی هیچ عطاری یافت نمی شد . لغاتی بدیع و من درآوردی چون :خفن!!!!!!
فرهنگستان نو پردازان بسیار فعال است

شنگرف به چه معناست؟

سلام
بیت زگرد سواران در آن پهن دشت .... گر چه بیت قوی ایست اما گویا الحاقی است

با درود
در بیت ؛
ز گرد سواران در آن پهن دشت/ زمین شش شد و آسمان گشت هشت
کلمه «گرد سواران» به اشتباه ذکر شده و درست آن «سم ستوران» می باشد.
ز سم ستوران در آن پهن دشت/ زمین شش شد و آسمان گشت هشت
عنایت داشته باشید که اشاره داره به هفت مرتبه بودن زمین و آسمان که در این کارزار از شدت کوبیدن سم چهارپایان و ستوران یک لایه از زمین جدا گشته و به آسمان افزون گردیده.
سپاس فراوان

چه پوشد کجا برافرازد درفش
که پیداست تابان درفش بنفش
تصحیح شود به:
چه پوشد کجا برفرازد درفش

در تمام بیت ها واژه ی <> به جای <> به کار رفته که نادرست است.
1.<> در اوستایی به معنی پسر عمو است و ربطی به <> ندارد.
2. ترکان در اواسط دوران ساسانی به آسیای میانه وارد شدند، اما بخش کیانی شاهنامه، به گفته ی برخی مربوط به دوران اشکانی، و به گفته ی برخی دیگر مربوط به دوران پیش از هخامنشی است. در هر دو حالت تورانیان که در آسیای میانه زندگی می کردند و با ایرانیان می جنگیدند، فامیل های دور ما بودند و ربطی به ترکان ندارند.

حاشیه قبلی درباره ی بکار رفتن نادرست واژه ی ترک به جای توز بود. اما شوربختانه به درستی چاپ نشد.
در بسیاری از ابیات به جای (توران) واژه ی (ترکان) نوشته شده که نادرست است و در حاشیه ی پیشین توضیح دادم که چرا اینگونه است.

این داستان از زیباترین شاهکارهای فردوسی  در شهنامه است بنگرید که چگونه پور دستان را از گرز سام می شناسند و هنوز نام رستم را نمی دانند
-
دگر وازه هنگ است که چه زیباست -  این وازه را هنوز در استان فارس استفاده میکنند

تور و ترک هردو یکی است  مانند تازی و تازیک - اما ترکان شاهنامه هیچ پیوندی با ترکان چین که غزها و مغولان از انان هستند و  در سده  سه و چهار هجری  به کاشغر امدند و سپس از سیحون گذشتند پیوندی با ترکان و توران ایرانی ندارد

بر امد خروشیدن دارو کوب
درخشیدن خنجر و زخم چوب

آفرین و هزاران آفرین بر روان ان استاد بزرگ - دار -  کوب-  بر - دَه - در - گیر  برید  - ۰ اندر دهید - اینها از فرمانهای فرماندگان  به هنگام جنگ تست برید برابر  حمله است 
زخم  زدن است که به عربی انرا ضرب کویند امروز بهه ریش میگوییم زخم
 - دار در جنگ چندین چم دارد   فرمان  ایستادگی  و استادگی و بازداری و هشیاری -

همی خواست بردنش پیش قباد
 دهد روز جنگ نخستینش یاد
-
بر آن ترک سیمین  و زرین کمر
بخون شد سر از چاک چاک تبر
سر از چاگ چاگ تبر غمی نمیشود  شکافته میشود بر ان -


 که ان ترک در جنگ نر اژدهاست
در آهنگ و در کینه ببر است راست
 ابر کینه نمیشناسد آهنگ نمیشناسد هرجا باد بردش میرود  هیچ پیوندی با نر آژدها ندارد - چه اندازه به شاهنامه دستبرد  زده اند

جهان آفریننده یار منست
 سر اخنر اندر کنار منست

درفشش سیاه است و خفتان سیاه
ز آهنش بازو ز آهن کلاه
چگونه میتوان باور کرد که فردوسی واژه بازو را  بنهد و ساعد اورد ؟‌




فردوسی بی هیچ کینه و دگر ستیزی  از اغاز میخواسته  یک شاهنامهه پاک و شسته رفته بسراید  و سخنش بیخته و درست باشد  ان زمان زبان پارسی بسیار پاک بود و دبیران هم که این همه عربی در سخنشان است انرا  از روی عربی دانی اوردند

به پیش سپاه امد افراسیاب
 چو کشتی که بادش برارد ز اب

چو رستم ورا دید بفشرد ران
 به گردن براورد گرز گران
 چو تنگ اندر اورد با او زمین
فرو کرد گرز گران را به زین
  به بند کمر اندر اورد چنگ
 براوردش از پشت زین پلنگ
همی خواست  بردنش  پیش قباد
 دهد جنگ روز نخستینش یاد


ای جانم ای جانم  دیوانه کننده است - میدانید  که  این جنگ در کودکی رستم بود و نخستین جنگ رستم  است

میگوید  میخواست   نخستین  جنگ   را  یادش دهد

شاهکارست   گواژه های فردوسی  جای دگر  در رژه  بلوچان  به پیش نماینده شاه چین که  با سپاه  به مرز ایران امده بود تا ایران را بگیرد گوید
به چینی نمودند شاهی کراست
 درگاو تا پشت ماهی کراست
-
 یاجای دگر گوید
 پیاده  بیاموزمت کارزار
 -
 ز هنگ  سپهدار و چنگ سوار
 نیامد دوال کمر پایدار
 گسست و به خاک اندر امد سرش
 سواران گرفتند گردابرش

درود بر تدوین کنندگان

دو بیت معروف ذیل از این بخش حذف شده است :

بروز نبرد آن یل ارجمند

به تیر و کمان و به گرز و کمند

برید و درید و شکست و ببست

یلان را سر و سینه و پای و دست

توضیح اینکه این دو بیت اصطلاحا موقوف المعانی و یکی از کاملترین نمونه های صنعت لف و نشر میباشد که فقط بیت دوم در حاشیه چاپ امده است!

درود ,هم میهنانی که بیت حکیم فردوسی "چنین گفت پیغمبر راستگوی/// زگهواره تا گور دانش بجوی " را از فردوسی ندانسته اند, اگر تصورشان اینست که پیغمبر اسلام مراد فردوسی درین شعر است باید گفت که چنین نیست و مقصود فردوسی زرتشت بزرگ است که راستی و درستی همواره از شعار ها و آموزه های او بوده و بهیچ وجه مقصود او مسلمانان نیستند که برای کوچکترین خواسته ای دروغ میگویند و به آموزش و فرا گرفتن دانش توسط زنان اهمیت نمیدهند که امروز حتی در میان مسلمانان آنرا میبینید. طالبان و داعش و دیگر بنیاد گرایان.