اطلاعات
وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
بیت القصیده همه خیل سخن وران
شه بیت جنس نظم همه مدح گستران
هوش مصنوعی: شاعر بزرگترین و بهترین شاعران را مورد ستایش قرار میدهد و به برتری و مقام بلند آنها در هنر شعر اشاره میکند. او بیان میکند که تمام زیباییهای ادبیات و نظم در مدح و ستایش شخصیتها و ویژگیهای برجسته آنها تجلی مییابد.
حمد و ثنای پادشهی دان که از رهش
یکپاره سنگ شد گهر عالی افسران
هوش مصنوعی: ستایش و شکرگزاری پادشاهی را بر عهده بگیر که به خاطر مسیر او، سنگی به جواهراتی ارزشمند برای تاج و تخت تبدیل شده است.
تقدست کبریاه عن ادراک المتعلقین و تنزهت آلامه احصار المتکلمین الالاله الخلق و الامر تبارک الله رب العالمین.
هوش مصنوعی: عظمت و بزرگی خداوند فراتر از درک و فهم بندگان است و وجود او از هر گونه محدودیت و نقصی پاک و دور است. او خالق و فرمانروای همه موجودات است و برتر از آن است که توصیف شود. خداوند، پروردگار جهانیان، مورد ستایش قرار میگیرد.
حسن کلام قافیه سنجان سحر فن
لطف ادای نکته وران شکر شکن
هوش مصنوعی: زیبایی کلمات و قافیهها در شعر، مانند سحر و جادو است که با شکوه و لطافت ادای نکات ظریف و دلنشین را به تماشا میگذارد.
نعت شهی سزد که بتأئید ذی المنن
بنموده ماه معجزش از مطلع سخن
هوش مصنوعی: ستودن مقام و ویژگیهای بزرگ یک سرور شایسته است، چرا که با لطف و کرامتش، نور معجزهاش از کلامش نمایان شده است.
صلی الله علیه و آله صواحب دیوان النبوة و نواظم ارکان المروة. اما بعد معروض رای صایب مرفوع فکر ثاقب ارباب خرد و خبرت و اصحاب ذکا و فطنت که شکوفه ریاض عالم بلکه شجره بنی آدمند به آنکه چون رشته خلوص ارادت و کمند رسوخ اطاعت این کمینه بی بضاعت بحبل المتین تصرف و اقتدار حضرت هدایت منزلت و ولایت منقبت.
هوش مصنوعی: سلام و درود بر پیامبر و یاران او. پس از آن، میخواهم به تفکر و نظر خردمندان و دانایان اشاره کنم که مانند شکوفههای علم و درختان انسانیت هستند. با توجه به اینکه وقتی که اراده خالص و اطاعت خاضعانه را به دست میآوریم، میتوانیم به کمک قدرت و هدایت الهی، به مقام والای ولایت و فضیلت دست یابیم.
در یکتای بحر نیک نامی
امام زمره اقطاب جامی
هوش مصنوعی: در دریای بزرگ و بینظیر، امامی با نام نیک وجود دارد که میتواند رهبری گروهی از شخصیتهای بزرگ را بر عهده داشته باشد.
قدس الله تعالی روحه متصل بود و خاطر شکسته بامتثال اوامر و نواهی آن جناب متوسل. همواره فرمان لازم الاشاعه و امر واجب الاطاعه آن حضرت این کمترین را بدان مأمور می داشت که گاهی عنان سخن را از وادی ترکی بصوب فارسی منصرف گرداند و زمام نظم را از ادای ترکانه بجانب لغت فرس منعطف سازد و اگرچه انقیاد امر ایشان بر سر و چشم لازم بود و اتباع آن به جان و دل متحتم اما بر حسب الامور مرهونته باوقاتها در ایام حیات با برکات آن حضرت بحسب تقدیر بران امر مجال مبادرت نبود و ایام نافرجام به هیچ حال مساعدت ننمود تا آنکه از لسان کریم البیان حضرت سلطان سلطان نشان ملا ذالثقلین کهف الخافقین.
هوش مصنوعی: روح مقدس و بلند مرتبه او همیشه به اجرا و پیروی از دستورات و نواهی آن بزرگوار متعهد بوده است. او همواره مرا موظف میساخت که گاهی از زبان ترکی به سمت زبان فارسی تغییر جهت دهم و شیوهی نظم را از بیان به زبان ترکی به سوی زبان فارسی هدایت کنم. اگرچه پیروی از دستورات او واجب و ضروری بود و تبعیت از آن با کمال محبت و دلگرمی لازم مینمود، اما به دلایلی در زمان حیات آن بزرگوار، امکان اقدام به این کار به صورت عملی وجود نداشت و ایام نامساعد مانع از آن بود تا اینکه از زبان عالم برجستهای به نام ملا ذالثقلین، خبری متفاوت و جالب به گوش رسید.
