شمارهٔ ۱ - بازاز سمن و گل چمن آراست جهان را
بازاز سمن و گل چمن آراست جهان را
جان تازه شد از لطف هوا پیر و جوان را
صورتگر اشجار ز عکس گل و نسرین
سیمای سمن داد شب غالیه سان را
آیینه ی خور خاصیت کاهربا یافت
کز روی گل زرد رباید یرقان را
وقتست که مشاطه گر لاله گشاید
چون نافه ی سربسته سر غالیه دان را
فیض نفس پاک ز بوی گل و لاله
کیفیت می داد کل کوزه گران را
ابر از اثر لطف هوا در دل خارا
شاخ گل صد برگ کند چوب شبان را
آب ز هوس جلوه ی گلهای بهاری
جوید چو حباب از دل دریا جریان را
در آب روان جلوه دهد باد بصد ناز
صد سرو خرامنده و شمشاد چمان را
در قوس قزح برصفت ابروی خوبان
رنگ پر طاوس دهد زاغ کمان را
از فیض هوا بر صفت بزم ریاحین
آرد به سخن سوسن آزاده زبان را
آن اتش گلفام ده امروز که گردون
از چشمه ی خور آب دهد لاله ستان را
وان آب شفق رنگ روان ساز که در جام
آتش زند از جلوه چو گل آب روان را
عالم گذرانست همان به که درین باغ
بی غم گذرانیم جهان گذران را
فیضی که ز سرچشمه ی خورشید نیابی
در دور گل از گردش ساغر طلب آن را
دل جمع کن امروز و ببین از گل این باغ
آن جلوه که فردا بود انوار جنان را
دارد چمن از نامیه انواع لطایف
تا هدیه برد روضه ی سلطان جهان را
سرو چمن آل عبا شاه خراسان
کز سایه سمن سای کند باد وزان را
بر چهره ی وصفش چه محل زیور تقریر
دریاب که حاجت به بیان نیست عیان را
شکر نعمش باز درین مطلع رنگین
بگشاد زبان فاخته ی قافیه خوان را
اطلاعات
وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: چکامه
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
بازاز سمن و گل چمن آراست جهان را
جان تازه شد از لطف هوا پیر و جوان را
هوش مصنوعی: بازار گل و سمن به زیبایی آراسته شده است و هوای لطیف باعث شده تا همه، چه جوان و چه پیر، جان تازهای بگیرند.
صورتگر اشجار ز عکس گل و نسرین
سیمای سمن داد شب غالیه سان را
هوش مصنوعی: هنرمند با دقت و ظرافت از منظره درختان و با الهام از تصویر گل و نسرین، شب را به مانند عطر خوش غالیه درآورده است.
آیینه ی خور خاصیت کاهربا یافت
کز روی گل زرد رباید یرقان را
هوش مصنوعی: آینهای که نور خورشید را منعکس میکند، خاصیتی دارد که میتواند زردی گل را جذب کرده و رنگ زرد را از آن بگیرد.
وقتست که مشاطه گر لاله گشاید
چون نافه ی سربسته سر غالیه دان را
هوش مصنوعی: زمانی است که آرایشگر به گل لاله میرسد و مانند ابر نازکی که در حال باز شدن است، تار و پودهای زیبایی را که در دست دارد، رونمایی میکند.
فیض نفس پاک ز بوی گل و لاله
کیفیت می داد کل کوزه گران را
هوش مصنوعی: نفسی پاک و خوشبو از گل و لاله، به کوزهگران الهام میداد و کیفیت کارشان را بالا میبرد.
ابر از اثر لطف هوا در دل خارا
شاخ گل صد برگ کند چوب شبان را
هوش مصنوعی: باران به خاطر محبت آسمان، در دل زمین خشک، گل زیبا و خوشبوی صد برگ میروید و چوپان را با چوب خود شگفتزده میکند.
