گنجور

شمارهٔ ۱

ای خانه و ضمیر تو خورشید و تیر ملک
ای در نظام دور جهان دستگیر ملک
هم قدر تو شکوه ملوک و صدور دهر
هم صدر تو پناه صغیر و کبیر ملک
در فیض مکرمت قلمت تا شکیب داد
در صدر مملکت کرمت ناگزیر ملک
حصن حصین حزم تو قصر مشید جاه
قصر مشید جاه تو چرخ اثیر ملک
با روزگار دوش چه کرد اقتصار طبع
بخت جوان اهل هنر رای تیر ملک
گفتم بعز جاه که سر بر فلک کشید
دست سخا و مسند فضل از سریر ملک
گفت از شکوه دولت صاحبقران عهد
دستور شرق حاتم ثانی مشیر ملک
جان کرم، جهان معانی، ظهیر دین
مانند روغنست در اجزاء شیر ملک
پی امر تو مباد وضیع و شریف دهر
بی حکم تو مباد قلیل و کثیر ملک
تا ز آفتاب رأی تو کرد اقتباس نور
اجرام روشنند ز بدر منیر ملک

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای خانه و ضمیر تو خورشید و تیر ملک
ای در نظام دور جهان دستگیر ملک
هوش مصنوعی: ای خانه، و در درون تو، خورشید و تیر قدرت و گاهوارهٔ این جهان، تو نگهدارندهٔ این قدرتی.
هم قدر تو شکوه ملوک و صدور دهر
هم صدر تو پناه صغیر و کبیر ملک
هوش مصنوعی: تو همتای عظمت و شکوه پادشاهان و رهبران زمانه‌ای و در عین حال، جایگاه تو امن و پناهگاهی برای همه، بزرگ و کوچک، در این سرزمین است.
در فیض مکرمت قلمت تا شکیب داد
در صدر مملکت کرمت ناگزیر ملک
هوش مصنوعی: اگر قلمت به من لطف و فضل دهد، صبر و تحمل من بیشتر خواهد شد و در بالاترین مقام مملکت تو، سلطنت و حکومت ناچار از آن تو خواهد بود.
حصن حصین حزم تو قصر مشید جاه
قصر مشید جاه تو چرخ اثیر ملک
هوش مصنوعی: تو با اندیشه‌ی محکم و استوارت مانند یک قلعه‌ی مستحکم هستی که در دنیای پرآشفتگی همچون قصر مشید، جایگاه رفیعی دارد. در حقیقت، وجود تو تأثیری نیکو بر آسمان سلطنت و فرمانروایی دارد.
با روزگار دوش چه کرد اقتصار طبع
بخت جوان اهل هنر رای تیر ملک
هوش مصنوعی: این بیت اشاره به تأثیر روزگار بر زندگی فردی دارد که در جوانی خود به هنر و خلاقیت مشغول است. در واقع، شاعر بیان می‌کند که سرنوشت و بخت این جوان هنرمند چگونه با محدودیت‌های موجود مواجه شده است و چقدر زندگی‌اش تحت تأثیر وقایع و اوضاع زمانه قرار گرفته است. در نتیجه، او به نوعی به ناچار است که بخشی از آرزوها و آمالش را در برابر سختی‌های روزگار بپذیرد و با آنها کنار بیاید.
گفتم بعز جاه که سر بر فلک کشید
دست سخا و مسند فضل از سریر ملک
هوش مصنوعی: بنده به بزرگی و مقامش اشاره کردم که چطور در قامت افتخار و عظمت ایستاده است، و دست بخشندگی و کرم او از چنان مقام بلندی به نظر می‌رسد که به زینت تشریفات عالی تکیه زده است.
گفت از شکوه دولت صاحبقران عهد
دستور شرق حاتم ثانی مشیر ملک
هوش مصنوعی: او از عظمت و شکوه حکومت پادشاهی سخن می‌گوید که در زمان خودش به دستور و رهبری در شرق معروف بوده و به نوعی او را به حاتم طایی، معروف به سخاوت و بخشندگی، تشبیه می‌کند.
جان کرم، جهان معانی، ظهیر دین
مانند روغنست در اجزاء شیر ملک
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی به اهمیت و جایگاه معنوی و معرفتی اشاره دارد. در اینجا، جان کرم نماد روح و فضایل انسانی است، جهانی پر از معانی و مفاهیم عمیق وجود دارد و ظهیر دین به عنوان یک شخص برجسته و مهم در این زمینه محسوب می‌شود. او مانند روغنی است که در اجزای شیر ملک وجود دارد، به این معنا که نقش او در عالم معانی و مفاهیم، چنان تاثیری دارد که می‌توان او را به عنصر اساسی و حیاتی شیره عالم تشبیه کرد.
پی امر تو مباد وضیع و شریف دهر
بی حکم تو مباد قلیل و کثیر ملک
هوش مصنوعی: به خاطر فرمان تو، بزرگ و کوچک زمان بی‌دستور تو نباشد، چه کم و چه زیاد، صاحب ملک و املاک.
تا ز آفتاب رأی تو کرد اقتباس نور
اجرام روشنند ز بدر منیر ملک
هوش مصنوعی: تا زمانی که خورشید از نظر تو نور می‌گیرد، اجرام روشن مانند ماه تابانِ ملک، درخشان هستند.