سایه حق مهر سکندر جناب
کآمده هم سایه و هم آفتاب
هوش مصنوعی: سایهی حقیقت، مظهر قدرت و عظمت سکندر است که همواره در کنار او قرار دارد، هم به مانند سایه و هم به مانند نور آفتاب.
بازوی ملت قوی از جهد او
دین علم افراخته در عهد او
هوش مصنوعی: قدرت و توانایی ملت ناشی از تلاش و کوشش اوست و در زمان او علم و دانش به اوج خود رسیده است.
السلطان بن السلطان معز السلطنت و الخلاقة ابوالغازی سلطان حسین بهادر خان خلد الله تعلی فی الثریا اعلامه و نفذ بین الخافقین او امره و احکامه که ربقه عبودیت و رابطه چاکری این کمینه بارستان رفیع الشأن آن حضرت ارثا و اکتسابا متحقق است و علاقه تلمذ و شاگردی در صنعت شعر و اسلوب نظم به نسبت طبع سخن شناس و ذهن خرد اقتباس آن حضرت متیقن هم بدان نوع مأمور گشت و بعد از امداد توفیق و سعادت تأید در تاریخ اثنین و تسعمایه (نهصد و دو هجری برابر با هزار و چهارصد و نود و هفت میلادی) تسوید قصیده چند که تصدیر این چنین نظم بدان لایق بود و تسطیر آن در مبادی این اسلوب مناسب می نمود بر وفق عدد جهات سته اتفاق افتاد.قصیده اول که سخن گذاری مبتنی بر ادای محامد حضرت باری بود تسمیه اش را «روح القدس » نازل گشت و ثانی که از رشح زلال نعمت نبوی و فیض سرچشمه مدح مصطفوی مترشح بود به «عین الحیات » اتسام یافت و ثالث که بر طریقه «بحرالابرار» امیرخسرو دهلوی بر تحفه نثار حضرت مخدومی قطب الانامی محتوی بود از لسان فکرت به «تحفة الافکار» موسوم شد و رابع که مواعظ سودمند و نصایح دلپسندش اهل دل را سرمایه فتوح و ارباب ریاضت را بمثابه غذای روح بود به «قوت القلوب » نامزد گشت و خامس که بشرف مدحت گذاری حضرت شهریاری که شکر نعمتش مستلزم سعادت ابدی و دعای دولتش مستتبع نجات سرمدی است مزین به «منهاج النجات » تسمیه پذیرفت و سادس که بامداد نسایم ریاض فضل و عطا شرف تتبع قصیده «مرآت الصفا» یافته بود به «نسیم الخلد» مخاطب گشت و مجموع آنها به «سته ضروریه » نامور آمد. رجا واثق و اهل صادق که اگر روزی چند دست اجل صحیفه امل را منطوی نگرداند و باد نیستی چراغ کلبه هستی را فرو ننشاند هر چه در مسوده است پریشان از این اسلوب رقم ثبت یابد و خاطر شکسته بجمع شتابد.مأمول از محاسن عادات کرام و مکارم اخلاق انام آنکه اگر خللی بینند ذیل اصلاح بران گمارند و آنرا از قبیل سهو داشته از مقوله غباوت و جهل نشمارند و السلام من اتبع الهدی.
هوش مصنوعی: سلطان حسین بهادر خان، که خلیفه و سلطان است، شهرت و مقامش در تاریخ جاودانه است. او دستوراتش را به خوبی در میان مردم منتشر کرده و رابطه بندگی و خدمتگذاری من به او از ارث و کسب به دست آمده است. من به عنوان شاگرد در هنر شعر و سبک نظم، تحت تأثیر ذوق و ذهن او قرار گرفتم و با کمک توفیق و سعادت، در سال 902 هجری (معادل 1497 میلادی) چند قصیده را سرودم که این نوع نظم شایسته عنوان «قصیده» بود.
قصیده اول درباره ستایش خداوند با نام «روح القدس» آمده است، دومی که از نعمت نبوی الهام گرفته به نام «عین الحیات» شناخته شده و سومی که در سبک «بحرالابرار» امیرخسرو دهلوی نوشته شده به نام «تحفة الافکار» نامیده شد. چهارمین قصیده نصایح دلپذیر برای اهل دل است و به نام «قوت القلوب» معروف گشته، پنجمین نیز درباره مدح سلطانی است که شکر نعمتش باعث سعادت ابدی است و «منهاج النجات» نام گرفته و ششمین درباره فضل و عطا به نام «نسیم الخلد» شناخته میشود. این مجموع قصاید به عنوان «سته ضروریه» شهرت یافته است.
امیدوارم اگر روزی دست تقدیر برگه آرزوهایم را ببندد و زندگی را تیره کند، هر چه را که در این نوشته است بهعنوان یادگار ثبت نمایم و دل شکستهام را جمعآوری کنم. از بزرگواران انتظار دارم که اگر خطایی ببینند، آن را اصلاح کنند و چنین خطاهایی را از روی نادانی و جهل ندانند. و سلام بر پیروان هدایت.