آب ز هوس جلوه ی گلهای بهاری
جوید چو حباب از دل دریا جریان را
هوش مصنوعی: آب به دنبال زیبایی گلهای بهاری است، مانند حبابی که از عمق دریا به سطح میآید.
در آب روان جلوه دهد باد بصد ناز
صد سرو خرامنده و شمشاد چمان را
هوش مصنوعی: در آب زنده و جاری، باد با ناز و کرشمه، زیباییهای بسیاری مانند صد درخت سرو و شمشادهایی که به آرامی حرکت میکنند، را به نمایش میگذارد.
در قوس قزح برصفت ابروی خوبان
رنگ پر طاوس دهد زاغ کمان را
هوش مصنوعی: در رنگینکمان، به خاطر زیبایی ابروی معشوقان، زاغ را به پر طاوس تشبیه میکند. يعني زیبایی آن ابرو به قدری است که رنگهای مختلف به آن افزوده میشود و زاغ، که معمولاً سیاه است، در کنار کمان آن زیبایی را به نمایش میگذارد.
از فیض هوا بر صفت بزم ریاحین
آرد به سخن سوسن آزاده زبان را
هوش مصنوعی: هوا به برکت خود، صفای بزم گلها را به زبان گل سوسن میآورد.
آن اتش گلفام ده امروز که گردون
از چشمه ی خور آب دهد لاله ستان را
هوش مصنوعی: امروز آن آتش زیبای سرخ رنگ که آسمان از چشمه خورشید به گلزار لاله میریزد.
وان آب شفق رنگ روان ساز که در جام
آتش زند از جلوه چو گل آب روان را
هوش مصنوعی: از رنگ شفق، آبی به دست بیاور که در جام آتش میدرخشد و مانند گل، زیبایی آب روان را به تصویر میکشد.
عالم گذرانست همان به که درین باغ
بی غم گذرانیم جهان گذران را
هوش مصنوعی: زندگی پر از تغییر و ناپایداری است، بهتر این است که در این باغ و در این دنیای بدون غم زندگی کنیم و از لحظات آن لذت ببریم.
فیضی که ز سرچشمه ی خورشید نیابی
در دور گل از گردش ساغر طلب آن را
هوش مصنوعی: اگر از منبع اصلی و نابِ نور مثل خورشید بهرهمند نشوی، در دورانی که گل در حال چرخش است، انتظار نداشته باش که آن نور را از دستان ساغر (جام) بگیری.
دل جمع کن امروز و ببین از گل این باغ
آن جلوه که فردا بود انوار جنان را
هوش مصنوعی: امروز دل را جمع کن و به تماشای زیباییهای این باغ بپرداز، زیرا فردا جلوهای از نور بهشتی را خواهی دید.
دارد چمن از نامیه انواع لطایف
تا هدیه برد روضه ی سلطان جهان را
هوش مصنوعی: چمن پر از زیباییها و نعمتهای مختلف است که به عنوان هدیهای به بهشت بزرگ و پادشاهی جهان میآید.
سرو چمن آل عبا شاه خراسان
کز سایه سمن سای کند باد وزان را
هوش مصنوعی: درخت سرو زیبای چمن که زیر سایه درخت سمن قرار دارد، به خاطر وجود باد در حال تکان خوردن است. این تصویر نشاندهنده زیبایی و آرامش طبیعت است.
بر چهره ی وصفش چه محل زیور تقریر
دریاب که حاجت به بیان نیست عیان را
هوش مصنوعی: زیبایی و ویژگیهای چهرهاش آنچنان نمایان است که نیازی به توضیح ندارد؛ کلامی را که به زیبایی او بپردازد، لازم نیست، زیرا خود زیباییاش را به وضوح میتوان دید.
شکر نعمش باز درین مطلع رنگین
بگشاد زبان فاخته ی قافیه خوان را
هوش مصنوعی: خدا را شکر که نعمتش در این آغاز زیبا، زبان آن پرنده خوشآواز قافیهگو را باز کرد.